باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - برنج، این محصول استراتژیک که جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی خانوار‌های لرستانی دارد، اکنون به نماد دیگری از فشار معیشتی بر مردم بدل شده است.

قیمت برنج در لرستان دیگر فقط یک عدد روی برچسب نیست؛ بلکه نماد فشار زندگی روزمره مردم و گواهی بر ضعف مدیریت بازار است. حل این بحران، تنها با شعار‌های کلی یا اقدامات مقطعی ممکن نیست. دولت باید با نگاه راهبردی، عادلانه و دقیق به موضوع قیمت‌گذاری، واردات و توزیع برنج بپردازد.

وقتی برنج به کالای لوکس تبدیل می‌شود؛ گزارشی از بازار لرستان

در تابستان ۱۴۰۴، قیمت انواع برنج ایرانی در بازار لرستان از ۲۷۰ تا بیش از ۳۶۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم متغیر بوده است. برنج محلی دورود که پیش‌تر یکی از اقلام قابل‌دسترس مردم محسوب می‌شد، اکنون در بازار آزاد با نرخ‌هایی معامله می‌شود که برای بسیاری از خانوار‌ها غیرقابل تأمین است.

قیمت بسته‌های ۱۰ کیلویی برنج هاشمی یا طارم درجه‌یک در مغازه‌های خرم‌آباد، دورود، بروجرد و سایر شهرستان‌ها از ۲٫۵ تا ۳٫۶ میلیون تومان برآورد می‌شود. این یعنی سهم برنج در سبد غذایی خانوار، به‌شدت فربه و سهم دیگر مواد غذایی کاهش یافته یا حذف شده است.

افزایش قیمت برنج نه یک پدیده اتفاقی، بلکه حاصل چند متغیر هم‌زمان و مؤثر است.

کاهش ذخایر داخلی و تاخیر در برداشت جدید

برنج‌های انبارشده حاصل برداشت سال ۱۴۰۳، در نیمه دوم سال مصرف شدند و از ابتدای بهار ۱۴۰۴، بازار عملاً با کمبود عرضه مواجه شد. برداشت جدید نیز طبق معمول از مرداد آغاز می‌شود. این شکاف زمانی میان مصرف و تولید به‌تنهایی برای افزایش قیمت کافی است.

 توقف یا کندی واردات

در ماه‌های گذشته،  دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه ارزی و گمرکی سبب شدند که واردات برنج از کشور‌هایی مانند هند، پاکستان و تایلند کاهش یابد. در نتیجه، فشار تقاضا به‌طور کامل روی برنج داخلی وارد شد و عامل افزایشی قیمت شد.

 نقش دلالان و احتکار

در لرستان نیز، مانند سایر نقاط کشور، برخی از فعالان سودجو با خرید گسترده و انبار کردن برنج، به ایجاد نابسامانی ساختگی در بازار دامن زدند. در حالی که تولیدکننده سودی نمی‌برد، واسطه‌ها با کنترل عرضه، قیمت‌ها را به دلخواه خود بالا برده‌اند.

 تورم عمومی و افزایش هزینه‌های جانبی

افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی، حمل‌ونقل، کارگر، بسته‌بندی و حتی مالیات‌های پنهان، هزینه تمام‌شده تولید برنج را بالا برده است. کشاورزان ناچارند با قیمت بالا بفروشند تا بتوانند در کشت بعدی مشارکت کنند. اما این روند بار دیگر مصرف‌کننده را قربانی می‌کند.

گرانی برنج، شرم پدران لرستانی بر سر سفره را دوچندان کرده است.

افزایش قیمت برنج تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی مردم لرستان گذاشته است. در استانی که درصد بالایی از جمعیت آن جزو طبقات متوسط و ضعیف هستند، چنین افزایش قیمتی مساوی است با کاهش مصرف یا جایگزینی با برنج‌های بی‌کیفیت وارداتی. سفره‌ها کوچک‌تر شده‌اند، و رضایت غذایی مردم کاهش یافته است.

فقدان کنترل بر بازار برنج، این تصور را ایجاد کرده که دولت در تأمین نیاز اولیه مردم ناتوان است. در نتیجه، اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی کاهش یافته و تنش روانی ناشی از تورم به نارضایتی اجتماعی تبدیل شده است.

وقتی برنج به‌عنوان ماده اصلی غذایی از سفره حذف شود یا با برنج‌های بی‌کیفیت و نامطمئن جایگزین شود، مسئله فراتر از اقتصاد می‌رود و به مقوله امنیت غذایی و سلامت عمومی تبدیل می‌شود.

سفره خالی، دیگ بی‌برنج؛ صدای مردم لرستان را بشنوید!

هرچند نشانه‌هایی از تعادل بازار در مرداد و شهریور دیده می‌شود با آغاز برداشت و ورود مجدد واردات اما بدون اصلاح ساختارها، این نوسانات به روال تبدیل خواهند شد و چه باید کرد؟

 نظارت واقعی بر زنجیره توزیع: از مزارع تا فروشگاه‌ها، حضور نهاد‌های نظارتی (جهاد کشاورزی، صمت، تعزیرات) باید محسوس و بازدارنده باشد.

 عرضه هدفمند برنج وارداتی یارانه‌ای در مناطق محروم مانند لرستان برای حفظ دسترسی عمومی به برنج.

تسهیل واردات در زمان کمبود داخلی، با سیاست‌های ارزی منطقی، برای جلوگیری از جهش قیمتی.

حمایت از کشاورزان محلی در استان‌های تولیدکننده (از جمله شرق لرستان) برای افزایش تولید در بلندمدت.