باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار- در حالی که شش ماه از آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ می‌گذرد، رویکرد چین در قبال آمریکا با تغییراتی قابل توجه همراه شده است. به گزارش فارن افرز، بسیاری از مقامات و نخبگان چینی که در ابتدا نگران بازگشت تنش‌های شدید دوران نخست ترامپ بودند، اکنون معتقدند که در موقعیتی برتر نسبت به گذشته قرار دارند و توانسته‌اند در برابر فشارهای واشنگتن نه‌تنها مقاومت، بلکه امتیاز هم کسب کنند. برخلاف تصور اولیه پکن مبنی بر اینکه ترامپ بلافاصله تعرفه‌های تهاجمی جدیدی علیه کالاهای چینی اعمال خواهد کرد و با حمایت گسترده‌تری از تایوان و انتقاد از نظام سیاسی چین، روابط دوجانبه را به مرحله خطرناکی خواهد رساند، وقایع ماه‌های اخیر نشان داده‌اند که واشنگتن انعطاف‌پذیرتر از گذشته عمل می‌کند و در برابر فشارهای متقابل چین، زودتر از پیش‌بینی‌ها عقب‌نشینی کرده است.

در ماه‌های فوریه و مارس، دولت ترامپ تعرفه‌هایی جدید به بهانه ورود فنتانیل از چین وضع کرد و در پاسخ، چین نیز صادرات برخی اقلام از جمله عناصر کمیاب را محدود کرد. در نتیجه، تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای چینی تا اواسط آوریل به ۱۵۰ درصد رسید؛ سطحی بی‌سابقه که نشانه‌ای از تشدید تنش‌ها تلقی می‌شد. اما به گزارش فارن افرز، در کمال شگفتی برای ناظران بین‌المللی، این ایالات متحده بود که برای کاهش فشارها پیش‌قدم شد و توافقی در ژنو به امضا رسید که طی آن بخشی از تعرفه‌ها کاهش یافت و تماس مستقیمی میان ترامپ و شی جین‌پینگ برقرار شد. تحلیلگران چینی این عقب‌نشینی آمریکا را نشانه‌ای از شکنندگی اقتصاد مصرف‌محور ایالات متحده در برابر شوک‌های ناشی از افزایش تعرفه‌ها دانسته‌اند.

چین در جریان این تحولات به اهرم‌های تازه‌ای از قدرت خود پی برد، به‌ویژه در حوزه مواد معدنی کمیاب که برای صنایع حیاتی آمریکا از جمله خودروسازی و هوافضا ضروری‌اند. توقف صادرات این مواد از سوی پکن، واکنش تندی را از واشنگتن به‌دنبال داشت، از جمله محدودیت ویزا برای دانشجویان چینی و ممنوعیت‌هایی در صادرات تجهیزات پیشرفته. با این حال، به باور مقامات پکن، آنچه از این واکنش‌ها برداشت شد این بود که ایالات متحده بیش از آنچه انتظار می‌رفت به زنجیره تأمین چین وابسته است. به گزارش فارن افرز، مقامات چینی اکنون عناصر کمیاب را نخستین «نقطه فشار راهبردی» می‌دانند که تاکنون توانسته‌اند علیه آمریکا به‌کار گیرند.

همزمان، چین طی یک دهه گذشته تلاش کرده با متنوع‌سازی شرکای تجاری خود و استفاده از مسیرهای ترانزیتی غیرمستقیم، وابستگی به تجارت با آمریکا را کاهش دهد. این اقدامات باعث شده تا ضربه‌های ناشی از جنگ تجاری مستقیم کمتر شود و تحریم‌های دوطرفه اثربخشی محدودی داشته باشند. همچنین، استفاده از مسیرهای صادراتی جایگزین نظیر کشورهای جنوب شرق آسیا، سیاست‌های تحریمی ایالات متحده را با پیچیدگی‌های حقوقی و اجرایی روبه‌رو کرده است.

در شرایط کنونی، رهبران چین راهبرد خود را بر مذاکرات مرحله‌ای و مقطعی متمرکز کرده‌اند. آن‌ها حاضرند برای کاهش فشارهای آمریکا، امتیازاتی چون افزایش واردات از آمریکا یا محدودسازی صادرات برخی اقلام از جمله باتری‌ها را بپذیرند، اما از پرداختن به اصلاحات ساختاری در نظام اقتصادی خود طفره می‌روند. به گزارش فارن افرز، پکن به‌ویژه از آنچه «عمل‌گرایی تجاری ترامپ» می‌نامد استقبال کرده و معتقد است در غیاب چهره‌های ضدچینی در دولت دوم ترامپ، می‌توان از فرصت مذاکره مستقیم با شخص رئیس‌جمهور بهره برد.

تفاوت‌های سیاست خارجی ترامپ دوم با دور اول، در قبال تایوان نیز آشکار شده است. ترامپ نه‌تنها تعرفه‌هایی بر کالاهای تایوانی وضع کرد، بلکه برخلاف عرف دیپلماتیک سال‌های گذشته، اجازه توقف رئیس‌جمهور تایوان در خاک آمریکا را نداد. این نشانه‌ها برای پکن امیدوارکننده است و آن را فرصتی برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای با حفظ پرستیژ ملی تلقی می‌کند. رهبران چین اکنون در تلاش‌اند تا با دعوت رسمی از ترامپ برای سفر به چین و ترتیب دادن یک دیدار سطح بالا با شی جین‌پینگ، زمینه را برای توافقی گسترده‌تر در حوزه‌های اقتصادی و حتی امنیتی فراهم کنند.

با این حال، در پس این خوش‌بینی‌ها، نوعی بی‌اعتمادی بنیادین نسبت به نیت‌ واقعی ایالات متحده پابرجاست. محافل تصمیم‌گیر در پکن بر این باورند که حتی اگر توافق تجاری حاصل شود، واشنگتن در آینده نزدیک ممکن است بار دیگر تمرکز خود را بر مسائل سیاسی بگذارد و کارزارهایی جدید علیه حزب کمونیست چین یا حمایت‌های آشکارتر از تایوان را آغاز کند. آن‌ها تجربه سال ۲۰۲۰ و بحران ناشی از همه‌گیری کرونا را نمونه‌ای از چرخش ناگهانی رفتار آمریکا می‌دانند که می‌تواند بار دیگر تکرار شود.

از این‌رو، چین در صدد آن است که مذاکرات تجاری را تا حد امکان کش‌دار و چند مرحله‌ای نگه دارد تا از تبدیل مسیر گفت‌وگوها به نزاع سیاسی جلوگیری کند. هرگونه توافقی نیز با بندهای بازدارنده طراحی خواهد شد تا در صورت بروز تحولات پیش‌بینی‌نشده، پکن بتواند از اجرای تعهدات خود سر باز زند. به گزارش فارن افرز، رهبران چینی باور دارند تا زمانی که موضوع اصلی روابط دوجانبه، تجارت باشد، می‌توان فشارها را مدیریت کرد؛ اما اگر مسائل سیاسی و امنیتی بر گفت‌وگوها سایه بیفکند، احتمال فروپاشی دوباره روابط بسیار بالاست.

در نهایت، با وجود فضای نسبتاً آرام فعلی، مقامات پکن نگران آن‌اند که این دوره نیز گذرا باشد. آن‌ها می‌دانند که ترامپ شخصیتی غیرقابل پیش‌بینی دارد و توافقات کنونی ممکن است چندان پایدار نباشند. بنابراین، در کنار استفاده حداکثری از فرصت‌های فعلی، چین خود را برای بازگشت یک دوره پرتنش دیگر آماده می‌کند. به بیان ساده، چین از جنگ تجاری عقب‌نشینی نکرده، بلکه آن را به فرصت تبدیل کرده است؛ فرصتی برای آزمودن مرزهای نفوذ اقتصادی خود و سنجش میزان تاب‌آوری رقیب دیرینه‌اش در غرب.