باشگاه خبرنگاران جوان؛ عطیه کشتکاران* - امروزه به دست آوردن آمار و ارقامی که نشان دهد تا کنون چه تعداد روایت مکتوب و تصویری و چندرسانه‌ای از پیاده‌روی بزرگ اربعین منتشر شده امر ممکنی نیست. بیش از پنجاه سفرنامه مکتوب ماحصل پیاده‌روی اهل فکر و قلم در حدود ده سال گذشته است. تعدادی مستند‌های تصویری و تعداد بیشتری سفرنامه‌های مجازی از این حماسه منتشر شده و روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود.

در روایت‌های نخستین، وقتی هنوز گروه زیادی از ایرانیانِ مشتاق این سفر را تجربه نکرده بودند هر آنچه دیده و بازگو می‌شد بکر و خواندنی بود. اما هرچه گذشت بر دسته‌ای از مظاهر این رویداد نظیر مهمان‌نوازی عراقی‌ها غبار تکرار نشست. از سویی برخی جوانب پراهمیت حماسه اربعین کمتر به چشم آمده و در سفرنامه‌ها و روایت‌ها بیان نشده است.

از این رو این یادداشت برآن است که با نگاهی به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره حماسه اربعین نمایی از باید‌ها و نباید‌های روایت این سفر ارائه کند تا چراغ راه زائران و راویان باشد. ذکر این نکته لازم است که استفاده از بیانات گاه به صورت مستقیم خواهد بود و گاه برداشتی ذوقی از آنهاست که می‌تواند متناسب با الزامات روایت این سفر باشد.

چرایی روایت اربعین

به بیان حضرت آیت الله خامنه‌ای «اهمیت اربعینِ اول این بود که رسانه پرقدرت عاشوراست.» فریاد‌های زینب کبری و حضرت سجاد-علیه‌السلام- در کوفه و شام بزرگ‌ترین رسانه بود و عاشورا را نگه داشت. ۲۱/۰۷/۱۳۹۸ رسانه بودن خصیصه اربعین است که تا امروز امتداد یافته و به شکلی دیگر در روایات و سفرنامه‌های اربعین متبلور شده است. اربعین رسانه عاشوراست و به همین دلیل بایستی بار‌ها و بار‌ها بازگو شود.

دلیل دیگر آن است که یاد اربعین را باید زنده نگه داشت. زیرا به نقل از رهبر انقلاب انگیزه‌های خباثت‌آلودی قصد دارند مقاطع عزیز و اثرگذار و مهم را از یاد‌ها ببرند و وظیفه اصحاب قلم و اندیشه آن است که یاد اربعین و پیام اربعین را زنده و پویا نگاه دارند. ۲۱/۰۷/۱۳۹۸

و، اما سومین هدف و دلیل روایت اربعین آن است که نسل بعد از آن استفاده کنند و یاد و آثار شهادت حفظ شود. درسی که اربعین به ما می‌دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره‌ی شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت. ۲۹/۰۶/۱۳۶۸

چه مضامینی روایت شود؟

اگر نویسنده یا راوی پیش از سفر در موضوع مدنظر تامل نکرده باشد اسیر مشاهدات خواهد شد. صرفا آنچه بیشتر پیش چشمش مجسم شده را به بند تصاویر و کلمات خواهد کشید و اثر بدیعی نخواهد آفرید. اما در صورتی که راوی انتخاب کرده باشد که چه چیز‌هایی را بیشترو عمیق‌تر ببیند به خلق اثر ارزشمند نزدیک‌تر خواهد شد.

مضامین زیر که همگی برگرفته از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی هستند، وجوه مختلفی است از حماسه اربعین که شایسته است نویسندگان و راویان بازتاب آنها را به زبان هنر در مرکز توجه قرار دهند.

۱) قدرت نمایی:

بازنمایی پیاده‌روی اربعین تنها وقتی که نشان‌دهنده قدرت جهان اسلام و تشیع باشد و شکوه آن را به تصویر بکشد زیبنده چنین حماسه‌ای است. «راه‌پیمایی اربعین قوّت اسلام است، قوّت حقیقت است، قوّت جبهه‌ی مقاومت اسلامی است که این جور اجتماع عظیم میلیونی راه می‌افتند به سمت کربلا، به سمت حسین، به سمت قلّه و اوج افتخار فداکاری و شهادت که همه‌ی آزادگان عالم باید از او درس بگیرند.» ۲۱/۰۷/۱۳۹۸،

۲) جهانی شدن معرفت حسینی:

این مراسم بی‌نظیر مربوط به زائرانی از جغرافیای محدودی نیست و ثمره آن فراهم کردن شناخت سیدالشهدا برای همه مردم جهان است. «اربعین با این حرکتی که عمدتاً بین نجف و کربلا در راه‌پیمایی هر سال به وجود می‌آید بین‌المللی شد؛ چشم‌های مردم دنیا به این حرکت دوخته شد؛ امام حسین (علیه‌السّلام) و معرفت حسینی به برکت این حرکت عظیم مردمی بین‌المللی شد، جهانی شد.»

لذا نباید این حرکت را مربوط به مخاطب صرفا ایرانی یا عراقی دانست و شناختی که از انگیزه و علل قیام سید‌الشهدا برای دیگر افراد حاصل می‌کند را هم در معادلات به حساب آورد. همچنین انعکاس توصیفی و تحلیلی این حرکت عظیم در سطح بین الملل و به زبان‌های دیگر از لوازم رساندن پیام اربعین به جهانیان است.

۳) تعلق به همه سلایق گوناگون:

طبیعی است که معمولا افراد تنها انسان‌های مشابه خود را ببینند و با آنها به گفت‌و‌گو بنشینند، اما باید توجه داشت که اربعین متعلق به سلایق گوناگونی است و برای همه جاذبه‌هایی دارد. از روایت این بخش از اربعین نباید غافل شد. ۰۱/۰۱/۱۳۹۶

*فعال رسانه