شبح شیمیایی "عامل نارنجی"، یک علف‌کش قوی که توسط نیرو‌های آمریکایی استفاده شد، نسل‌ها را آزار می‌دهد و میراثی از ناتوانی و رنج بر جای گذاشته است. نگوین تان‌های ۳۴ ساله، تجسم این میراث غم‌انگیز است. کار‌های ساده‌ای مانند بستن دکمه پیراهن یا نوشتن الفبا، برای‌های که با ناتوانی‌های شدید رشدی مرتبط با قرار گرفتن در معرض عامل نارنجی زندگی می‌کند، وظایفی طاقت‌فرسا هستند.

او در یک مدرسه استثنایی در دا نانگ تحصیل می‌کند، شهری که زمانی محل استقرار یک پایگاه هوایی آمریکا بود و مقادیر عظیمی از این ماده شیمیایی سمی در آنجا ذخیره می‌شد. بقایای این ذخیره همچنان محیط محلی را آلوده می‌کند و غذا و آبی را که ساکنان مصرف می‌کنند، مسموم می‌سازد. در طول جنگ، نیرو‌های آمریکایی ۷۲ میلیون لیتر ماده برگ‌زدا را بر روی ویتنام پاشیدند تا نیرو‌های دشمن را از پوشش محروم کنند. بیش از نیمی از این سیلاب شامل عامل نارنجی بود، علف‌کشی آلوده به دیوکسین، یک ماده شیمیایی بسیار سمی که با سرطان، نقص‌های مادرزادی و آسیب‌های زیست‌محیطی گسترده مرتبط است.

امروزه، آمار وحشتناک این جنگ شیمیایی همچنان در حال افزایش است، به طوری که تخمین زده می‌شود سه میلیون ویتنامی، که بسیاری از آنها کودک هستند، با مشکلات سلامتی ناتوان‌کننده ناشی از عامل نارنجی دست و پنجه نرم می‌کنند. در حالی که ویتنام منابع قابل توجهی را، با کمک مالی دیرهنگام ایالات متحده، برای کاهش اثرات باقیمانده عامل نارنجی اختصاص داده است، این کار ناتمام باقی مانده است. اکنون، تهدید جدیدی در راه است: کاهش‌های پیشنهادی در کمک‌های خارجی توسط دولت ترامپ، نگرانی‌ها را در مورد احتمال رها کردن تعهد ایالات متحده به پاکسازی آلودگی سمی که بر جای گذاشته، برانگیخته است، و میلیون‌ها ویتنامی را در مواجهه با آینده‌ای نامعلوم قرار می‌دهد.

دهه‌ها آلودگی

وقتی جنگ پایان یافت، ایالات متحده به ویتنام پشت کرد و مشتاق بود فصلی دردناک از تاریخ خود را ورق بزند. اما ویتنام با ده‌ها نقطه داغ دیوکسین در ۵۸ استان از ۶۳ استان خود باقی ماند. ویتنام می‌گوید تأثیرات سلامتی نسل‌ها ادامه می‌یابد و کودکان، نوه‌ها و حتی نتیجه‌های افرادی که در معرض مواد شیمیایی قرار گرفته‌اند را با عوارض سلامتی از سرطان گرفته تا نقص‌های مادرزادی که بر ستون فقرات و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، تهدید می‌کند.

اما علم در مورد تأثیرات آن بر سلامت انسان - هم برای کسانی که در معرض عامل نارنجی قرار گرفته‌اند و هم نسل‌های بعدی - همچنان نامشخص است. چارلز بیلی، یکی از نویسندگان کتاب "از دشمنان تا شرکا: ویتنام، ایالات متحده و عامل نارنجی"، گفت که این امر بخشی به این دلیل است که وقتی دو کشور سرانجام در سال ۲۰۰۶ با یکدیگر همکاری را آغاز کردند، به جای مطالعه موضوع هنوز بحث‌برانگیز تأثیر آن بر سلامت انسان، بر یافتن دیوکسین در محیط زیست و پاکسازی آن تمرکز کردند.

ویتنام قربانیان عامل نارنجی را با بررسی سابقه خانوادگی، محل زندگی و فهرستی از مشکلات سلامتی مرتبط با این سم شناسایی می‌کند. بیلی افزود که ناتوانی‌های های به احتمال زیاد با پاشش ماده برگ‌زدا مرتبط بوده است. این جوان ۳۴ ساله که رؤیای سربازی مانند پدربزرگش را در سر دارد، سال‌ها نتوانست خانه را ترک کند و در حالی که خانواده‌اش برای کار بیرون می‌رفتند، تنها منتظر می‌ماند. تنها پنج سال پیش بود که او شروع به تحصیل در یک مدرسه استثنایی کرد. او گفت: «من اینجا خوشحالم، چون دوستان زیادی دارم.» دانش‌آموزان دیگر در این مدرسه امیدوارند خیاط یا سازنده عود شوند.

آلودگی همچنین دفاع طبیعی ویتنام را نابود کرد. نزدیک به نیمی از درختان مانگرو آن، که سواحل را از طوفان‌های شدید محافظت می‌کنند، از بین رفتند. بخش زیادی از جنگل‌های استوایی آن به طور غیرقابل برگشتی آسیب دید، در حالی که علف‌کش‌ها خاک را در برخی از مناطق آسیب‌پذیرتر ویتنام از نظر آب‌وهوا، از مواد مغذی تهی کردند.

آغاز یک پاکسازی عظیم

در دهه‌های پس از پایان جنگ، کشور در حال بهبود، سایت‌های به شدت آلوده مانند فرودگاه دا نانگ را حصارکشی کرد و شروع به ارائه پشتیبانی به خانواده‌های آسیب‌دیده کرد. اما ایالات متحده تا اواسط دهه ۲۰۰۰، زمانی که شروع به تأمین مالی پاکسازی در ویتنام کرد، تا حد زیادی شواهد فزاینده تأثیرات سلامتی - از جمله بر روی کهنه سربازان خود - را نادیده گرفت. در سال ۱۹۹۱، ایالات متحده اذعان کرد که بیماری‌های خاصی ممکن است با قرار گرفتن در معرض عامل نارنجی مرتبط باشند و کهنه سربازانی که به آنها مبتلا بودند را واجد شرایط دریافت مزایا دانست.

طبق گفته وزارت خارجه ایالات متحده، از سال ۱۹۹۱ تاکنون، بیش از ۱۵۵ میلیون دلار برای کمک به افراد دارای معلولیت در مناطقی که تحت تأثیر عامل نارنجی قرار گرفته‌اند یا مملو از بمب‌های منفجر نشده هستند، هزینه کرده است. دو کشور همچنین برای بازیابی کشته‌شدگان جنگ همکاری کرده‌اند و ایالات متحده به ویتنام در جستجوی مفقودان خود کمک کرده است.

پاکسازی عامل نارنجی گران و اغلب خطرناک است. خاک بسیار آلوده باید از زیر زمین بیرون آورده شود و در کوره‌های بزرگ در دما‌های بسیار بالا حرارت داده شود، در حالی که خاک کمتر آلوده را می‌توان در دفن‌گاه‌های ایمن دفن کرد. با وجود سال‌ها کار، سایت‌های بزرگی هنوز نیاز به پاکسازی دارند. در دا نانگ، جایی که یک پایگاه هوایی در طول ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل عامل نارنجی آلوده شد، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ یک عملیات پاکسازی به ارزش ۱۱۰ میلیون دلار را به پایان رساند، اما منطقه‌ای به وسعت ۱۰ زمین فوتبال همچنان به شدت آلوده باقی مانده است.

همکاری در مورد مسائل میراث جنگی همچنین پایه‌ای برای رشد روابط ایالات متحده و ویتنام ایجاد کرد که در سال ۲۰۲۳ به اوج خود رسید، زمانی که ویتنام جایگاه ایالات متحده را به بالاترین سطح دیپلماتیک خود، یعنی شریک راهبردی جامع، ارتقا داد. جانت یلن، وزیر خزانه داری سابق ایالات متحده، در سال ۲۰۲۳ در ویتنام گفت: «ایالات متحده، ویتنام را شریکی کلیدی در پیشبرد منطقه هند و اقیانوس آرام آزاد و باز می‌داند.»

اضطراب در مورد کاهش کمک‌ها

اما کاهش‌های دونالد ترامپ در USAID پروژه‌های کلیدی در ویتنام را متوقف کرد، و در حالی که بسیاری از آنها از سر گرفته شده‌اند، تردید‌ها در مورد قابلیت اطمینان ایالات متحده باقی مانده است. ویتنام اکنون باید با واقعیت جدیدی مذاکره کند که رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌گوید کشور دیگر توانایی کمک به سایر کشور‌ها را ندارد. نگوین وان آن، رئیس انجمن قربانیان عامل نارنجی در دا نانگ، گفت که کشور نمی‌تواند مواد شیمیایی سمی که هنوز باقی مانده‌اند را بدون کمک مدیریت کند.

او گفت که همیشه معتقد است دولت ایالات متحده و تولیدکنندگان این ماده شیمیایی سمی باید مسئولیت حمایت از قربانیان را بر عهده داشته باشند. او گفت که امیدوار است هرگونه توقف در پروژه‌های در حال اجرا به دلیل تغییر سیاست‌ها در واشنگتن موقتی باشد. کمبود داده به این معنی است که کارشناسان نمی‌توانند به طور قطعی بگویند که چه زمانی خطر برای سلامت انسان پایان خواهد یافت. اما مشکل فوری‌تر این است که اگر تلاش‌های پاکسازی قطع شود، خاک آلوده که اکنون در معرض دید قرار گرفته است، می‌تواند وارد آبراه‌ها شود و به افراد بیشتری آسیب برساند.

یک پروژه ۱۰ ساله برای پاکسازی حدود ۵۰۰ هزار متر مکعب (۶۵۰ هزار یارد مکعب) خاک آلوده به دیوکسین - به اندازه‌ای که ۴۰ هزار کامیون را پر کند - در پایگاه هوایی بین هوا در سال ۲۰۲۰ آغاز شد. این پروژه در ماه مارس به مدت یک هفته متوقف شد و سپس دوباره از سر گرفته شد. اما بیلی، که سال‌ها بر روی مسائل مربوط به عامل نارنجی در ویتنام کار کرده است، گفت که تأمین مالی آینده USAID برای پاکسازی و یک برنامه ۳۰ میلیون دلاری برای افراد دارای معلولیت نامشخص است. با کاهش‌های فدرال در USAID، انتظار می‌رود بیشتر کارکنان در ویتنام تا اواخر سال جاری این کشور را ترک کنند و کسی برای مدیریت بودجه برنامه‌های ترمیم باقی نماند، حتی اگر بودجه خود کاهش نیابد.

بیلی گفت: «این اساساً یک کوه بسیار بزرگ از خاک آلوده را باقی می‌گذارد. تنها ۳۰ درصد از آن مدیریت شده است و آن هم خاک کمتر آلوده است.» او افزود که کمتر از نیمی از خاک در بین هوا تصفیه شده است و بخش زیادی از خاک باقی‌مانده به شدت آلوده است و نیاز به تصفیه در یک کوره زباله‌سوز دارد که هنوز ساخته نشده است.

تیم رایزر، که مشاور سیاست خارجی سناتور بازنشسته پاتریک لیهی بود زمانی که سناتور دموکرات ورمونت بودجه اصلی پروژه‌های ترمیم میراث جنگ ویتنام را تأمین کرد و اکنون مشاور ارشد سناتور پیتر ولش است، گفت که کنگره همچنان از این برنامه‌ها حمایت می‌کند، اما ادامه آنها بدون کارکنان دشوار خواهد بود.

او گفت: «بیش از ۳۰ سال است که ایالات متحده و ویتنام برای بازسازی روابط با مقابله با بدترین میراث جنگ، مانند عامل نارنجی، همکاری می‌کنند.» وی افزود: «اکنون دولت ترامپ بدون فکر همه چیز را تعطیل می‌کند، بدون توجه به تأثیر اقدامات آنها بر روابط با یک شریک مهم در منطقه هند و اقیانوس آرام.» سفارت ایالات متحده در هانوی به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداد.

چاک سیرسی، یک کهنه سرباز آمریکایی جنگ ویتنام که از سال ۱۹۹۵ بر روی برنامه‌های بشردوستانه در این کشور کار کرده است، می‌گوید نگران است که اعتمادی که در طول سال‌ها ایجاد شده است، خیلی سریع از بین برود. او خاطرنشان کرد که کسانی که از پروژه‌های تأمین مالی شده توسط ایالات متحده برای رسیدگی به میراث جنگ بهره‌مند می‌شوند، «قربانیان بی‌گناه» هستند.

او گفت: «آن‌ها دو بار قربانی شده‌اند، یک بار توسط جنگ و پیامد‌هایی که متحمل شده‌اند؛ و اکنون با کشیده شدن فرش از زیر پایشان.»

منبع: ایندیپندنت