باشگاه خبرنگاران جوان ـ محمد پهلوانی قومی معاون امور سامانه‌ها و هوش قضایی مرکز آمار و فناوری قوه قضاییه در گفت‌وگویی تلویزیونی درباره آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیند‌های قضایی، اظهار کرد: ابلاغ و تصویب آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیند‌های قضایی که روز گذشته توسط رئیس قوه قضاییه انجام شد در واقع به منزله ورود عملی و اقدام عملیاتی قوه قضاییه به بحث هوش مصنوعی و استفاده از فناوری‌های نوین در رسیدگی به دادرسی‌های قضایی است که دو هدف مهم و اصلی در این اقدام دنبال می‌کنیم و آن این است که بتوانیم در کنار تسریع در رسیدگی‌ها، دقت و اتقان را نیز داشته باشیم.

وی افزود: مهمترین مسئله‌ای که مرکز آمار را به انجام این کار مکلف کرد برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و سند تحول و تعالی قوه قضاییه بود در ماده ۱۱۳ بند الف برنامه هفتم پیشرفت قوه قضاییه مکلف شده است که انجام اموری از قبیل تعیین وقت رسیدگی، انتخاب کارشناس یا ارجاع پرونده را به صورت فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی انجام دهد و در همین بند مطرح شده است که آیین نامه‌ای باید برای این موضوع تدوین و به تایید و ابلاغ رئیس قوه قضاییه برسد بر همین اساس این آیین نامه در ۱۵ ماده تهیه و ابلاغ شده که بخش‌های مختلفی را پوشش می‌دهد. 

پهلوانی قومی بیان کرد: آیین نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیند‌های قضایی جامع و کامل است. ابعاد مختلفی از تعریف مفاهیم پایه فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی، سامانه‌هایی که شامل اجرای این آیین نامه می‌شوند پیشنهادات و فرایند‌هایی که می‌توانند به صورت هوش مصنوعی در فرایند‌های قضایی استفاده شوند حتی نحو رسیدگی، تایید پیشنهادات، نظارت و تمام این مسائل در این آیین نامه ذکر شده است.

معاون امور سامانه‌ها و هوش مصنوعی مرکز آمار و فناوری قوه قضاییه گفت: مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه به عنوان رکن اصلی اجرای این آیین نامه است و وظیفه دارد که سیستم‌های تصمیم یار و تصمیم ساز مبتنی بر هوش مصنوعی را تهیه کند. پیشنهادات در کمیسیون‌های شورای راهبردی دادرسی الکترونیک بررسی می‌شوند و پس از تایید این پیشنهادات در سامانه‌ها اجرا می‌شوند و از طریق آن سامانه‌ها کاربران مختلف اعم از مقام قضایی، کاربرانی که در دفاتر خدمات هستند و سایر مردم می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند.

وی ادامه داد: به تدریج که نتایج این آیین نامه را اجرا می‌کنیم و سامانه‌ها را پیاده سازی می‌کنیم مردم نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند به عنوان مثال در حالت عادی انتخاب کارشناس در پرونده‌های قضایی به این صورت است که قاضی براساس اطلاعاتی که در سامانه ثبت شده کارشناس مرتبط با پرونده را انتخاب می‌کند، اما با اجرای این آیین نامه و استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و هوشمندی که پیاده سازی می‌شود انتخاب کارشناس بر اساس ویژگی‌های پرونده، ابعاد و مستندات پرونده خواهد بود و کارشناسی که متخصص و مرتبط با پرونده است و مردم رضایت از وی داشته‌اند، همچنین کارشناسی‌های دقیق انجام داده است و فرصت بیشتری برای رسیدگی به پرونده را دارد انتخاب می‌شود.

پهلوانی قومی اظهار کرد: به عنوان مثال در حوزه ارجاع پرونده که در حال حاضر دستی در سامانه انجام می‌شود (مقام قضایی معاونت ارجاع، ارجاع پرونده را انجام می‌دهد) ممکن است فرایند ارجاع پرونده طولانی شود و یا پرونده به شعبه‌ای ارجاع و مشخص شود که این پرونده در شعبه دیگری سابقه داشته و ارجاع اشتباه انجام شده است و مجددا باید بازگردد ولی در حال حاضر با ارجاع خودکار و هوشمند بر اساس الگوریتم‌های هوش مصنوعی مرتبط‌ترین شعبه برای رسیدگی به پرونده و شعبه‌ای که فرصت لازم برای رسیدگی را دارد. همچنین شعبه‌ای که قبلاً سوابق رسیدگی به پرونده‌های مشابه را داشته و دقت کافی در رسیدگی به پرونده‌ای با این مشخصات را داشته توسط سیستم پیشنهاد و براساس آن ارجاع انجام می‌شود.
معاون امور سامانه‌ها و هوش مصنوعی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه گفت: موضوع مهم دیگر که به مقام قضایی بسیار کمک می‌کند بحث دستیار قاضی است و یکی از خروجی‌های این آیین نامه پروژه‌ای تحت عنوان دستیار هوشمند قاضی خواهد بود و به قاضی در بررسی پرونده و دسترسی به منابع و مراجع مرتبط با پرونده برای رسیدگی کمک می‌کند. همچنین در محاسبات مالی، حق الزحمه‌ها، ارجاع و پیدا کردن پرونده‌های مشابه به قاضی کمک می‌رساند و یکی از نتایج اجرای این آیین نامه خواهد بود.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین الزاماتی که در این آیین نامه به آن اشاره شده حفظ حدود اختیارات و مسئولیت قاضی است. کلیه سیستم‌هایی که در این آیین نامه اجرا خواهند شد، سیستم‌های پیشنهاد دهنده هستند و قاضی مختار است در تایید و رد پیشنهادات است، البته رد هر پیشنهاد باید با ذکر ادله باشد برای اینکه بررسی کنیم و متوجه شویم دقت ماشین در ارائه این پیشنهاد چه بوده و چرا قاضی آن پیشنهاد را رد کرده است. 

پهلوانی قومی بیان کرد: سامانه‌های موجود قضایی، سامانه‌هایی مربوط به مدیریت پرونده، سامانه مرتبط به خدمات الکترونیکی که در دفاتر خدمات الکترونیکی مورد استفاده مردم هستند، همچنین سیستم‌های تصمیم ساز و تصمیم یار مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه که بعضاً با مشارکت بخش خصوصی و شرکت‌های دانش بنیان، مراکز علمی و دانشگاهی طراحی می‌شوند در این سیستم‌ها پیاده سازی می‌شوند و زمان اجرای عملیات این سیستم‌ها به کاربر پیشنهاد می‌دهند و در نهایت تایید و رد پیشنهاد با کاربر است.

وی افزود: در حال حاضر بحث پرونده تمام الکترونیک را در قوه قضاییه دنبال می‌کنیم و بسیاری از استان‌ها به صورت تمام الکترونیک این کار را انجام می‌دهند و پرونده‌های قضایی به صورت الکترونیک در سامانه‌های ما ثبت می‌شود. از ابتدا که ذینفعان پرونده در دفاتر خدمات الکترونیکی درخواست می‌دهند موارد به صورت الکترونیکی دریافت می‌شود.

معاون امور سامانه‌ها و هوش مصنوعی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه گفت: یکی دیگر از ابزار‌هایی که در شعبه‌ها استفاده می‌کنیم و آن را توسعه می‌دهیم و این آیین نامه نیز به آن کمک می‌کند ثبت اظهارات به صورت خودکار و تبدیل گفتار به متن است برای اینکه در پرونده ثبت شوند و فعلا در مرحله‌ای که قاضی می‌خواهد انشا رای انجام دهد این ابزار را در اختیارش قرار داده‌ایم به طوری که قاضی رای را قرائت و در سیستم ثبت می‌شود ان شاء الله در گام بعدی خود جلسه و صورت مجلس را براساس این سامانه‌های هوشمند انجام می‌دهیم تا گفتار تبدیل به متن شود.

وی ادامه داد: خروجی کامل از این امر در پایان سال دوم برنامه هفتم پیشرفت اتفاق می‌افتد ولی مردم زودتر از موعد مقرر از نتایج این آیین نامه بهره‌مند خواهند شد. با این اقدام فرایند رسیدگی مردم تسریع می‌شود و رضایتمندی آنها افرایش پیدا می‌کند.

پهلوانی قومی اظهار کرد: در ماده ۱۴ آیین نامه آمده است که مرکز آمار و فناوری اطلاعات موظف است سالانه گزارش پیشرفت را خدمت رئیس قوه قضاییه ارائه دهد البته در ماده ۱۵ نیز مطرح شده معاون اول قوه قضاییه مسئول نظارت بر حسن اجرای این کار است و به صورت مستمر به رئیس قوه قضاییه و معاون اول قوه گزارش ارائه می‌کنیم. گزارش پیشرفت کار، موارد مشخص شده در آیین نامه و نحو همکاری ذینفعانی که باید مشارکت داشته باشند به عنوان شاخص‌های ارزیابی هستند که گزارش داده می‌شود.

معاون امور سامانه‌ها و هوش مصنوعی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه درباره برنامه‌ها و طرح‌های جدید دیگر مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، گفت: دادرسی تمام الکترونیک و هوشمند مهم‌ترین هدف و برنامه مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه است و هوشمند سازی نیز بخشی از آن بوده و به دنبال این هستیم بتوانیم قوه قضاییه هوشمندی در سطح تراز انقلاب اسلامی داشته باشیم و خدمات هوشمند، سریع، آسان و دقیق به مردم ارائه دهیم.

منبع: قوه قضاییه