باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - مسأله کشت گیاهان ممنوعه نه فقط جنبه قانونی دارد، بلکه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و فرهنگی نیز دارد، و مقابله با آن نیاز به هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف و مشارکت جوامع محلی دارد.

از مشاهدات و گزارش‌های موجود می‌توان به نکات زیر اشاره کرد. در یک سال اخیر بیش از ۱۵ هزار هکتار از اراضی تحت کشت گیاهان ممنوعه در لرستان امحا شده‌اند.

 امحاء با استفاده از پهپاد‌ها و با نظارت مسئولان انجام شده است.  

 گیاهان ممنوعه، معیشت ممنوعه؛ تناقض تلخ کشاورزان لرستانی

رئیس پلیس لرستان گفت: تعداد قابل توجهی پرونده قضائی برای کشت گیاهان ممنوعه در لرستان تشکیل شده است: مثلاً ۴۷۹ پرونده با حدود ۹۱۴ متهم بوده است.

وی افزود: دستگاه قضائی و نیروی انتظامی در عمل ورود کرده‌اند.  

 نگرانی از «عادی‌انگاری» کشت گیاهان ممنوعه وجود دارد؛ به این معنا که برخی به غلط تصور می‌کنند این کار آزاد شده یا ممنوعیت‌ها اجرا نمی‌شوند.

 فضای مجازی به‌عنوان بخشی از مشکلات مطرح شده است: تبلیغات برای فروش ادوات برداشت، آگهی جذب نیروی کار در مزارع ممنوعه، ایجاد توهم آزاد بودن کشت است.

در برخی مناطق «صعب‌العبور»، که نظارت دشوارتر است، کشت غیرقانونی گیاهان ممنوعه بیشتر انجام می‌شود.

 تخریب اراضی جنگلی و منابع طبیعی نیز گاهی همراه این کشت‌ها گزارش شده است.  

خلأ نظارت یا عطش سود؟ چرا گیاهان ممنوعه در مزارع لرستان سبز می‌شوند؟

مقامات استانی از جمله استاندار لرستان دستور داده‌اند که مبارزه با کشت گیاهان ممنوعه با تمام ظرفیت دنبال شود. پیشنهاد‌هایی برای جایگزین کردن کشت گیاهان دارویی به جای کشت‌های ممنوعه مطرح شده است.  

 ایجاد مراکز ماده ۱۶ برای معتادان متجاهر در بروجرد یکی از اولویت‌ها است.

با وجود اقدامات، هنوز موانع و ضعف‌هایی وجود دارد. ضعف نظارت و کنترل عملی در مناطق دوردست: مناطقی که دسترسی سخت است کمتر تحت نظارت دائم‌اند، و کشت در این مناطق انجام می‌شود.

 اقتصاد کشاورز: برخی کشاورزان به دلیل مشکلات معیشتی، اشتغال و کمبود درآمد به سمت کشت گیاهان ممنوعه کشیده می‌شوند چرا که سوددهی آن اغلب بیشتر است.

 رسوخ فرهنگی و اطلاعات نادرست: تصورات غلط درباره وضعیت قانونی، کسب سود آسان و کم‌ریسک، تبلیغات در فضای مجازی، آگاهی پایین نسبت به عوارض اجتماعی و زیست‌محیطی منجر به افزایش تمایل می‌شود.

 زیرساخت کمتر توسعه‌یافته برای جایگزین‌ها: گزینه‌هایی مثل کشت گیاهان دارویی مطرح شده‌اند، اما نیاز به ترویج، آموزش، بازار مناسب، سرمایه اولیه و پشتیبانی دارد.

 تداخل حقوقی و قضایی: ممکن است قوانین موجود کامل نباشند یا در برخی موارد اجرای قوانین با تأخیر انجام شود. نیاز به تشدید مجازات‌ها و پیگیری قضائی بیشتر احساس می‌شود.

 آسیب به محیط زیست: کشت غیرمجاز ممکن است باعث تخریب جنگل‌ها، خاک، منابع آب و بروز خطرات زیست‌محیطی شود.

اقدامات موفق و نکات مثبت

امحاء وسیع اراضی ممنوعه با تجهیزاتی مثل پهپاد، تشکیل پرونده‌های قضائی متعدد که نشان‌دهنده عزم قانونی است.

 توجه رسانه‌ها و دستگاه‌های قضائی به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی، تلاش برای جایگزینی کشاورزی غیرمجاز با کشاورزی مشروع مثل گیاهان دارویی ، ورود ادارات اجرایی و استانداری به موضوع به صورت جدی بوده است.

کشت گیاهان ممنوعه در لرستان یک معضل چندبعدی است؛ ترکیبی از فشار‌های اقتصادی، ضعف فرهنگی، چالش نظارتی و فرصتطلبی سوداگران. ولی اقداماتی که اخیراً صورت گرفته (امحاء اراضی، تشکیل پرونده‌ها، استفاده از تکنولوژی، توجه رسانه‌ها) نویدبخش‌اند.

برای اینکه این اقدامات مؤثرتر شوند، نیاز به یک استراتژی میان‌مدت و بلندمدت هست؛ یکی که نه فقط بر سرکوب و مبارزه تأکید داشته باشد، بلکه بر جایگزینی اقتصادی، اصلاح ساختاری، افزایش آگاهی عمومی و حمایت از کشاورزانی که آماده تغییرند.