باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار- در پی بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، مناسبات راهبردی میان هند و ایالات متحده وارد بحرانی بی‌سابقه شده‌ است؛ بحرانی که، به گزارش فارن افرز، می‌تواند حاصل دو دهه همگرایی فزاینده میان این دو قدرت دموکراتیک را به سراشیبی سقوط بکشاند.

روابط دهلی‌نو و واشنگتن در ربع قرن گذشته بر پایه اشتراک منافع و ارزش‌ها تقویت شده بود: نگرانی مشترک از قدرت‌یابی چین، منافع اقتصادی عظیم، و همکاری‌های فزاینده دفاعی. اما طی چهار ماه گذشته، تحولات پیاپی نشان داده‌اند که رئیس‌جمهور جدید آمریکا عزم کرده است سیاست‌های سنتی واشنگتن را نه‌تنها بازنگری، بلکه زیر و رو کند؛ و هند، برخلاف تصور پیشینش، اکنون نه یک شریک کلیدی، بلکه هدفی برای فشار و تحقیر به شمار می‌رود.

به گزارش فارن افرز، تعرفه ۵۰ درصدی آمریکا بر کالاهای هندی که از سوی ترامپ اعمال شده، شدیدترین نرخ تعرفه‌ای است که واشنگتن در حال حاضر علیه یک کشور اعمال می‌کند—حتی شدیدتر از تعرفه‌ها علیه چین. این سیاست به‌عنوان تنبیهی برای واردات نفت روسیه از سوی هند پس از حمله ۲۰۲۲ مسکو به اوکراین در نظر گرفته شده است؛ رویکردی که به گفته تحلیل‌گران، هیچ نسبتی با روح شراکت راهبردی ندارد.

تنها چند هفته پس از این اقدام تجاری، ضربه دیگری بر پیکره روابط دو کشور وارد شد: مداخله مستقیم ترامپ در درگیری نظامی مرزی میان هند و پاکستان. پس از حملات تروریستی در خاک هند و واکنش نظامی این کشور، ترامپ یک‌جانبه اعلام کرد که آتش‌بس میان دو کشور را "میانجیگری" کرده است—ادعایی که با واکنش تند هند مواجه شد. دهلی‌نو بارها تأکید کرده که هیچ‌گونه میانجی‌گری خارجی را در نزاع با اسلام‌آباد نمی‌پذیرد. با این حال، ترامپ که از تکذیب هند خشمگین شده بود، به اظهارات خود ادامه داد و جالب آن‌که پاکستان نیز با حمایت تمام‌قد از این روایت، حتی نام ترامپ را برای جایزه نوبل صلح پیشنهاد کرد.

با وجود خشم گسترده در میان نخبگان سیاسی و دیپلماتیک هند، دولت نارندرا مودی ترجیح داده است مسیر صبر استراتژیک را در پیش گیرد. در حال حاضر، به گزارش فارن افرز، دهلی‌نو تلاش می‌کند بدون تحریک بیشتر کاخ سفید، از موضعی مقاوم در برابر افکار عمومی داخلی دفاع کند؛ اما این استراتژی موقت نمی‌تواند پاسخگوی پیامدهای عمیق این شکاف ژئوپلیتیک باشد.

هند که همواره بر سیاست «چندهم‌پیمانی» (Multialignment) خود افتخار می‌کرد—یعنی همکاری با قدرت‌های متضاد بدون عضویت رسمی در هیچ بلوک نظامی—اکنون در می‌یابد که این سیاست در برابر فشارهای ناشی از یک‌جانبه‌گرایی ترامپ، ایمنی لازم را ندارد. به گزارش فارن افرز، در بحران اخیر، نه تنها آمریکا، بلکه متحدان دیگر هند نیز از حمایت قاطع پرهیز کرده‌اند و رویکردی بی‌طرفانه یا حتی سرد اتخاذ نموده‌اند.

در همین حال، نزدیکی آشکار دولت ترامپ به چین، که هم‌زمان با تلاش برای عقد توافق تجاری جدید با پکن صورت می‌گیرد، موقعیت هند را بیش از پیش تضعیف کرده است. ترامپ در عین تهدید هند، چشم به شراکت با همان کشوری دوخته که دهلی‌نو برای مهار آن، سال‌ها با واشنگتن همسو شده بود. این تغییر اولویت‌های آمریکا، هند را نه‌تنها از نظر اقتصادی بلکه در سطوح راهبردی نیز در وضعیت انزوا قرار داده است.

از سوی دیگر، روسیه که هند همواره آن را متحدی سنتی و توازن‌بخش در برابر چین می‌دانست، نیز به‌نظر می‌رسد اولویت‌های جدیدی یافته است. حمایت سرد روسیه از هند در جریان درگیری مرزی اخیر با پاکستان و امتناع از محکوم کردن صریح اسلام‌آباد، از دید بسیاری از تحلیل‌گران نشانه‌ای از افول اعتماد راهبردی میان دهلی‌نو و مسکوست. به گزارش فارن افرز، نزدیکی فزاینده روسیه به چین، که روابط تسلیحاتی گسترده‌ای نیز با پاکستان دارد، احتمالاً در آینده موجب بی‌میلی بیشتر مسکو به حمایت از هند خواهد شد.

این در حالی است که چین با استفاده از فرصت خلأ استراتژیک ایجاد شده، به‌سرعت در حال تقویت نفوذ خود در جنوب آسیاست. از فروش تسلیحات پیشرفته به پاکستان گرفته تا گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی از طریق دیپلماسی بدهی، پکن حالا با چراغ سبز ضمنی ترامپ، خود را آماده نقش‌آفرینی بیشتر در حیاط خلوت هند کرده است.

با تمام این تحولات، چشم‌انداز روابط هند و آمریکا بیش از هر زمان دیگری مبهم و پرتنش است. از نگاه بسیاری از ناظران، شکاف کنونی نه صرفاً یک اختلاف زودگذر، بلکه نشانه‌ای از افول تدریجی شراکتی است که قرار بود محور ژئوپلیتیک قرن بیست‌ویکم باشد.

با این حال، به نظر می‌رسد پاسخ هند به این چالش‌ها، نه تجدیدنظر، بلکه تشدید سیاست چندهم‌پیمانی باشد. هند اکنون به‌جای دل بستن به یک شریک ناپایدار، در پی تنوع‌بخشی بیشتر به روابط خود است؛ از اروپا و ژاپن گرفته تا تقویت روابط با روسیه و حتی چین.

در نهایت، همان‌طور که نویسنده مقاله در فارن افرز می‌نویسد، اگرچه ترامپ هند را شوکه کرده، اما دهلی‌نو تصمیم گرفته نه به عقب بازگردد، نه باج دهد، بلکه بازی را گسترده‌تر کند