باشگاه خبرنگاران  جوان؛ رضوان پاک منش - تالاب بیشه‌دالان در استان لرستان، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین تالاب‌های کشور به‌شمار می‌آید که طی دهه‌های اخیر با خطر خشکیدگی و نابودی مواجه شده است.

تالاب بیشه‌دالان در دشت بروجرد، در فاصله‌ی حدود ۱۵ کیلومتری این شهر قرار دارد و مساحتی در حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ هکتار را در بر می‌گیرد. این تالاب از دیرباز مأمن پرندگان بومی و مهاجر بوده و در فصل‌های مهاجرت، پذیرای گونه‌هایی همچون حواصیل، لک‌لک سفید، اردک سرسبز، خوتکا و ده‌ها پرنده‌ی نادر دیگر است. پوشش گیاهی متنوع آن، از نی و جگن گرفته تا علف‌های بومی تالابی، نقشی کلیدی در تثبیت خاک و تصفیه‌ی طبیعی آب ایفا می‌کرده است.

اما امروز، بیشه‌دالان به‌جای آن‌که مأمن حیات باشد، با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. برداشت بی‌رویه‌ی آب از رودخانه‌ها و چشمه‌های تغذیه‌کننده برای کشاورزی، گسترش زمین‌های زراعی در حریم تالاب، ورود فاضلاب شهری و زه‌آب‌های آلوده و تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها است.

مجموع این عوامل باعث شده بخش‌های وسیعی از تالاب خشک یا به اراضی کشاورزی تبدیل شوند، زیستگاه پرندگان نابود گردد و کیفیت آب و خاک منطقه به‌شدت افت کند.

اهمیت اکولوژیک و اجتماعی تالاب

کامران فرمان پور مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: احیای تالاب بیشه‌دالان تنها دغدغه‌ای محیط‌زیستی نیست؛ بلکه ضرورتی برای پایداری زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی منطقه است.

وی افزود: تالاب‌ها در تنظیم دمای محلی و افزایش رطوبت نقش دارند. خشک‌شدن بیشه‌دالان موجب افزایش گرد و غبار در بروجرد و روستا‌های اطراف شده است؛ پدیده‌ای که سلامت مردم را تهدید می‌کند.

فرمان پور بیان کرد: از سوی دیگر، تالاب می‌تواند منبعی پایدار برای اکوتوریسم طبیعی باشد. احیای آن می‌تواند فرصت‌های شغلی در زمینه‌ی گردشگری، راهنمایی پرنده‌نگری، صنایع‌دستی بومی، و خدمات محلی ایجاد کند. 

مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: تجربه‌ی موفق تالاب میقان اراک و تالاب گندمان در چهارمحال‌وبختیاری نشان داده است که سرمایه‌گذاری در احیای تالاب‌ها بازدهی اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی دارد.

راهکار‌های احیای تالاب بیشه‌دالان

احیای این تالاب نیازمند عزم جمعی، برنامه‌ریزی علمی و همکاری میان دستگاه‌ها و مردم محلی است. برخی اقدامات ضروری عبارت‌اند از تأمین حق‌آبه‌ی زیست‌محیطی تالاب از طریق تنظیم برداشت‌های کشاورزی و استفاده از سامانه‌های آبیاری نوین،  تعیین دقیق حریم قانونی تالاب و برخورد با تغییر کاربری‌ها،  ایجاد شبکه‌ی تصفیه‌ی فاضلاب روستا‌های اطراف و کنترل زه‌آب‌های کشاورزی،  آموزش و توانمندسازی جوامع بومی برای مشارکت در حفاظت از تالاب و بهره‌برداری پایدار از منابع آن و  اجرای طرح‌های مطالعاتی برای بررسی وضعیت هیدرولوژیکی و زیست‌محیطی تالاب، با همکاری دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد است.

تالاب بیشه‌دالان نه فقط بخشی از جغرافیای لرستان، که بخشی از هویت فرهنگی و طبیعی ایران است. هر تالاب که خشک می‌شود، بخشی از حافظه‌ی زیستی این سرزمین از میان می‌رود. احیای بیشه‌دالان، یعنی بازگرداندن حیات به دشت بروجرد، امید به زمین و نفس دوباره برای مردم منطقه.

اکنون زمان آن است که مدیران، دانشگاهیان و مردم، در کنار یکدیگر برای نجات این میراث ارزشمند گام بردارند؛ پیش از آن‌که صدای پرندگانش برای همیشه خاموش شود.