باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی - در دل زاگرسِ سترگ، قالیکوه همچون نگینی درخشان بر نقشه طبیعی ایران می‌درخشد؛ منطقه‌ای که با تنوع زیستی بی‌نظیرش، پناهگاه گونه‌های نادر جانوری و گیاهی و سرچشمه یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های ایران یعنی دز است.

 اما این جواهر طبیعی اکنون با فشارهای بی‌سابقه‌ای مواجه شده است؛ شکار و صید غیرمجاز، بهره‌برداری غیرقانونی از منابع طبیعی، مدیریت ناقص پسماند و نبود زیرساخت‌های نظارتی کافی، مرزهای تاب‌آوری این اکوسیستم را درنوردیده‌اند.

در حالی که قالیکوه در شمار مناطق چهارگانه حفاظت‌شده کشور قرار دارد، روند تخریب آن از سوی عوامل انسانی سرعت گرفته است؛ گویی فرصت‌ها در حال سوختن‌اند و هشدارهای زیست‌محیطی، تنها پژواکی در میان کوه‌ها باقی مانده‌اند.

این وضعیت نه‌تنها آینده این زیستگاه بی‌همتا را تهدید می‌کند، بلکه سلامت اکولوژیکی منطقه و امنیت زیستی جوامع محلی را نیز با مخاطره روبرو می‌سازد.

حفاظت از قالیکوه اولویت شهرستان است

 فرماندار شهرستان الیگودرز بر لزوم اقدام فوری برای رفع معضلات زیست‌محیطی منطقه قالیکوه تأکید کرد.

مهدی اداوی، فرماندار الیگودرز، با اشاره به اولویت‌بخشی به حفاظت از منابع طبیعی، گفت:قالیکوه نه‌تنها برای الیگودرز بلکه برای کل زاگرس یک ذخیره‌گاه حیاتی است. صیانت از این منطقه به همکاری هم‌افزای همه دستگاه‌های اجرایی و همچنین مشارکت جدی مردم نیاز دارد.

او با اشاره به نقش آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی در میان شهروندان، افزود:توسعه پایدار بدون حفاظت محیط زیست معنا ندارد. فرمانداری آمادگی دارد که از طرح‌های زیست‌محیطی پشتیبانی عملی کند، مشروط بر اینکه این طرح‌ها برنامه‌محور و اثربخش باشند.

قالیکوه در معرض تهدید جدی است

کامران فرمان‌پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان،  با ارائه آماری از کشفیات اخیر، عمق فاجعه را نشان داد:در ماه‌های اخیر، ۸ گروه متخلف زیست‌محیطی در منطقه الیگودرز دستگیر شده‌اند. این شامل شکارچیان غیرمجاز، صیادان غیرقانونی و زنده‌گیران پرندگان زینتی است.

وی افزود:در منطقه قالیکوه، تنها در یک عملیات، سه قبضه اسلحه شکاری و پنج کیسه زغال بلوط کشف شد. این یعنی ما با روندی از بهره‌برداری مخرب و افسارگسیخته روبرو هستیم.

فرمان‌پور با هشدار نسبت به تخریب زیستگاه‌های حیاتی، خواستار افزایش نظارت، تکمیل زیرساخت‌های پاسگاه محیط‌بانی قالیکوه و برخورد قاطع‌تر با متخلفان شد و افزود :قالیکوه تنها یک کوه نیست؛ یک شبکه زیستی است که حیات آن به‌طور مستقیم بر سلامت اکوسیستم‌های پایین‌دست اثرگذار است. حفظ این منطقه یعنی حفظ چرخه حیات.

پسماند؛ بمب خاموش در دامنه‌های قالیکوه

در کنار معضلات ناشی از شکار غیرمجاز، چالش مدیریت پسماند، خود به یک بحران خاموش اما جدی تبدیل شده است. فرماندار الیگودرز با اذعان به ضعف زیرساخت‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله، خواستار تشکیل کارگروه‌های منظم پسماند با رویکرد اجرایی شد.

از سوی دیگر، مدیرکل محیط زیست لرستان نیز گفت:پسماندها در برخی روستاهای اطراف منطقه حفاظت‌شده بدون رعایت اصول زیست‌محیطی دفع می‌شوند. این موضوع، منابع آبی و خاکی منطقه را به‌شدت آلوده کرده و بر حیات‌وحش اثر مستقیم می‌گذارد.

ارزش‌گذاری اکوسیستمی؛ چشم‌اندازی برای توسعه پایدار

یکی از اقدامات نوآورانه‌ای که در قالیکوه در حال اجراست، طرح ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی است.

 الناز کیوانی، مدیر دفتر اقتصاد و فناوری محیط زیست، اعلام کرده:این طرح کمک می‌کند تا ارزش اقتصادی خدماتی که قالیکوه به جامعه ارائه می‌دهداز تولید آب تا ذخیره کربن و حفاظت از گونه‌های نادرمحاسبه شده و پایه‌ای برای برنامه‌ریزی‌های آینده قرار گیرد.

او همچنین از اجرای مرحله‌ای طرح PES (پرداخت برای خدمات اکوسیستمی) در منطقه خبر داد که می‌تواند به تقویت معیشت جوامع محلی از طریق توسعه مشاغل سبز بینجامد.

 نیاز فوری به اقدام، نه شعار

قالیکوه، با قله‌های سر به فلک کشیده‌اش و دشت‌های آکنده از لاله‌های واژگون، امروز بیش از هر زمان دیگری به یاری نیاز دارد؛ نه فقط از سوی مأموران محیط زیست، بلکه از هر شهروند، نهاد و تصمیم‌گیرنده‌ای که مسئولیت اجتماعی را باور دارد. زاگرس زخمی است و درمان آن، تنها با برنامه‌ریزی هدفمند، برخورد قاطع با متخلفان، آموزش عمومی و تقویت مشارکت محلی ممکن خواهد بود.

زمان شعار گذشته است. اکنون وقت عمل است؛ پیش از آنکه قالیکوه، این نگین سبز زاگرس، به خاطره‌ای بدل شود در دفتر خاطرات طبیعت ایران.