به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ کشاورزان دشت شمیل با نگرانی از حفر چاه‌های عمیق در بستر سد شمیل، اعلام می‌کنند که افت سطح آب زیرزمینی، زندگی و کشاورزی آنان را تهدید می‌کند. چهار سال خشکسالی پیاپی و کاهش بی‌سابقه بارندگی در استان، منابع آب زیرزمینی این دشت را وارد بحران جدی کرده است.

در دشت شمیل، سطح ایستابی آب در چاه‌های عمیق به حدود ۳۰ تا ۴۰ متر زیر سطح زمین رسیده  که آنهم بسایر شور با ای سی 16 هزار است . این کاهش شدید سطح آب، ناشی از چهار سال خشکسالی پیاپی و کاهش بی‌سابقه بارندگی در استان است. همچنین، حفر چاه‌های جدید در بستر سد شمیل، که به‌منظور تأمین آب اضطراری برای شهر بندرعباس و روستاهای اطراف در نظر گرفته شده‌اند، موجب افت فشار در چاه‌های پایین‌دست و تشدید بحران منابع آب زیرزمینی شده است

گلایه کشاورزان از افت سطح آب و کاهش برداشت

کشاورزان دشت شمیل می‌گویند سطح آب چاه‌های کشاورزی طی سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته و بسیاری از مزارع خشک شده‌اند. در این دشت حدود ۲۵۰۰ هکتار زمین کشاورزی زیر کشت محصولاتی مانند گندم، جو، مرکبات و صیفی‌جات قرار دارد و بیش از ۷۰۰ حلقه چاه کشاورزی فعال هستند.

آنها معتقدند حفر چاه‌های جدید و کاهش بارندگی موجب افت بیشتر منابع آب و کاهش آبدهی چاه‌ها شده است.

توضیحات مدیرعامل آب منطقه‌ای

جمشید عیدانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، اعلام کرد: سه حلقه چاه جدید در محدوده سد شمیل حفاری شده‌اند که صرفاً برای مواقع اضطراری و تأمین آب شرب در نظر گرفته شده‌اند و اکنون غیرفعال هستند.

وی افزود: اکنون بیش از ۷۰۰ حلقه چاه کشاورزی در دشت فعال است و ظرفیت برداشت از چاه‌های جدید در مقایسه با کل برداشت منطقه بسیار ناچیز است.

حفاری چاه‌های عمیق در بستر سد شمیل

شرکت آب منطقه‌ای در سال‌های اخیر اقدام به حفاری چاه‌های عمیق در بستر و حاشیه سد شمیل کرده است.

در فاز نخست، ۱۳ حلقه چاه عمیق با مجموع متراژ حفاری ۱۷۰۰ متر حفر شد که عمق متوسط آنها حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ متر است.

 هدف از این اقدام، تأمین آب اضطراری برای شهر بندرعباس و روستا‌های اطراف عنوان شده است، اما کشاورزان می‌گویند همین چاه‌ها به افت فشار در چاه‌های پایین‌دست دامن زده‌اند.

بیلان آبی و وضعیت منابع زیرزمینی

مطالعات شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان نشان می‌دهد که بیلان آبی اکثر دشت‌های استان، از جمله شمیل، منفی است. مجموع کسری بیلان در سطح استان بیش از ۲۷۰ میلیون مترمکعب برآورد شده و دشت شمیل نیز از این وضعیت مستثنا نیست.

سد‌های شمیل و نیان، با ظرفیت مخزن حدود ۹۸ میلیون مترمکعب، به دلیل کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی عملاً از مدار بهره‌برداری خارج شده‌اند. میزان بارندگی ثبت‌شده در سال آبی جاری تنها ۳۷ میلی‌متر بوده که بخش زیادی از آن در مناطق جزیره‌ای و غیرقابل‌دسترس ثبت شده است.

وضعیت منابع آبی سد شمیل و نیاز حوضه آبریز

سد شمیل و نیان، که در فاصله ۱۰۰ کیلومتری شمال شرق بندرعباس قرار دارند، با ظرفیت مخزن ۹۸ میلیون مترمکعب، یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب و کشاورزی در استان هرمزگان و دشت شمیل هستند.

با این حال، بر اساس گزارش‌های اخیر، موجودی آب سد شمیل به صفر رسیده است و این وضعیت ناشی از کاهش شدید بارندگی و خشکسالی‌های پیاپی است.

حوضه آبریز سد شمیل نقش حیاتی در تأمین آب شرب بندرعباس، جزیره قشم، بندر خمیر و ۲۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی پایین‌دست دارد. نیاز فوری به مدیریت بهینه منابع آب، کنترل برداشت‌های غیرمجاز و اجرای طرح‌های آبخیزداری برای تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی احساس می‌شود.

اهمیت حیاتی دشت شمیل

دشت شمیل نه‌تنها از نظر کشاورزی و اشتغال محلی اهمیت دارد، بلکه نقش حیاتی در تأمین آب شرب بندرعباس و تغذیه سد‌های استراتژیک استان هرمزگان ایفا می‌کند:

دشت شمیل منبع اصلی تغذیه سد شمیل و نیان است و افت سطح آب زیرزمینی مستقیماً بر ظرفیت سد‌ها تأثیر دارد.

حدود ۶۰۰ خانوار روستایی به‌صورت مستقیم از کشاورزی دشت شمیل امرارمعاش می‌کنند.

کاهش منابع زیرزمینی، خطر بیابان‌زایی و فرسایش خاک را افزایش داده و پایداری زیست‌محیطی منطقه را تهدید می‌کند.

این دشت بخشی از شبکه آب منطقه‌ای شمال بندرعباس است و افت آب آن می‌تواند سایر دشت‌ها و منابع آبی استان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

راهکار‌های کارشناسان برای مدیریت بحران آب در دشت شمیل

کارشناسان حوزه آب و کشاورزی چند محور کلیدی را برای کنترل بحران و احیای منابع آب زیرزمینی دشت شمیل پیشنهاد کرده‌اند:

اصلاح الگوی کشت و جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر مانند کنجد و سورگوم.

گسترش سامانه‌های نوین آبیاری از جمله آبیاری تحت فشار برای کاهش تلفات آب.

اجرای طرح‌های آبخیزداری و تغذیه مصنوعی با احداث بند‌های خاکی و پخش سیلاب در بالادست.

کنترل چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های مجاز برای پایش برداشت.

استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌ها برای آبیاری اراضی غیرزراعی.

آموزش و آگاه‌سازی کشاورزان درباره مدیریت مصرف و نگهداری سامانه‌های آبیاری.

پایش مستمر بیلان آب و ایجاد سامانه هشدار خشکسالی برای تصمیم‌گیری به‌موقع.

چشم‌انتظار بارش و مدیریت نوین آب

کارشناسان تأکید می‌کنند که احیای دشت شمیل تنها از مسیر مدیریت مصرف، افزایش نفوذ آب باران و اصلاح الگوی کشت ممکن است. در غیر این صورت، افت سطح آب زیرزمینی می‌تواند به از بین رفتن کامل بخشی از اراضی کشاورزی و تهدید منابع شرب استان منجر شود.