باشگاه خبرنگاران جوان - رشد شهرنشینی، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و عدم کنترل آلاینده‌های منتشره از صنایع و افزایش تعداد خودرو‌های فرسوده از جمله عواملی هستند که به افزایش آلودگی هوا دامن زده‌اند.

آلودگی هوا در سلامت مادران و نوزادان و به‌ویژه در تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد، مرده زایی نقش بسزایی دارد.

تولد زودرس یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشت عمومی در سراسر جهان محسوب می‌شود که تقریباً ۱۱٪ از کل تولد‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیامد‌های منفی قابل‌توجهی بر رشد جنین، سلامت مادر و کودک و افزایش خطر مرگ و میر دارد.

این مسئله همچنین با بیماری‌های مزمن تنفسی، قلبی-عروقی در بزرگسالی مرتبط است. اگرچه دلایل دقیق تولد زودرس به‌خوبی مشخص نشده است، شواهد نشان می‌دهند که آلودگی هوا یکی از عوامل محیطی کلیدی است که تأثیرات بالقوه‌ای در این زمینه دارد. وزن کم هنگام تولد نیز یک عامل خطر کلیدی برای مرگ‌ومیر نوزادان و مشکلات سلامتی در آینده مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت، و فشار خون بالا محسوب می‌شود.

مطالعات مختلف در جهان نشان داده‌اند که آلودگی هوا، به‌ویژه آلاینده‌هایی مانند PM ۲.۵، PM ۱۰، NO ۲، O ۳، SO ۲ و CO، می‌تواند با افزایش خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد مرتبط باشد، یک تحلیل جامع متاآنالیز نشان داد که قرارگیری مادران در معرض آلاینده‌های هوای محیطی نظیر PM ۲.۵، PM ۱۰، NO ۲، O ۳، SO ۲، و CO با افزایش ریسک تولد زودرس، به‌ویژه در دوره‌های حساس رشد جنین، ارتباط دارد.

نتایج مطالعات نشان می‌دهد که غلظت PM ۲.۵ در سه‌ماهه دوم بارداری با افزایش ریسک تولد زودرس مرتبط است؛ افزایش قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا با کاهش باروری مرتبط است.

به طور خاص، قرار گرفتن بیشتر در معرض آلودگی هوای شهری با کاهش نرخ تولد زنده، اختلال در عملکرد تخمدان و چرخه قاعدگی در زنان و تاخیر در زمان بارداری مرتبط است. همچنین شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که آلودگی هوا را با کاهش موفقیت درمان ناباروری مرتبط می‌کند.

آلاینده‌های خاص هوا از جمله دی اکسید نیتروژن، ازن و ذرات ریز (PM ۲.۵) همگی در کاهش باروری دخیل هستند. ارتباط منفی بین آلاینده‌های هوا و باروری ممکن است با تأثیر بر ذخیره تخمدان و همچنین کیفیت تخمک‌های باقی‌مانده در تخمدان واسطه شود.

آلودگی هوا به ویژه ذرات معلق ریز (PM ۲.۵) در دوران بارداری، تأثیرات منفی جدی بر سلامت مادران و نوزادان به همراه دارد و ارتباط آن با بروز مرده‌زایی به عنوان یکی از عوارض قابل توجه دوران بارداری شناخته شده است.

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که آلودگی هوا، به ویژه آلودگی ناشی از ذرات معلق ریز (PM ۲.۵)، می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز مرده‌زایی باشد؛ بررسی‌های انجام‌شده بر روی داده‌های ۵۲ کشور با درآمد پایین و متوسط نشان می‌دهد که افزایش هر ۱۰ میکروگرم بر مترمکعب در غلظت PM ۲.۵ با افزایش ۱۴.۵ درصدی در احتمال مرده زایی همراه است.

نتایج مطالعات در دنیا نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از مرده زایی‌های مرتبط با PM ۲.۵ در مناطقی که تحت تأثیر گرد و غبار شدید قرار داشتند، متمرکز بود. از طرفی آلودگی هوا به‌عنوان یکی از معضلات بزرگ بهداشت عمومی، تهدید جدی برای سلامت گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌ویژه کودکان زیر ۵ سال محسوب می‌شود. در این گروه سنی، سیستم ایمنی و دستگاه تنفسی هنوز به تکامل کامل نرسیده‌اند و آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر آلاینده‌های محیطی بالا است.

شواهد علمی و آماری متعدد نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلاینده‌های هوا، مانند ذرات معلق، دی‌اکسید نیتروژن، و ازن می‌تواند با افزایش خطر مرگ‌ومیر زودرس در کودکان زیر ۵ سال همراه باشد.

مطالعات انجام‌شده در کشور‌های مختلف نشان داده‌اند که در مناطق با سطوح بالای آلودگی هوا، نرخ مرگ‌ومیر کودکان زیر ۵ سال به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از مناطق با آلودگی کمتر است. شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا در کودکان زیر ۵ سال شامل عفونت‌های حاد تنفسی، آسم، و بیماری‌های قلبی-ریوی هستند. این بیماری‌ها عامل مهمی در افزایش مرگ‌ومیر کودکان در این سنین هستند.

با توجه به موارد پیشگفت لزوم اقدامات جدی در کاهش غلظت آلاینده‌های هوا در کشور از جمله اجرای قانون هوای پاک، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، کنترل آلاینده‌های صنایع، جایگزینی خودرو‌ها و کامیون‌های فرسوده بخصوص کاهش عمر ناوگان حمل و نقل عمومی، سرمایه گذاری در زیرساخت‌ها و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

*عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت