باشگاه خبرنگاران جوان - پروژه پژوهشی تالیفی «دین و موسیقی در ایران معاصر» با پژوهش و نویسندگی حسین سَروی روز نهم خرداد ماه با حضور بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ، داریوش پیرنیاکان رئیس هیئت مدیره خانه موسیقی، حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی، محمد حسین اسماعیلی مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و آموزش‌های هنری، حمیدرضا عاطفی عضو هیئت مدیره خانه موسیقی و جمعی دیگر از هنرمندان و پژوهشگران صاحب نام عرصه موسیقی در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران رونمایی شد.

حسین سروی مولف کتاب «دین و موسیقی در ایران معاصر» در ابتدای این مراسم ضمن قدردانی از ناشر و همه افرادی که در تالیف و انتشار این کتاب همکاری داشته‌اند، بیان کرد: کتابِ دین و موسیقی در ایران معاصر، حاصلِ بیش از سه سال تلاش پیوسته برای پرداختن به یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال زِنده‌ترین روابطِ فرهنگی در جامعه ما، یعنی نسبتِ میان دین و موسیقی است. ما در جریانِ این پژوهش، از رویکردی چندجانبه بهره گرفته‌ایم که از آن جمله می‌توان به تحلیلِ فتاوا و متون فقهی، بررسی آرشیوهایِ مطبوعاتی، تحلیلِ آماری داده‌ها و گفت‌و‌گو‌های میدانی با طیفی گسترده از افراد، از جمله مدیرانِ ارشدِ حوزه موسیقی، فعالان نشرِ آثارِ موسیقایی، و موسیقیدانانی در نقش‌هایِ گوناگونِ آهنگساز، نوازنده، خواننده و پژوهشگر اشاره کرد. شرایطی که تلاش شد تا تجربه‌هایِ متنوّع و گاه متضاد، کنار هم، مطرح و شِنیده شوند.

وی تاکید کرد: دوستانی که با پژوهشِ میدانی آشنا هستند، می‌دانند، که سختی‌هایِ کار فقط در انجام مصاحبه‌ها نیست بلکه دسترسی به منابع دست‌اوّل، ورود به آرشیو‌ها و یافتنِ داده‌های معتبر، به خودیِ خود، فرایندی طولانی و پرچالش بود که البته در این مسیر، برخی مدیران رسانه‌ها، واقعا همراهیِ بزرگوارانه‌ای با ما داشتند. در عین حال هرچند یافته‌هایِ این پژوهش، مُبَیِّن و بیانگرِ استقلالِ روز افرونِ نهادِ هنر از نهاد دین، به‌ویژه در امرِ موسیقی است؛ امّا نکته ظریف و بسیار قابلِ تأمل این است که این دو، نه صرفاً دو گستره جداگانه که دو قلمرویِ معنابخش‌اند؛ امّا گفت‌وگوی میان این دو، تنها زمانی مؤثّر خواهد بود که بر پایه فهم و احترام متقابل شکل گرفته باشد. چرا که امروز با توجه به توسعه روزافزونِ رسانه هایِ اجتماعی، هوشِ مصنوعی و فن‌آوری‌هایِ نُوین در تمامی عرصه‌ها، انتظار از نهاد دین، در داوری نسبت به پدیده‌ای در گستردگیِ موسیقی، داشتنِ شناختی است که هرگونه اظهار نظر و تصمیمی را معنادار و مسؤولانه کند.

این پژوهشگر عرصه موسیقی در ادامه صحبت‌ها ضمن ارائه توضیحاتی از روند شکل‌گیری کتاب گفت: در جای‌جایِ تحلیل‌های این اثر، به این مفهوم اشاره شده که ما نیازمندِ شکل‌گیریِ نوعی «سوادِ دوسویه نهادی» هستیم؛ نوعی کوشش برای رسیدن به گفت‌وگویی که در آن، هر نهاد، دیگری را جدّی بگیرد و فَهم کند و این مفهومِ محوری، بی‌تردید می‌تواند پُلی برای نزدیک‌تر شدنِ دو سوی این گفت‌و‌گو و درکِ بهتر دغدغه‌های طرفین باشد که اگر این اتفاق بیفتد، شاید به‌جای مرزکشی، بتوانیم به امکان‌هایی برای هم‌افزایی بیندیشیم.

سروی در بخش دیگری از این مراسم توضیح داد: یقیناً دشواری‌ها و سختی‌های مسیرِ آغاز و فرجام این پژوهش، ارزش و موضوعیّتی چند وجهی داشت. از جمله این که ما را به صدایِ واقعی‌تری، از وضعیتِ دین و موسیقی در ایران معاصر، نزدیک کرد. در این مسیر، نکته راهبردی‌ای که برایم اهمیت ویژه داشت؛ این بود که اثر، نه صِرفاً از زاویه هنری و نه صرفاً از منظرِ جامعه‌شناسی باشد. چرا که واقعیت این است که بسیاری از پژوهش‌های موجود، این دو حوزه را جدایِ از هم، تحلیل کرده‌اند. ما تلاش کردیم این شکاف را تا حدّی پر کنیم تا جامعه‌شناسی و هنر موسیقی را بیش از پیش، کنار هم بنشانیم. البته از آنجا که باور دارم هیچ پژوهشی بی‌نیاز از نقد و بازنگری نیست؛ از همه صاحب‌نظران و خوانندگانِ این کتاب، فروتنانه دعوت می‌کنم که نقدها، دریافت‌ها و پیشنَهادهایشان را حتماً با ما در میان بگذارند.

وی در پایان صحبت‌های خود ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شاعران، هنرمندان و مدیران فقید عرصه موسیقی گفت: مصاحبه‌نامه‌هایی که در این کتاب فقط گوشه‌هایی از آنها آمده، به‌زودی به‌صورتِ مجموعه‌ای مستقل، منتشر خواهد شد. مجموعه‌ای که به درستی می‌تواند مرجعی قابل اعتماد برای مستندسازیِ بخشی از تاریخِ شفاهیِ موسیقی و فرهنگِ ایرانِ معاصر قرار گیرد و اگر این صدا‌ها ثبت نشوند، بی‌تردید به گوشه فراموشی خواهند رفت.

براساس این گزارش در بخش دوم مراسم رونمایی این کتاب که به برگزاری نشست تخصصی کارشناسان حوزه‌های مختلف فرهنگی و موسیقی اختصاص داشت، حمیدرضا نوربخش خواننده، مدرس و مدیرعامل خانه موسیقی، حسن محدثی گیلوایی مدرس دانشگاه و جامعه شناس، اکبر ایرانی پژوهشگر، مدرس دانشگاه و مدیرموسسه پژوهشی میراث مکتوب و عباس نعیمی جورشری مدرس دانشگاه، پژوهشگر و جامعه شناس با اجرای حسین سروی به ارائه نقطه‌نظرات خود پیرامون کتاب «دین و موسیقی در ایران معاصر» پرداختند.

تاکیدبر بررسی دقیق‌تر نهاد هنر در تعامل با نهاد‌های دینی طی تاریخ جوامع اسلامی، نقش سازنده کارگزاران هنری نسبت به مسائل و رویداد‌های اجتماعی، توجه مولف کتاب «دین و موسیقی در ایران معاصر» به گسترده‌تر شدن استقلال هنر موسیقی با وجود مشکلات پیش روی آن، تلاش برای تعمیق و بهبود پیوند میان دین و موسیقی، طرح مباحثی پیرامون نظر و آرای فقها در حوزه موسیقی، پیوست فرهنگی و علمی کتاب در ارتباط با سند ملی موسیقی کشور، قدردانی از تلاش نویسنده برای تدوین نظرات و آرای فقها از گذشته تا امروز در حوزه موسیقی، تاکید برحضور موثرتر زنان هنرمند در موسیقی و نادیده نگرفتن آنها در این عرصه، تحلیل وضعیت موسیقی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تاکید بر بهبود نابسمانی‌ها و آسیب‌های موجود، تاکید بر دوری جستن از نگاه سلیقه‌ای در جریان مدیریت عرصه موسیقی کشور، ارائه جزییاتی از نقش مهم موسیقی به مثابه یک هویت جمعی ایرانیان، ارائه توضیحاتی درباره رواج گزینه‌ای به نام «موسیقی زیرزمینی»، توجه به قرار گرفتن موسیقی در ساختار اجتماعی با در نظرگرفتن تفاوت سلیقه‌ها در ساختار‌های طبقاتی از جمله مواردی بود که در این پَنل تخصصی مورد نقد، بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت.

در بخش پایانی مراسم هم حسین علیشاپور خواننده، زمان خیری نوازنده نی و فرزاد محمدنژاد نوازنده تار به اجرای برنامه پرداختند.

منبع: خانه موسیقی ایران