پیمان ملی آب رسالت مشترک دولت و مردم
سخنگوی دولت نوشت: عبور از بحران آب ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، اما آنچه این ضرورت را ممکن و مؤثر می‌سازد، «عبور مشترک مردم و دولت» است.
باشگاه خبرنگاران جوان - فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در یادداشتی نوشت:
عبور از بحران آب ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، اما آنچه این ضرورت را ممکن و مؤثر می‌سازد، نه صرفاً سیاست‌گذاری یا صرفه‌جویی، بلکه «عبور مشترک مردم و دولت» است. این بحران نه با مطالبه‌گری یک‌طرفه و نه با سرزنش متقابل، حل نخواهد شد. ما تنها زمانی از این پیچ تاریخی عبور خواهیم کرد که بپذیریم مسئولیت‌ها تقسیم‌شده‌اند، نه اینکه روی دوش مردم متمرکز شده باشند، یا نه اینکه از سوی دولت انکار شود. واقعیت این است که بحران آب در ایران دیگر صرفاً یک مسأله اقلیمی یا فنی نیست؛ بلکه به مسأله‌ای چندبُعدی و تمدنی بدل شده است. منابع رسمی نشان می‌دهند سال آبی جاری با کاهش بی‌سابقه بارش‌ها همراه بود و تنها در تهران، ذخیره ۵ سد اصلی تا نیمه تیرماه بیش از ۵۰۰ میلیون مترمکعب کمتر از حد نرمال بوده است. همچنین در بیش از ۳۵۰ دشت کشور پدیده فرونشست زمین با نرخ‌های نگران‌کننده در حال گسترش است. این آمار‌ها نشان‌دهنده تهدیدی است که متوجه زیرساخت، سکونت، کشاورزی و امنیت زیستی ایران شده است.
در چنین شرایطی طبیعی است که بار مسئولیت «مدیریت بحران» سنگین است؛ اما نباید این بار صرفاً بر دوش مردم قرار گیرد. دولت به‌صراحت اعلام می‌کند که ریشه‌های اصلی این بحران، ساختاری، تاریخی و مرتبط با شیوه‌های تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در گذشته است. اینکه نیازمند بازنگری در مصرف آب از سوی مردم هستیم، بدون شک درست است. اما ما به عنوان دولت نیز مسئول اصلاح مسیر‌هایی هستیم که در گذشته نادیده گرفته شده یا مسیر را اشتباه رفته‌اند.
در واقع آنچه امروز با آن مواجهیم، محصول دهه‌ها سوء مدیریت، توسعه نامتوازن، برداشت‌های بی‌رویه، کاهش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ناتوانی در سازگار کردن سیاست‌های کشاورزی و صنعتی با ظرفیت واقعی اقلیمی کشور است. هیچ انسان منصفی بحران آب را به حساب «بی‌مبالاتی مردم» نمی‌گذارد، بلکه به‌درستی آن را نتیجه شکافی بین تصمیم‌سازی و واقعیت زیست‌محیطی می‌داند.
با این همه اکنون لحظه‌ای برای اقدام مشترک فرارسیده است. این بحران نه با تک‌صدایی حل می‌شود و نه با یک‌جانبه‌نگری. دولت باید در سیاست‌گذاری‌های خود بازنگری کند. اما مردم هم نقشی تعیین‌کننده دارند، به‌ویژه در بخش‌هایی که رفتار مصرفی می‌تواند آثار مستقیمی بر پایداری منابع داشته باشد. کما اینکه در بحران فعلی آب، کاهش فقط ۲۰ درصد از مصرف خانگی می‌تواند مانع از قطع گسترده آب در کلان‌شهر‌ها شود. درعین حال، در بخش کشاورزی، ارتقای بهره‌وری، بازنگری در الگوی کشت و همراهی با طرح‌های اصلاحی می‌تواند میلیارد‌ها مترمکعب آب را به چرخه بازگرداند.
نکته اساسی در این میان، ضرورت شکل‌گیری یک «پیمان آبی ملی» است. پیمانی که در آن سهم مسئولیت هر بخش روشن باشد: دولت با اصلاح ساختارها، شفاف‌سازی داده‌ها، توزیع عادلانه منابع، مقابله با چاه‌های غیرمجاز و حمایت از کشاورزی سازگار عمل کند و مردم نیز با مشارکت در مدیریت مصرف، مطالبه‌گری هوشمندانه و مراقبت از منابع محدود.
روشن است که رکن این پیمان، عدالت است. به عبارت دیگر، مردمی که سال‌ها در مناطق کم‌آب زندگی کرده‌اند – از سیستان و بلوچستان تا خوزستان، یزد و اصفهان – نباید قربانی سیاست‌های نابرابر شوند. یا اینکه مدیریت آب نباید عامل تعارض میان استان‌ها باشد، بلکه باید زمینه‌ای برای همبستگی ملی و بازتعریف الگوی توسعه سرزمینی باشد.
دولت در این مسیر، نگاه امنیتی به بحران را کنار گذاشته و مسیر گفت‌و‌گو، اقناع عمومی، اطلاع‌رسانی شفاف و تصمیم‌سازی مشارکتی را در پیش گرفته است. ما باور داریم که نجات ایران از بحران آب، نه پروژه‌ای دولتی، بلکه رسالتی ملی است.
در پایان آنچه بر آن تأکید می‌کنیم، نه واگذاری مسئولیت به مردم است و نه پاک‌کردن اشتباهات گذشته. آنچه بر آن تأکید داریم، اعتراف به واقعیت، تقسیم منصفانه بار مسئولیت و دعوت به مشارکت است. این بحران آزمونی برای ماست. اگر بتوانیم از آن عبور کنیم، نه فقط منابع آب، بلکه اعتماد عمومی، انسجام ملی و رابطه دولت و ملت را بازسازی خواهیم کرد. عبور از بحران آب ممکن است، اگر و تنها اگر، با هم باشیم.
