باشگاه خبرنگاران جوان؛ نفیسه خلیلی - معصومه نصیری، مدرس دانشگاه، معاون باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران و پژوهشگر سواد رسانه‌ای درباره ریشه‌های اصلی ولنگاری فرهنگی در رسانه‌هایی نظیر شبکه نمایش خانگی گفت: ولنگاری فرهنگی ریشه تاریخی در حوزه رسانه دارد. وقتی ما از صنعت فرهنگ صحبت می‌کنیم، از تجاری شدن حوزه فرهنگ و تولیدات فرهنگی صحبت می‌کنیم. از آنجایی که الزاماً انتقال معنا، مفهوم و ساخت معنای متعالی در ذهن مخاطب و ارتقای فرهنگی جامعه به سمت قله‌های مطلوب نیست، می‌بینیم صنعت فرهنگ اتفاقاتی از این دست را رقم می‌زند. وقتی فرهنگ به امر کالایی و تجاری تبدیل می‌شود، می‌بینیم که ریشه‌های فرهنگی و ارزشی جوامع به مثابه کالا معامله می‌شوند، یا کنار گذاشته شده و یا مورد هجمه واقع می‌شوند.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه ریشه این ولنگاری فرهنگی را باید در وهله اول در تجاری‌سازی این حوزه ببینیم، افزود: البته در کنار آن نباید از استحاله فرهنگی، نفوذ فرهنگی و بحث‌های جهانی‌سازی غافل شد؛ چراکه بحث‌های یکدست‌سازی و یکسان‌سازی سطح فرهنگ، ذائقه و نگاه مخاطبان به حوزه فرهنگ هم یکی از دلایلی است که ما از آن به عنوان پروژه‌های استحاله فرهنگی یا تهاجم فرهنگی یاد می‌کنیم.

نصیری در پاسخ به این سوال که همزمان با ترویج ابتذال در رسانه‌های داخل، برنامه‌های فارسی یوتیوبی در خارج از ایران هم در حال تولید هستند که کیان خانواده ایران را هدف قرار داده، گفت: چون قرار است ما دچار دگردیسی در حوزه فرهنگ بشویم، علاوه‌بر آنچه در داخل و زیست‌بوم داخل اتفاق می‌افتد، در خارج از کشور تلنت‌شوها، شو‌های حوزه تبلیغات، مد و... هم ساخته شده، که آنها به شدت ساختارشکنانه و ارائه دهنده مدل‌های زیست فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی هستند.

پژوهشگر سواد رسانه‌ای ادامه داد: این نوع برنامه‌ها با ایستادن بر روی نقاطی مثل عشق و دوست داشتن علاوه‌بر افزایش جذابیت، سبک‌ساز زندگی هم هست. این برنامه‌ها با سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام می‌دهند، زمینه بروز استحاله فرهنگی و تغییر بنیادین سبک زندگی را برای نسل جوان رقم می‌زنند. بدین ترتیب، امر قبیح ارزشمند و امر ارزشمند بی‌ارزش نشان داده می‌شود. ما باید این تلنت‌شو‌ها را در پیوست آنچه که در داخل و شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد، ببینیم.  

وی تاکید کرد که عدم برنامه‌ریزی دقیق نسبت به حوزه فرهنگ سبب شده که شاهد یک سونامی فرهنگی بین نسل جوان و نوجوانمان باشیم. چون آنچه نوجوان از حوزه رسانه دریافت می‌کند، برای آینده فرهنگی یک کشور خطرناک است.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا ولنگاری فرهنگی پدیده‌ای جهانی است یا بیشتر به کشور ما مربوط می‌شود؟ توضیح داد: ولنگاری فرهنگی امری جهانی است، اما کشور‌های غربی متوجه خطای بنیادین و استراتژیک خود شده‌اند. اکنون می‌بینیم تولیدات رسانه‌ای‌شان حول محور خانواده، اصول اخلاقی و حتی مسائل مذهبی ارتقا یافته است. فکر نمی‌کنم این برنامه‌های فارسی یوتیوبی که در خارج از کشور برای مخاطب ما تولید می‌شود، در کشور‌های غربی به راحتی برای مخاطبان اجازه پخش بگیرد. از آنجایی که غرب تجربه‌ای را کرد و متوجه شد اگر ساختار‌های فرهنگی - اجتماعی بخصوص خانواده دستخوش تغییر یا استحاله شود چقدر می‌تواند خطرآفرین باشد، دوربرگردانی را ایجاد کرد و بازگشت به گذشته را پیگیری می‌کند.

نصیری خاطرنشان کرد: بنابراین، دیگر خبری از افسارگسیختگی به آن معنایی که در ذهنمان هست، نیست. هرچند فرقه‌ها، باند‌ها و گروه‌های مختلف تغییر دهنده فرهنگی در دنیا هم وجود دارند و آنها هم در آن کشور‌ها به دنبال ایجاد تغییر هستند، اما آنها متوجه اشتباه‌شان شده‌اند، اما ما راه اشتباهی که آنها رفته‌اند، در یک سکوت و بی‌تفاوتی فرهنگی طی می‌کنیم. این بی‌تفاوتی برای کشوری مثل ما با تمدن و سبقه فرهنگی قابل بخشش نیست و باید دقت لازم را داشته باشیم.