باشگاه خبرنگاران جوان -حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، طی سخنانی در کمیسیون تخصصی «فضای مجازی، فناوری و هوش مصنوعی» که در چارچوب برنامه‌های همایش یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم برگزار شد، بر ضرورت نهادینه‌سازی استفاده از فناوری در ساختار‌های حوزوی تأکید کرد و گفت: در منشوری که رهبر معظم انقلاب برای آینده حوزه و روحانیت ترسیم فرمودند، چند محور راهبردی مطرح شده که تحقق هیچ‌کدام از آنها جز با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی ممکن نیست.

وی با اشاره به روند شکل‌گیری کمیته فناوری و فضای مجازی همایش گفت: پیشنهاد شد کمیته فضای مجازی و فناوری از کمیته رسانه جدا شود، چرا که معمولاً فناوری در کنار رسانه به حاشیه می‌رود. با پذیرش این پیشنهاد از سوی دبیرخانه ستاد برگزاری همایش، کارگروه تخصصی تشکیل شد و در بررسی‌های اولیه به فهرستی از ۱۲ نفر از پیشکسوتان حوزه فناوری اطلاعات در حوزه علمیه دست یافتیم.

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با اشاره به محور‌های علمی برای سفارش مقاله در این کمیسیون، گفت: این محور‌ها شامل موضوعاتی مانند کلیت رابطه حوزه علمیه و فناوری اطلاعات، نگرش مرجعیت به فناوری، تاریخچه فناوری در حوزه، آموزش و پژوهش حوزوی با تکیه بر فناوری، تبلیغ دینی و فناوری اطلاعات، نقش هوش مصنوعی در علوم اسلامی، بازی‌های دیجیتال، تاریخ شفاهی و آینده‌پژوهی در این عرصه است.

وی با بیان اینکه ارزیابی مقالات بیش از دو سال پیش انجام شد، اما با تأخیر در برگزاری همایش، نیاز به بازبینی مجدد بود، اظهار داشت: طی دو ماه اخیر، حدود ۱۴ مقاله مورد تأیید نهایی قرار گرفت که در قالب یک جلد از مجموعه ۲۱ جلدی مقالات همایش، به فناوری اطلاعات، فضای مجازی و هوش مصنوعی اختصاص یافته است. همچنین مجموعه‌ای دیگر از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی با پیشگامان این عرصه در جلدی جداگانه منتشر خواهد شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی با تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی گفت: این مهم‌ترین موضوع فناوری در عصر حاضر است که باید با صلابت و بدون هیاهو به آن ورود کنیم. برای تحلیل صحیح در این زمینه، باید هم به مباحث نظری هوش مصنوعی و هم به ابعاد فقهی و علمی آن تسلط داشت.

وی از برگزاری همایش «علوم اسلامی انسانی دیجیتال» در سال جاری خبر داد و افزود: مرکز فضای مجازی و هوش مصنوعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز مطالعات قابل توجهی در این زمینه آغاز کرده است.

وی با بیان اینکه «مرجعیت» در این عرصه حیاتی است گفت: اگر دیر وارد میدان شویم و ابزار هوش مصنوعی اسلامی خود را عرضه نکنیم، حتی در صورت تولید، تضمینی برای جذب مخاطب وجود نخواهد داشت.

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در پایان با اشاره به دستاورد‌های این مرکز گفت: امروز پایگاه‌های نورمگز و نورلایو به عنوان تنها بانک‌های اطلاعاتی علوم اسلامی تولیدشده در ایران، دارای کاربران بین‌المللی هستند و ۲۴ دانشگاه آمریکایی و اروپایی با مراکز شرق‌شناسی، مشترک این دو پایگاه‌اند. این نشان می‌دهد که حوزه علمیه در مسیر فناوری اطلاعات حرکت پرشتابی داشته و باید با عزمی مضاعف به این مسیر ادامه دهد.

مرکز کامپیوتری علوم اسلامی، نهاد پیشرو حوزوی در زمینه فناوری است

 حجت‌الاسلام والمسلمین اکبر راشدی‌نیا، معاون پژوهشی مرکز نور هم در این کمیسیون گفت: مرکز نور یک نهاد پیشرو حوزوی در زمینه فناوری است که با عنایت و حمایت مستقیم رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۸ تأسیس شد و تاکنون مراحل متعددی را در مسیر توسعه پیموده است.
وی با اشاره به مراحل مختلف فعالیت این مرکز افزود: نخستین مرحله فعالیت نور، مرحله اقناع حوزه نسبت به اصل بهره‌گیری از فناوری بود؛ چرا که در آن سال‌ها نگرانی‌هایی نسبت به تهدیدات احتمالی ابزار‌های دیجیتال و خطر تهاجم فرهنگی وجود داشت. اما با تلاش و گفت‌و‌گو، این باور عمومی در میان نخبگان شکل گرفت که فناوری اطلاعات می‌تواند به ابزار مفید و تحول‌آفرینی در خدمت حوزه بدل شود.

حجت الاسلام راشدی‌نیا ادامه داد: پس از شکل‌گیری این باور، مرحله دوم آغاز شد که با کمبود شدید سخت‌افزار همراه بود. در آن زمان امکانات فناورانه محدود و گران‌قیمت بودند و انتقال داده‌ها با چالش‌هایی همچون حجم پایین حافظه و سرعت کم صورت می‌گرفت.

وی اضافه کرد: با توسعه سخت‌افزارها، مرحله بعدی آغاز شد؛ مرحله‌ای که مرکز نور توانست بانک‌های اطلاعاتی بزرگی از متون اسلامی، از جمله کتب حدیثی، تفسیری و فقهی ایجاد کند. این بانک‌ها پایه‌گذار نرم‌افزارهای جامع و قابل جستجو در علوم اسلامی شدند.

حجت‌الاسلام راشدی‌نیا با اشاره به تحولات فناوری‌های نوین در سال‌های اخیر تصریح کرد: با ورود فناوری‌های نوین از جمله ابزارهای پردازش زبان و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، مرکز نور وارد مرحله جدیدی شده است. در دو سال اخیر، این مرکز استفاده از الگوهای زبانی هوشمند را آغاز کرده که امکان تعامل و گفتگو را فراهم می‌سازد.

وی تأکید کرد: در این مرحله، مرکز نور نه‌ تنها تولیدکننده محتواست، بلکه به‌ دنبال بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری پژوهشگران علوم اسلامی و ورود جدی‌تر به عرصه هوش مصنوعی در حوزه علوم دینی است.