باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه آریان پور - صنعتی اصیل و پر رونق که تار و پود آن ریشه در قدمت دیرینه خراسان جنوبی دارد؛ جاجیم بافی، هنریست که اکنون به همت دستان پر توان مردمان روستای روم شهرستان قاینات در خراسان جنوبی از دل صندوقچه‌های قدیمی و خاک خورده مادربزرگ‌ها بیرون کشیده شده و جوانان روستایی به واسطه احیای این هنر ناب رزق حلال کسب می‌کنند.

گرچه جاجیم بافی هنری سنتی و برخاسته از طبیعت است، اما در پیچ و خم زمان رنگ و بوی صنعتی به خود گرفته است، روزگاری در دل خانه‌های باصفای روستایی و با دستان مادربزرگ بافته می‌شد و حالا در کارگاهی پر رونق، با طرح و نقشی نو بافته و از حصار سنت رهایی یافته و پایش به بازار‌های جهانی باز شده است.

روستای روم در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۵۶۰ نفر جمعیت داشته و اکنون به برکت احیای هنر جاجیم بافی و ساختار نویی که به خود گرفته زمینه را برای مهاجرت معکوس جوانان به زادگاهشان فراهم کرده به طوری که جمعیت روستا اکنون به ۷۰۰ نفر رسیده است.

اکنون جوانان دهه شصتی و هفتادی در شرکت تعاونی جاجیم بافی روم، کار را دست گرفته‌اند و به شکلی نو جاجیم تولید می‌کنند.

این هنر اصیل که از نسل‌های گذشته به ارث رسیده نه تنها بیانگر هویت فرهنگی مردم این منطقه است بلکه نقش مهمی در اقتصاد و معیشت خانوار‌های روستایی ایفا می‌کند؛ روستای روم اکنون به عنوان یک قطب صنایع دستی در حوزه تولید جاجیم در شرق کشور شناخته می‌شود.

جوانان دهه شصتی و هفتادی پا جا پای اجدادشان گذاشتند

جاجیم بافی در روستای روم شهرستان قاینات قدمتی ۱۵۰ ساله دارد، پیش از این جاجیم بافی به صورت سنتی انجام می‌شد، اما بیست سالی می‌شود که با راه اندازی شرکت تعاونی و تولید انواع محصولات جاجیمی به شکل مدرن و صنعتی این هنر زیبا سمت و سوی جدیدی به خود گرفته است.

حالا جوانان روستای روم به برکت احیای این هنر صنعت کهن مهاجرت معکوس از شهر به روستا را آغاز کرده و به تولید مشغولند.

به شرکت تعاونی جاجیم بافی روم رفتیم و با یکی از جاجیم بافان گفت‌و‌گو کردیم، آقای رومی گفت: راه اندازی شرکت تعاونی ایده خوبی بود که توانست بر معیشت ساکنان روستا تاثیر بسزایی داشته باشد.

او افزود: از آنجایی که دستمزد کار در شرکت تعاونی با دستمزد‌هایی که در شهر میگرفتم یکی بود ترجیح دادم در روستا شاغل شوم تا علاوه بر کار بتوانم در کنار خانواده و پدر و مادرم در زادگاهم زندگی کنم.

رضاپور یکی دیگر از افراد شاغل در این شرکت تعاونی گفت: پیش از تشکیل شرکت تعاونی در روستا، در شهر قاین و در یک واحد مرغداری مشغول به کار بودم، اما با راه افتادن این تولیدی و علاقه‌ای که به روستایم داشتم تصمیم گرفتم به روم بازگردم.

بیشتر بخوانید

خانم گفت: حالا در کنار شرکت تعاونی، هر خانه به یک کارگاه تبدیل شده است و بانوان روستا نیز همپای آقایان در کار تولید سهیم‌اند، تولید و برش پارچه‌های جاجیمی با مردان و دوخت و دوز آن مطابق با سلیقه مشتری با خانم‌ها است.

چون سهام دار شرکت هستیم چرخ‌های خیاطی‌ای را در اختیارمان گذاشته‌اند تا در منزل دوخت و دوز جاجیم‌های برش خورده را انجام دهیم.

او از درآمد حاصل از این کار رضایت داشت و گفت هر چه میزان سفارشات شرکت تعاونی بیشتر باشد به تبع میزان کار و عایدی ما بیشتر می‌شود.

چشم نوازی جاجیم روم در ویترین مغاز‌های ترکیه و اروپا یا ویترین‌های جهانی

طیبی‌فرد مدیرعامل شرکت تعاونی جاجیم‌بافی روم گفت: این شرکت با ۸۵ عضو فعال توانسته برای ۶۵ نفر به صورت مستقیم اشتغال‌زایی ایجاد کند.

او افزود: این شرکت به طور متوسط ماهانه ۳ هزار محصول جاجیمی تولید می‌کند که بازار فروش گسترده‌ای در سراسر کشور از بوشهر و خوزستان تا تهران و کردستان دارد.

طیبی‌فرد ادامه داد: تولید جاجیم در این شرکت به صورت صنعتی و با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و نخ‌های صنعتی انجام می‌شود و تلفیق رنگ‌ها در محصولات به شکلی هنرمندانه صورت می‌گیرد.

او به تنوع محصولات اشاره کرد و گفت که جانماز، روفرشی، زیرانداز، کیف دستی و دوشی، کوله پشتی و کاور تشک و بالشت از جمله تولیدات جدید شرکت هستند.

مدیرعامل شرکت تعاونی جاجیم‌بافی روم همچنین خاطرنشان کرد: این شرکت توانسته صادرات خود را به کشور‌های اروپایی و ترکیه گسترش دهد و سالانه حدود ۵ هزار محصول به ترکیه صادر می‌شود.

از قیمت افسارگسیخته مواد اولیه تا بی مهری مسئولین/ جاجیم روم را دریابید

طیبی‌فرد درباره مشکلات صنعت جاجیم‌بافی روم اظهار کرد: تامین مواد اولیه و افزایش روزانه قیمت‌ها چالش‌های اصلی پیش‌روی این صنعت است که باعث رکود بازار فروش شده است.

او افزود: با وجود شروع فعالیت این صنعت در سال ۸۴ با مشارکت بیش از ۲۰ هزار نفر، امروز به دلیل کمبود مواد اولیه و گرانی، روند تولید با کندی مواجه شده است.

طیبی‌فرد تاکید کرد: حمایت‌های لازم از سوی مسئولین استانی و کشوری در این حوزه وجود ندارد و شرکت برای توسعه، نیازمند تسهیلات بانکی به ارزش ۱۱ میلیارد تومان جهت خرید دستگاه‌های بافت جدید است. طیبی‌فرد در پایان خواستار حمایت بیشتر مسئولین برای رشد و پایداری این صنعت در روستای روم شد.

توجه به هنر‌های بومی نسخه رهایی از اقتصاد نفتی

شرکت تعاونی جاجیم بافی روستای روم شهرستان قاینات که چراغ آن با سرمایه ۲۰ هزار تومانی اهالی روشن شده بود حالا در آمد زایی و اشتغال پایدار را برای روستاییان به ارمغان آورده و به یک الگوی موفق در حفظ بافت جمعیتی روستا و مهاجرت معکوس تبدیل شده است.

هر چند این شرکت تعاونی بسیار موفق عمل کرده، اما به گفته مدیرعامل با مشکلات مهمی از قبیل تامین منابع اولیه، عدم حمایت واقعی مسئولین و ادرات استان از این هنر و نیاز به تسهیلات بانکی برای تعمیر و خرید دستگاه‌های پیشرفته‌تر دست و پنجه نرم می‌کند.

به نظر می‌رسد اعطای تسهیلات ارزان قیمت به فعالان این عرصه، حمایت‌های بیمه‌ای، ایجاد بستر‌های آموزش، طراحی و بسته بندی مدرن، استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای بازاریابی، برند سازی و حضور این بافته‌های ارزشمند در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی از گام‌های موثریست که می‌توان برای کمک به حفظ و ارتقا جایگاه این هنر برداشت.

جاجیم بافی روستای روم تنها یک نمونه از هزاران هنریست که در دل روستااهی کشورمان نهفته است، با الهام از این تجربه موفق می‌توان علاوه بر ماندگاری جمعیت در روستا‌ها و مهاجرت معکوس آن‌ها را به قطب‌های اقتصادی و گردشگری کوچک، اما پر بازده تبدیل کرد.

اگر چنین الگو‌هایی با حمایت‌های واقعی و هدفمند در سایر نقاط کشور نیز توسعه پیدا کند می‌توان از ظرفیت‌های مغفول روستا‌ها به خوبی بهره گرفت و اقتصاد کشور را از اتکای محض به درآمد‌های نفتی رهایی بخشید.