باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - در تاریخ ۱۸ اکتبر، مهلت ده‌ساله تعیین‌شده در قطعنامه ۲۲۳۱ از روز تصویب «برنامه جامع اقدام مشترک برای حل‌وفصل موضوع برنامه هسته‌ای ایران» (برجام) به پایان می‌رسد.

در این مقطع، اجرای تمامی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، از جمله محدودیت‌ها و رویه‌های پیش‌بینی‌شده در آن، باید خاتمه یابد. شورای امنیت سازمان ملل متحد موظف است بررسی تمامی موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را به پایان برساند. همچنین، بند «عدم اشاعه» باید از فهرست موضوعات در دستورکار شورای امنیت سازمان ملل متحد خارج شود.

با توجه به اینکه این تغییرات از پیش در زمان توافق برجام مورد توافق قرار گرفته و در قطعنامه تصویب‌شده شورای امنیت سازمان ملل تثبیت شده‌اند، اجرای آنها نیز در فرمان ریاست‌جمهوری فدراسیون روسیه مورخ ۱۱ مارس ۲۰۱۶ با عنوان «درباره تدابیر اجرای قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت مورخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵» پیش‌بینی شده است و تمامی مفاد آن تا پایان مهلت مقرر معتبر باقی می‌ماند. توسعه آتی همکاری‌های روسیه و ایران در حوزه‌های مختلف، از این پس بر پایه قوانین ملی و تعهدات بین‌المللی ما انجام خواهد گرفت. مبنای مستحکم این همکاری، «معاهده مشارکت جامع راهبردی میان فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران» است که در تاریخ ۲ اکتبر ۲۰۲۵ لازم‌الاجرا شد و در ژانویه سال جاری میلادی در سطح عالی در مسکو به امضا رسید.

لازم به ذکر است که تلاش‌های تهاجمی کشور‌های اروپایی عضو برجام برای احیای قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران، که در چارچوب اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بودند، با شکست مواجه شد. برخلاف ادعا‌های مکرر و بی‌اساس آنان، روند بازگرداندن محدودیت‌های تحریمی پیشین علیه ایران تحقق‌یافته محسوب نمی‌شود، زیرا بریتانیا، آلمان و فرانسه نقض‌های اساسی و فاحشی از قطعنامه ۲۲۳۱ مرتکب شده‌اند و همچنین رویه‌های مصوب که دقیقا برای جلوگیری از هرگونه سوء‌استفاده و دستکاری طراحی شده بودند، به‌طور کامل رعایت نشده است.

کشور‌های اروپایی تصمیم گرفتند بدون هیچ ملاحظه‌ای از تمامی موانعی که در مسیر پیشبرد سیاست تقابلی آنان قرار داشت، عبور کنند. با این حال، طبق حقوق بین‌الملل، طرفی که خود به‌طور سیستماتیک تعهداتش را نقض کرده است، نمی‌تواند از سازوکار‌ها و امتیازاتی که در همان توافق پیش‌بینی شده بهره‌مند شود.

اقدامات کشور‌های اروپایی که از منظر حقوقی و رویه‌ای فاقد هرگونه مبنای معتبر بوده و به صورت مقطعی و مصلحت‌گرایانه از سوی ایالات متحده امریکا، کشوری که مدت‌ها پیش خروج خود از برجام را اعلام کرده بود، و متأسفانه از جانب دبیرخانه سازمان ملل متحد حمایت شده‌اند، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند برای اعضای مسئول و متعهد جامعه بین‌المللی ایجاد الزام حقوقی نمایند. همچنین یادآور می‌شویم که تمامی اهدافی که در گذشته به‌منظور تصویب قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران تعیین شده بود، مدت‌هاست تحقق یافته و این امر در دسامبر ۲۰۱۵ توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسماً تأیید گردید. بدون تحقق این اهداف، اجرای کامل و رسمی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) امکان‌پذیر نمی‌بود.

موضع ما در این خصوص، که به‌تفصیل در بیانیه‌های وزارت امور خارجه روسیه مورخ ۲۰ و ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۵ و همچنین در نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه در تاریخ ۲ اکتبر ۲۰۲۵ تشریح شده است، بدون تغییر باقی مانده است. تأکید می‌کنیم که شورای امنیت سازمان ملل هیچ‌گونه تصمیمی اتخاذ نکرده است که به دبیرخانه سازمان ملل متحد اختیار دهد به‌طور مستقل درباره احیای تحریم‌ها علیه ایران نتیجه‌گیری نماید. این موضوع در صلاحیت انحصاری شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد.

فدراسیون روسیه درخواست رسمی خود را به دبیرکل سازمان ملل متحد ارسال کرده و خواستار آن شده است که وی فوراً اطلاعات نادرستی را که بدون مجوز و به‌طور خودسرانه در وب‌سایت رسمی سازمان درباره روند ادعایی «احیای» قطعنامه‌های از‌مدت‌ها پیش منقضی‌شده مربوط به ایران منتشر شده است، حذف نماید. به‌ویژه آن‌که در شرایط کنونی، این قطعنامه‌ها فاقد هرگونه هدف مورد توافق، مهلت اجرایی و سازوکار لغو می‌باشند. خودداری دبیرکل سازمان ملل متحد از اصلاح این خطای دبیرخانه، به‌منزله آن خواهد بود که دبیرکل و کارکنان دبیرخانه عمدا و آگاهانه در نقض ماده ۱۰۰ منشور ملل متحد عمل می‌کنند.

با پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱، برجام که روزگاری به‌حق یکی از دستاورد‌های بزرگ دیپلماسی بین‌المللی به‌شمار می‌رفت، رسماً به تاریخ می‌پیوندد. در سال‌های نخست پس از تصویب، این توافق به‌سرعت اثربخشی و کارآمدی خود را نشان داد و این امکان را داد تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمامی پرسش‌های باقی‌مانده خود درباره ایران را به‌طور کامل رفع نماید.

اجرای موفق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با هدف فراهم ساختن امکان بهره‌برداری کامل تهران از حق خود در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای مطابق با معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و تعهدات ناشی از آن، پیش‌بینی شده بود. پس از پایان اعتبار برجام، نگرش نسبت به برنامه هسته‌ای ایران باید همانند برنامه هسته‌ای هر کشور عضو NPT که فاقد سلاح هسته‎ای است، باشد.

«توافق هسته‌ای» هرگز بر مبنای نقض تعهدات از سوی ایالات متحده و کشور‌های اروپایی عضو طراحی نشده بود. کشور‌هایی که اکنون با تمام توان درصدد توجیه اقدامات خود و مشروع جلوه دادن رفتار دل‌بخواهانه خود هستند و بی‌شرمانه از اعتبار و اختیارات شورای امنیت سازمان ملل متحد سوءاستفاده می‌کنند. هدف برجام، لغو جامع تمامی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران بود. اکنون، در چارچوب سازمان ملل متحد، این مسیر به پایان رسیده است. محدودیت‌هایی که خارج از سازوکار شورای امنیت سازمان ملل متحد اعمال شده‌اند، غیرقانونی هستند.

تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ به‌عنوان روز رسمی پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ تعیین شده است و هیچ تصمیمی برای لغو آن اتخاذ نشده است. ابتکار مشترک روسیه و چین برای تمدید فنی برجام به مدت شش ماه، با تکبر از سوی کشور‌های غربی رد شد. اقداماتی که بار دیگر ناتوانی این کشور‌ها در انجام توافق‌های چندجانبه و تکیه آنان بر روش‌های غیرقانونی و زورگویی را آشکار ساخت. از این پس، نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای در جمهوری اسلامی ایران صرفا بر پایه معاهده NPT و توافق جامع پادمان میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام خواهد شد.

طرف روسی همچنان پایبندی کامل خود را به مسیر سیاسی و دیپلماتیک برای حل‌وفصل موضوع برنامه هسته‌ای ایران حفظ می‌کند و از تمامی طرف‌های دخیل می‌خواهد تلاش‌های خود را به یافتن راه‌حل‌های لازم معطوف کنند تا از بروز یک تنش جدید و کنترل‌ناپذیر، که پیامد‌های سنگینی برای امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی به همراه دارد، جلوگیری شود. روسیه آماده است در این مسیر تمام توان خود را برای همکاری و حمایت به‌کار گیرد.

منبع: وزارت خارجه روسیه