باشگاه خبرنگاران جوان - سید احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران با بیان اینکه تهران هویت تاریخی عمیق و ریشه‌داری دارد گفت: شهرری با بیش از ۷۰۰۰ سال قدمت، شمیرانات با سابقه‌ای هزاران ساله، و محله کن با پیشینه کهن، تنها بخش کوچکی از این تاریخ پنهان در دل تهران هستند. محلاتی همچون بازار، دولاب و محدوده حصار ناصری نیز مجموعه‌های تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده‌اند؛ به‌طوری که امروز بیش از ۳۰۰۰ نقطه میراثی و گردشگری در سطح شهر شناسایی شده است.

وی با اشاره به عدم آگاهی عمومی نسبت به این ظرفیت‌ها افزود: شهروندان تهران به دلیل درگیری‌های روزمره، اغلب از وجود آثار تاریخی و فرهنگی حتی در نزدیکی محل زندگی خود بی‌اطلاع‌اند. از این‌رو، در دوره اخیر تلاش شد با برنامه‌ریزی دقیق، آشنایی عمومی با ظرفیت‌های گردشگری درون‌شهری افزایش یابد.

علوی ادامه داد: تهران به‌عنوان پایتخت کشور، ظرفیت رسانه‌ای بالایی دارد و همین موضوع زمینه‌ساز بازنمایی مطلوب این اطلاعات برای شهروندان بود. از سوی دیگر، پس از دوران کرونا، نیاز مردم به حضور در فضا‌های عمومی و اجتماعی افزایش یافت. به‌طور مثال، در نوروز سال ۱۴۰۱ شاهد ثبت رکوردی بی‌سابقه با بیش از ۳ میلیون بازدید از اماکن تاریخی و گردشگری تهران بودیم؛ رکوردی که در سال‌های قبل سابقه نداشت و پس از آن نیز تکرار نشد.

رئیس کمیته گردشگری شورای شهر با اشاره به حمایت‌های مالی از توسعه گردشگری محلی گفت: در سال ابتدایی مسئولیت، تنها ۴ میلیارد تومان اعتبار برای تور‌های گردشگری در نظر گرفته شده بود، اما امروز این رقم به بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است. این اعتبارات برای اجرای تور‌های ارزان‌قیمت و قابل‌دسترس در سرا‌های محله اختصاص یافته تا ساکنان هر منطقه با جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی محله خود آشنا شوند.

وی همچنین افزود: سازمان زیباسازی نیز هر سال موظف است بخشی از اماکن تاریخی و گردشگری شهر را به شهروندان معرفی کند. افزون بر این، مراکز جدیدی همچون مسیر دوچرخه‌سواری منطقه ۲ یا پیاده‌راه فرحزاد نیز به گونه‌ای طراحی شده‌اند که فقط به مصرف محلی محدود نمانند و شهروندان سایر مناطق نیز بتوانند از آن بهره‌مند شوند.

سید احمد علوی در پایان تأکید کرد: تهران امروز دیگر صرفاً یک گذرگاه عبوری نیست، بلکه در حال تبدیل‌شدن به یک مقصد گردشگری تمام‌عیار است؛ هرچند این مسیر همچنان نیازمند تلاش، سرمایه‌گذاری و توجه گسترده‌تر است.

علوی با اشاره به ضرورت حفظ بنا‌های ارزشمند تاریخی پایتخت اظهار کرد: تشخیص واجد ارزش بودن یا میراثی بودن یک ملک، برعهده وزارت میراث فرهنگی است. اما این املاک دو نوع مالک دارند؛ یا در اختیار مالکان خصوصی‌اند یا متعلق به نهاد‌ها و دستگاه‌های حقوقی. 

او می‌گوید: مسئله اصلی اینجاست که اگر یک ملک خصوصی به عنوان بنای میراثی ثبت شود، مالک دیگر اجازه تخریب و نوسازی ندارد و تنها می‌تواند آن را مرمت کند؛ اما این محدودیت‌ها بدون مشوق و امتیاز، برای مالک صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

علوی افزود: در همین راستا، شورای اسلامی شهر تهران در دوره ششم، مصوبه «احیای بافت تاریخی تهران» را فعال کرد که بر اساس آن برای نخستین‌بار امتیاز‌هایی ویژه برای مالکان خصوصی در نظر گرفته شده است. طبق این مصوبه، اگر فردی ملکی میراثی در اختیار داشته باشد – چه از طریق خرید یا به‌صورت موروثی – و قصد مرمت و احیا داشته باشد، شهرداری موظف است عوارض را برای وی صفر در نظر بگیرد.

به گفته علوی، این مصوبه فراتر از این نیز رفته است: در حیاط بنای تاریخی، به مالکان اجازه داده‌ایم تا ۲۰ درصد بنای پشتیبان – بدون پرداخت عوارض – احداث کنند. این بنای پشتیبان می‌تواند شامل سرویس بهداشتی، آشپزخانه، اتاق پذیرایی و... باشد. حتی کسر پارکینگ نیز از این ۲۰ درصد لحاظ نمی‌شود.

وی با انتقاد از برخی اجرا‌های نادرست در سطح مناطق شهری، افزود: این دستورالعمل به شهرداری‌ها ابلاغ شده و لازم‌الاجراست. اما متأسفانه هنوز برخی شهرداران مناطق در مواردی از شهروندانی که ملک میراثی دارند، عوارض دریافت می‌کنند. این در حالی است که طبق قانون، اگر مالکی مجوز میراث را دریافت کرده و از کاربری‌های مجاز اعلام‌شده استفاده کند، هیچ نوع عوارضی حتی تجاری نباید از وی دریافت شود.

علوی افزود: کاربری‌های مجاز بنا‌های میراثی شامل گالری، فروشگاه صنایع‌دستی، رستوران سنتی، کافی‌کتاب و چند مورد مشخص دیگر است که قانون آن را تعیین کرده و شورای شهر نیز آن را تأیید کرده است. مردم به‌ویژه در مناطق ۱، ۱۱، ۱۲ و ۲۰ باید این امتیاز‌ها را از شهرداران خود مطالبه کنند و شهرداری نیز موظف به اجرای قانون است.

عضو شورای شهر تهران در ادامه با اشاره به چالش‌های جدی در حوزه بنا‌های تاریخی متعلق به نهاد‌ها گفت: ما امروز برای مالکان خصوصی مشوق و ابزار قانونی در نظر گرفته‌ایم؛ اما متأسفانه بسیاری از املاک ارزشمند تاریخی در اختیار نهاد‌ها مانند شهرداری، اوقاف و دیگر دستگاه‌ها قرار دارد که هنوز اقدام موثری برای حفظ آنها انجام نداده‌اند.

علوی با ذکر مثالی گفت: زندان تاریخی هارون‌الرشید در جاده خاوران یکی از بنا‌هایی است که با وجود قدمتی حداقل هزار ساله، رها شده و در مجاورت زمین‌های کشاورزی، در معرض آسیب جدی قرار دارد. این بنا در دوران عباسیان، به‌عنوان زندان مورد استفاده قرار می‌گرفته و یکی از نماد‌های ارزشمند تاریخی منطقه است.

وی همچنین به برخی نمونه‌ها در داخل شهر اشاره کرد و افزود: خانه آیت‌الله طالقانی، خانه فروغ، خانه وثوق‌الدوله و چندین بنای دیگر که در اختیار شهرداری یا سازمان‌های وابسته هستند، به دلیل مشکلات اجرایی و چالش‌های مربوط به دریافت مجوز از میراث، روند مرمت بسیار طولانی داشته‌اند.

به گفته علوی، برای حل این مشکل، اعتباری ویژه برای مرمت بنا‌های میراثی تحت تملک شهرداری‌ها در نظر گرفته شده و همزمان سخت‌گیری‌ها نسبت به دستگاه‌های حقوقی نیز افزایش یافته است.

 وی در پایان تأکید کرد: اگر از بخش خصوصی انتظار داریم بنا‌های تاریخی خود را حفظ و مرمت کند، نهاد‌های دولتی و عمومی نیز باید در قبال بنا‌های تاریخی تحت مالکیت‌شان پاسخگو و متعهد باشند.

علوی با اشاره به تقویت بودجه حوزه گردشگری و میراث در سال جاری گفت: امسال اعتبارات شهرداری در حوزه اوقات فراغت، گردشگری و میراث فرهنگی حداقل دو برابر شده است. این اعتبارات در اختیار بخش‌های مختلف شهرداری و مجموعه‌های وابسته قرار گرفته و انتظار می‌رود برنامه‌ریزی‌ها به‌صورت شفاف و منظم اعلام و اجرا شود.

وی افزود: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جمله نهاد‌هایی است که به‌طور مستقل و از طریق فرهنگسراها، برنامه‌های متنوعی را برای تابستان و فصل فراغت شهروندان طراحی کرده است. هماهنگی‌های لازم با این سازمان انجام شده و اعتبارات نیز در اختیارشان قرار گرفته است؛ لذا لازم است شهروندان به این مراکز مراجعه و مطالبات خود را در حوزه فرهنگی و فراغتی پیگیری کنند.

علوی با اشاره به مجموعه‌های دیگر شهرداری اظهار کرد: برج میلاد و شرکت نوسازی عباس‌آباد نیز به‌طور مستقل برنامه‌های فرهنگی، تفریحی و گردشگری خود را طراحی کرده‌اند. علاوه بر این، معاونت اجتماعی شهرداری و سرا‌های محله نیز برنامه‌های متنوعی، به‌ویژه در قالب تور‌های گردشگری محلی، در دستور کار دارند.

رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران همچنین از احیای زیرساخت‌های فراموش‌شده فراغتی در شهر خبر داد و گفت: یکی از عناصر فرهنگی شهر که در سال‌های گذشته به حاشیه رفته بود، شهربازی‌ها بودند. این فضا‌ها که برای بسیاری از شهروندان یادآور خاطرات خانوادگی و جمعی هستند، در سال‌های اخیر مورد بی‌توجهی قرار گرفته بودند. ما در این دوره تلاش کردیم این فضا‌ها را احیا کنیم.

وی افزود: در منطقه ۱۴، شهربازی بوستان بسیج پس از پنج سال تعطیلی، یک سال و نیم پیش مجدداً بازگشایی شد. شهربازی قدیمی پارک پلیس نیز افتتاح شد و شهربازی جدید بوستان بعثت در آستانه بهره‌برداری قرار دارد. همچنین، در منطقه ۲۲ تهران، طرح احداث شهربازی غرب تهران نهایی شده و در دستور کار اجرا قرار گرفته است.

علوی در پایان با اشاره به طرح‌های فرهنگی در مساجد و مدارس، خاطرنشان کرد: در قالب طرح «آرمان»، برنامه‌هایی نیز در مساجد و مدارس در حال اجراست. اما تحقق همه این اقدامات مستلزم مشارکت فعال شهروندان و مطالبه‌گری از مجموعه شهرداری و نهاد‌های اجرایی است. از شهروندان درخواست می‌کنیم در پیگیری و بهره‌برداری از ظرفیت‌های ایجادشده فعالانه‌تر عمل کنند.