باشگاه خبرنگاران جوان؛ سارا بابایی - خرم‌آباد، شهری با پیشینه تاریخی و هویتی غنی، در کنار زیبایی‌های طبیعی و آثار باستانی، بخش‌هایی را در دل خود جای داده که سال‌هاست با نام بافت فرسوده شناخته می‌شوند. این مناطق، که ترکیبی از خانه‌های قدیمی، زیرساخت‌های ناکارآمد و بافت‌های آسیب‌پذیر هستند، نه تنها چهره شهر را تحت تأثیر قرار داده‌اند بلکه چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی متعددی را نیز به همراه آورده‌اند.

 بر اساس آمار رسمی، بیش از ۵۷۹ هکتار از اراضی شهری خرم‌آباد را بافت فرسوده، سکونتگاه غیررسمی و بافت تاریخی تشکیل می‌دهد که بخش قابل توجهی از آن در مناطق مرکزی و پرجمعیت شهر قرار دارد.

با وجود اهمیت بالای این مناطق، احیای آن‌ها تا سال‌های اخیر با روندی کند پیش می‌رفت؛ اما اکنون با ابلاغ ضوابط جدید نوسازی و بسته‌های تشویقی وزارت راه و شهرسازی، فرصتی تازه برای بازآفرینی این بافت‌ها فراهم شده است.

بسته‌های تشویقی ویژه برای نوسازی

شهردار خرم‌آباد، داریوش بارانی بیرانوند اعلام کرد: بسته‌های تشویقی ارائه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی، که شامل ۱۹ بند است، در حال تطبیق با شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی خرم‌آباد است و به زودی اجرایی خواهد شد.

او گفت: ۲۸۹ هکتار بافت فرسوده، ۲۱۸ هکتار سکونتگاه غیررسمی و ۷۲ هکتار بافت تاریخی در خرم‌آباد وجود دارد که بافت تاریخی آن در دل بافت‌های فرسوده قرار دارد.

او اضافه کرد: از جمله مشوق‌های مطرح‌شده می‌توان به افزایش تعداد طبقات ساختمانی، کاهش الزام پارکینگ تا ۷۵ درصد، امکان داشتن دو درب ماشین‌رو و همچنین تخفیف در عوارض، صدور پروانه و تعرفه‌های نظام مهندسی اشاره کرد. افزون بر این، بانک‌های عامل تسهیلات ویژه‌ای برای سازندگان در نظر خواهند گرفت.

 نگاه قانونی و اجتماعی به احیای بافت فرسوده

بارانی بیرانوند تأکید کرد: بر اساس اصل ۳۱ قانون اساسی، داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است و دولت موظف به فراهم‌سازی زمینه اجرای این اصل است. احیا نکردن بافت‌های فرسوده سرعت زوال شهری را افزایش داده و بحران‌های اجتماعی و کالبدی به دنبال خواهد داشت.

او همچنین افزود:  رویکرد اصلی ضوابط جدید بر مشارکت مردم و سازندگان استوار شده تا بار تأمین مسکن صرفاً بر دوش دولت نباشد و بتوان با استفاده از ظرفیت‌های محلی، رونق اقتصادی، اجتماعی و کالبدی ایجاد کرد.

 نقش محلات هدف در بازآفرینی

به گفته شهردار، ۱۲ محله از جمله پاچنار، درب دلاکان، پشت بازار و ماسور در فاز نخست مشمول این طرح خواهند بود. البته محدوده‌های بافت تاریخی، تابع ضوابط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستند و جداگانه مدیریت می‌شوند.

 نگاه استانی به موضوع بازآفرین

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان، مهدی مجیدی، نیز بر ضرورت اجرای طرح بازآفرینی شهری در تمامی شهرهای استان تأکید کرد و گفت: شهرهای خرم‌آباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و الیگودرز دارای طرح پایدار بازآفرینی شهری هستند و این موضوع در ارزیابی عملکرد شهرداری‌ها لحاظ خواهد شد.

او با اشاره به مزیت‌های اقتصادی طرح، افزود: سهمیه قیر رایگان تنها به شهرداری‌هایی تعلق می‌گیرد که طرح بازآفرینی شهری پایدار داشته باشند. متأسفانه در سال‌های گذشته این فرصت در بسیاری از شهرها مغفول مانده و تنها بروجرد، دورود و الیگودرز توانسته‌اند از این سهمیه استفاده کنند.

 فرصت یا تهدید؛ سرنوشت بافت‌های فرسوده

احیای بافت‌های فرسوده خرم‌آباد می‌تواند تحولی اساسی در سیمای شهر ایجاد کند. وجود زیرساخت‌هایی مانند آب، برق و گاز و همچنین حضور ساکنان دائمی، این مناطق را به بستری مناسب برای ساخت مسکن مقرون به‌صرفه تبدیل کرده است. اما در مقابل، تأخیر در اجرای طرح‌ها، نبود سرمایه‌گذاری کافی و کم‌توجهی به هویت تاریخی، می‌تواند روند فرسودگی را تشدید کند.

خرم‌آباد اکنون در نقطه عطفی قرار دارد؛ جایی که اجرای به‌موقع و صحیح طرح‌های بازآفرینی می‌تواند هم‌زمان دو هدف بزرگ را محقق کند: تأمین مسکن مناسب برای شهروندان و حفظ هویت تاریخی شهر.

بسته‌های تشویقی، مشارکت مردم و همراهی سرمایه‌گذاران، سه ضلع اصلی موفقیت این برنامه هستند. در غیر این صورت، بافت‌های فرسوده همچنان به‌عنوان زخمی بر پیکر شهر باقی خواهند ماند و فرصت‌های توسعه را یکی پس از دیگری خواهند بلعید.