باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - در حالی که جنگ غزه وارد سومین سال خود می‌شود، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده با فشار بر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، او را مجبور به پذیرش گام اول یک معامله صلح گسترده‌تر کرد. 

اما تحلیلگران می‌گویند با وجود ماهیت این اقدام، معامله عجولانه ترامپ که روز پنجشنبه در مصر امضا شد، مجموعه‌ای از مسائل حل‌نشده بر جای گذاشته که همچنان می‌تواند اجرای فاز اول را با مشکل مواجه کرده و پیشرفت به سمت فاز بعدی را مختل کند.

پایان کامل جنگ در خاموش کردن اسلحه‌ها، تبادل اسرای اسرائیلی با زندانیان فلسطینی و یک عقب‌نشینی اسرائیل در درون این منطقه محصور ویران شده است. پس از آن، مذاکره‌کنندگان باید بخش‌های دیگر طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ را مورد بررسی قرار دهند که دو طرف در مورد آنها همچنان به شدت اختلاف نظر دارند، از جمله خلع سلاح حماس (که حماس آن را رد می‌کند)، پایان رسمی درگیری و حکمرانی غزه در دوران پس از جنگ.

هیچ یک از این موارد در سه روز مذاکرات غیرمستقیم در شهرک ساحلی شرم الشیخ مصر، جایی که ترامپ دامادش جارد کوشنر و فرستاده ویژه خود به خاورمیانه، استیو ویتکاف، را برای کمک به میانجی‌گری فرستاده بود، مورد بحث قرار نگرفت. اما به نظر نمی‌رسد یک راه حل سریع در کار باشد.

جاناتان پانیکوف، معاون سابق افسر اطلاعات ملی آمریکا در امور خاورمیانه، گفت: «تعداد زیادی نقاط حساس بالقوه وجود دارد که واقعاً تعیین خواهد کرد آیا این آتش‌بس می‌شود آغازگر صلح یا فقط پیچ دیگری در چرخه خشونت.»

پانیکوف، که اکنون در اندیشکده شورای آتلانتیک در واشنگتن فعالیت می‌کند، گفت جلوگیری از از هم پاشیدن معامله آتش‌بس، همانطور که موارد مشابه دیگری تحت دولت ترامپ و پیشینیان دموکراتش جو بایدن رخ داده، نیازمند یک تلاش مستمر و دقیق توسط رئیس‌جمهور و تیم امنیت ملی او خواهد بود.

اما با توجه به این که تیم سیاست خارجی ترامپ به دلیل کاهش شغل‌ها بخشی از تخصص سیاستی خود را از دست داده و اکنون نیز با تعطیلی دولت فدرال مختل شده است، این کار آسانی نخواهد بود.

با این حال، ترامپ - که این معامله را به عنوان دلیل دیگری بر لایق بودنش برای دریافت جایزه صلح نوبل معرفی کرده - ظاهراً از طریق قدرت اراده، شتابی برای صلح غزه به دست آورده که فراتر از چیزی است که بسیاری از کارشناسان فکر می‌کردند ممکن است.

تکمیل موفقیت‌آمیز این معامله، یک دستاورد مهم سیاست خارجی برای این رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه خواهد بود، که در کارزار انتخاباتی خود بر ایجاد صلح در درگیری‌های بزرگ جهانی تأکید داشت، اما هم در غزه و هم در جنگ روسیه در اوکراین برای تحقق سریع آن تقلا کرده است.

استراتژی ترامپ

همین چند هفته پیش، صلح در غزه پس از آنکه اسرائیل به رهبری حماس در قطر، یک متحد آمریکا، حمله کرد، دورتر از همیشه به نظر می‌رسید.

اما به گفته افراد مطلع، دستیاران ترامپ تصمیم گرفتند خشم او نسبت به نتانیاهو را به فشاری بر نخست وزیر اسرائیلی برای پذیرش چارچوبی برای پایان جنگ تبدیل کنند، که ماه گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به رهبران مسلمان ارائه شد.

در حالی که نتانیاهو به راحتی در برابر بایدن در مورد تهاجم اسرائیل به غزه در پاسخ به حمله فرامرزی حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ سرپیچی کرد، سرکشی در برابر ترامپ برایش سخت‌تر بود، علیرغم نگرانی‌های اسرائیل درباره طرح غزه، از جمله گشودن دریچه‌ای به سوی تشکیل نهایی یک کشور فلسطینی.

ترامپ در ماه ژوئن به اسرائیل در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران پیوسته بود و در میانه انزوای بین‌المللی فزاینده، کنار نتانیاهو ایستاده بود.

دنیس راس، مشاور سابق خاورمیانه در دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات گفت: «بدون این اهرم فشار، هیچ معامله‌ای در کار نبود. بیبی نمی‌تواند به ترامپ نه بگوید.».

اما این نتانیاهو هنوز با ریسک‌های بزرگی در داخل مواجه است، از جمله این احتمال که برخی اعضای افراطی راست ائتلاف حاکمش به دلیل امتیازاتی که داده، دولت او را ترک کنند.

علاوه بر این، ترامپ توانست از حمایت کشور‌های کلیدی خاورمیانه، به ویژه قطر و ترکیه، برای تحت فشار گذاشتن حماس  بهره ببرد.

قطر، که میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است، از زمان به قدرت رسیدن ترامپ در ژانویه، به دلیل ارتقای روابط امنیتی و تجاری، به او گرایش پیدا کرده است. در خلال یک دیدار از کاخ سفید در اواخر سپتامبر، ترامپ نتانیاهو را در تماس تلفنی با نخست‌وزیر قطر قرار داد تا به خاطر حمله در دوحه عذرخواهی کند.

ترامپ همچنین رابطه خود با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که در پی به دست آوردن جنگ‌افزار‌های پیشرفته آمریکاست، را تقویت کرده و از او خواست تا برای تحت فشار گذاشتن حماس جهت پذیرش معامله کمک کند.

ترامپ که عشق او به تشریفات و مراسم شناخته شده است، ظاهراً آماده بود تا در طول این آخر هفته و در زمان برنامه‌ریزی شده برای بازگشت اسرا راهی اسرائیل شود. نتانیاهو از او دعوت کرده تا در پارلمان اسرائیل سخنرانی کند.

مسائل حل‌نشده

با این وجود، برخی از جزئیات فاز اول طرح ترامپ همچنان معلق است، مانند فهرست نهایی زندانیان فلسطینی که قرار است توسط اسرائیل در ازای ۲۰ اسیر زنده و حدود ۲۸ اسیر کشته شده آزاد شوند.

همچنین پرسش‌های بلندمدت‌تری درباره آینده غزه حل‌نشده باقی مانده است. از جمله این که آیا به حماس اجازه داده خواهد شد تا هرگونه نقشی در حکمرانی غزه داشته باشد (چیزی که ترامپ و نتانیاهو به طور ثابت رد کرده‌اند)، همچنین چگونگی بازسازی این سرزمین از میان ویرانی‌ها و این که چه کسی هزینه آن را خواهد پرداخت.

تلاش دست‌نیافتنی برای صلح خاورمیانه، بلای جان روسای جمهور آمریکا از جیمی کارتر تا بایدن بوده است. اما برخی تحلیلگران امید دارند که حداقل موج آخر تخریب متوقف شود.

جان آلترمن از اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن گفت: «به نظر می‌رسد پشت آن شتاب وجود دارد. اما این فکر که همه چیز حل شده است، یک اشتباه است. در هفته‌های آینده لحظات پرتنش و دشواری خواهیم داشت.»

منبع: رویترز