به گزارش بلومبرگ؛
عصر جدید هسته‌ای فرا رسیده است
عصر جدید رقابت هسته‌ای چندقطبی با فناوری‌های نوین، کاهش معاهدات و تهدیدات منطقه‌ای، نااطمینانی و بی‌ثباتی جهانی را افزایش داده است.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - تمرکز بر تسلیحات هسته‌ای ذهن‌ها را به خود جلب می‌کند. وقتی هند و پاکستان وارد درگیری می‌شوند، جهان با دقت نظاره‌گر است، چون هر برخورد میان این دو کشور می‌تواند نخستین جنگ هسته‌ای پس از سال ۱۹۴۵ باشد.
دور اخیر این رقابت در شبه‌قاره به‌گونه‌ای پایان یافته است که بخشی از آن به دخالت آمریکا بازمی‌گردد. تنها یک روز پس از آنکه معاون رئیس‌جمهور، جی. دی. ونس، این اختلاف را مسئله‌ای غیرمرتبط با آمریکا خواند، خودش مشغول رایزنی برای جلوگیری از سقوط به دامنه لغزنده درگیری هسته‌ای شد. اما اگرچه این بحران فروکش کرده، خطر هسته‌ای همچنان پابرجاست. به گزارش بلومبرگ، جهان وارد عصر جدیدی از تسلیحات هسته‌ای می‌شود؛ عصری که بسیار پیچیده‌تر و احتمالاً بی‌ثبات‌تر از دوران‌های پیشین است.
در دوران جنگ سرد، رویارویی هسته‌ای تعریف‌کننده بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۱، واشنگتن تمرکز خود را بر جلوگیری از دستیابی گروه‌های خارج از کنترل به سلاح‌های هسته‌ای گذاشت. اما اکنون شرایط متفاوت است، زیرا پنج روند کلیدی همزمان در حال تأثیرگذاری‌اند که باورهای دیرینه درباره استراتژی و ثبات هسته‌ای را به چالش می‌کشند و این روندها به‌طور ناپسندی با هم تعامل دارند.
اول، رقابت هسته‌ای میان قدرت‌های بزرگ بازگشته است و این بار بازی در سه طرف جریان دارد. دوم، فناوری‌های نوین می‌توانند بازدارندگی هسته‌ای را شکننده کنند، چرا که امکان حملات غافلگیرانه را افزایش می‌دهند. سوم، ساختارهای موجود کنترل تسلیحات در حال فروپاشی است و آینده این ساختارها نامعلوم است. چهارم، رژیم عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای که مانع گسترش تسلیحات به کشورهای بیشتر می‌شد، در چند منطقه با فشارهای جدی روبروست.
به گزارش بلومبرگ، یکی از چالش‌های بنیادی این است که آمریکا به عنوان بازیگری ناپایدار و یک‌جانبه‌گرا، در حال به خطر انداختن ترتیباتی است که سال‌ها صلح میان قدرت‌های بزرگ و ثبات بین‌المللی را تأمین کرده‌اند و این ممکن است به هرج و مرج هسته‌ای در عصر جدید منجر شود.
دوران جنگ سرد شاید ساده‌تر به نظر برسد اما حتی آن زمان نیز بی‌ثباتی‌هایی وجود داشت. با وجود زرادخانه‌های عظیم و بحران‌های حاد، تعادل هسته‌ای آن دوران بیشتر میان دو قدرت آمریکا و شوروی برقرار بود و توافق‌هایی برای محدودسازی تسلیحات به ثبات نسبی انجامید. به گزارش بلومبرگ، آن دوران، رقابت میان دو ابرقدرت بود و به مرور، هراس ناشی از بحران‌ها موجب شد تا آن‌ها محتاط‌تر عمل کنند.
پس از جنگ سرد، تهدید هسته‌ای عمدتاً از جانب تروریست‌ها و کشورهای ناامن مطرح بود که احتمال استفاده از این سلاح‌ها برای ایجاد هرج و مرج منطقه‌ای داشتند. اما در آن دوره، سلاح‌های هسته‌ای کمتر در سیاست قدرت‌های بزرگ مطرح بودند چرا که آمریکا و متحدانش برتری داشتند. حتی باراک اوباما در ۲۰۰۹ اعلام کرد که هدفش دنیایی عاری از سلاح هسته‌ای است، هدفی که اکنون به نظر دور از دسترس می‌آید، زیرا تسلیحات هسته‌ای بار دیگر به مرکز توجه سیاست جهانی بازگشته‌اند و سیاستمداران آمریکایی را در چالش‌های جدید قرار می‌دهند.
رقابت هسته‌ای امروز سه‌قطبی شده است. ولادیمیر پوتین طی دو دهه گذشته زرادخانه روسیه را بازسازی کرده و از آن برای تضعیف نظم جهانی به رهبری آمریکا استفاده کرده است. به گزارش بلومبرگ، استفاده او از تهدیدات هسته‌ای در جنگ اوکراین، خطرناک‌ترین بحران هسته‌ای در چند دهه اخیر را رقم زده است. همزمان، چین نیز با افزایش چشمگیر تعداد و تنوع کلاهک‌های هسته‌ای خود، خود را برای مقابله با آمریکا در اقیانوس آرام آماده می‌کند.
رقابت سه‌طرفه به‌طور ذاتی بی‌ثبات است، زیرا هر کشوری باید زرادخانه‌ای داشته باشد که دو رقیب را همزمان بازدارد، که این وضعیت باعث می‌شود طرفین دائماً احساس ناامنی و رقابت کنند. آمریکا اکنون باید برای مقابله با این شرایط، زرادخانه هسته‌ای خود را گسترش دهد، اما برنامه مدرن‌سازی تسلیحات که نزدیک به یک تریلیون دلار هزینه دارد، با تأخیر و افزایش هزینه روبروست.
به گزارش بلومبرگ، همکاری استراتژیک روسیه و چین در زمینه فناوری‌های نظامی، از جمله تکنولوژی‌های کاهش صدای زیردریایی‌ها، نگرانی‌ها را افزایش داده است. این همکاری می‌تواند تهدیدات هسته‌ای پیچیده‌تر و همزمان علیه آمریکا ایجاد کند.
علاوه بر این، نوآوری‌های فناورانه در حوزه تسلیحات هسته‌ای به بی‌ثباتی دامن می‌زنند. به عنوان مثال، آزمایش چین در ۲۰۲۱ روی وسیله نقلیه لغزان فراصوت از فضا، توانایی شکست دفاع موشکی و کاهش هشداردهی را نشان داد که می‌تواند موجب تحریک جنگ یا اشتباه محاسباتی شود. همچنین هوش مصنوعی ممکن است با بهبود شناسایی اهداف و حملات سایبری، امکان حمله غافلگیرانه را افزایش دهد.
کنترل تسلیحات که زمانی از دستاوردهای مهم دوران جنگ سرد بود، اکنون رو به زوال است. توافقات مهمی بین آمریکا و روسیه از جمله معاهده موشک‌های میان‌برد و معاهده آسمان‌های باز فروپاشیده‌اند و تنها معاهده استارت نو، که محدودکننده زرادخانه‌هاست، سال آینده منقضی می‌شود. تلاش‌هایی برای ایجاد توافقات سه‌جانبه میان آمریکا، روسیه و چین مطرح شده، اما چالش‌های زیادی در پیش است.
به گزارش بلومبرگ، رژیم عدم اشاعه هسته‌ای، که یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بین‌المللی است، در معرض فشارهای جدی است. هند و پاکستان هر دو زرادخانه‌های خود را توسعه می‌دهند و کره شمالی به سرعت به یکی از تهدیدهای بزرگ تبدیل شده است. در خاورمیانه نیز ایران در آستانه تولید بمب هسته‌ای قرار دارد و اگر آمریکا نتواند توافقی برای مهار این خطر به دست آورد، احتمال اقدام نظامی اسرائیل افزایش می‌یابد. در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، دیگر کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی، ترکیه و امارات نیز ممکن است به دنبال ساخت بمب هسته‌ای بروند.
افزون بر این، حمله روسیه به اوکراین باعث شده است کشورهایی مانند لهستان، آلمان، اوکراین، کره جنوبی و حتی ژاپن به سمت بازنگری در سیاست‌های هسته‌ای خود حرکت کنند. این امر نشان‌دهنده افزایش اضطراب و نگرانی جهانی درباره آینده امنیت هسته‌ای است.
به گزارش بلومبرگ، در نهایت، بی‌ثباتی و عدم اطمینان نسبت به آمریکا به عنوان یک بازیگر جهانی، که طی سال‌های اخیر افزایش یافته، بزرگ‌ترین چالش عصر جدید هسته‌ای است. رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه این کشور، اعتماد جهانی به تعهدات امنیتی و کنترل تسلیحات را متزلزل کرده است.
