باشگاه خبرنگاران جوان - صرع و آسیب‌های تروماتیک مغزی و نخاعی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه سلامت هستند، چون هم زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند و هم هزینه‌های اجتماعی زیادی ایجاد می‌کنند. صرع یک اختلال عصبی مزمن است که با تشنج‌های غیرقابل پیش بینی شناخته می‌شود و می‌تواند روی حافظه، تمرکز، رفتار و روابط اجتماعی فرد اثر بگذارد. از طرف دیگر، آسیب‌های تروماتیک مغزی و نخاعی معمولا بر اثر ضربه‌های شدید ایجاد می‌شوند و ممکن است به مشکلات حرکتی، شناختی و حتی ناتوانی طولانی مدت منجر شوند. با وجود پیشرفت‌های پزشکی، درمان این شرایط هنوز پیچیده است و بسیاری از روش‌های درمانی موجود، یا اثربخشی محدود دارند یا عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد می‌کنند. همین موضوع باعث شده جست‌و‌جو برای یافتن راه‌های کم خطر و مؤثرتر با جدیت دنبال شود. یکی از مسیر‌های امیدبخش، استفاده از ترکیبات طبیعی با خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.

در سال‌های اخیر، توجه زیادی به آستاگزانتین جلب شده است؛ یک کاروتنوئید طبیعی با رنگ قرمز و نارنجی که در جلبک ها، سالمون، میگو و برخی موجودات دریایی یافت می‌شود. دلیل این توجه، توانایی فوق العاده این ماده در خنثی سازی رادیکال‌های آزاد و عبور از سد خونی مغز است. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که می‌توانند سلول‌ها را تخریب کنند و در شدت گرفتن بیماری‌های عصبی نقش داشته باشند. آستاگزانتین با مهار این مولکول‌ها و کاهش التهاب می‌تواند به محافظت از نورون‌ها کمک کند. همچنین مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که این ماده قادر است شدت و تعداد تشنج‌ها را کاهش دهد و در مدل‌های آسیب مغزی، عملکرد حرکتی و شناختی را بهبود بخشد. همین ویژگی‌ها باعث شده این ترکیب به عنوان گزینه‌ای جدی برای بررسی‌های بیشتر مطرح شود.

صادق شیریان از گروه آسیب شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد به همراه سه همکار خود، مطالعه‌ای را با هدف بررسی نقش آستاگزانتین در کاهش اثرات صرع و آسیب‌های تروماتیک مغزی و نخاعی انجام داده‌اند.

روش انجام این پژوهش بر پایه مطالعه مروری بوده است. در این نوع تحقیق، پژوهشگران نتایج مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی پیشین را کنار هم قرار می‌دهند تا تصویری روشن‌تر از کارکرد یک ماده یا روش درمانی به دست آید. آن‌ها گزارش‌های علمی مربوط به اثرات آستاگزانتین را بررسی کرده‌اند تا ببینند این ترکیب چگونه بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد، چه مکانیسم‌هایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آیا می‌تواند نقشی درمانی داشته باشد یا خیر.

یافته‌های این بررسی که در «مجله علوم اعصاب شفای خاتم» وابسته به مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا در بیمارستان خاتم الانبیاء تهران منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که آستاگزانتین به دلیل داشتن قدرت آنتی اکسیدانی زیاد و خاصیت ضدالتهابی، می‌تواند در کاهش فشار اکسیداتیو و التهاب عصبی مؤثر باشد؛ دو عاملی که در شدت گرفتن صرع و آسیب‌های تروماتیک نقش مهمی دارند. همچنین شواهد حیوانی بیان می‌کنند که این ترکیب قادر است از مرگ سلول‌های عصبی جلوگیری کند و تا حدی عملکرد شناختی و حرکتی را پس از آسیب بهبود بخشد.

بر اساس اطلاعات ارائه‌شده در این پژوهش، آستاگزانتین از نظر تئوریک و در مدل‌های حیوانی، پتانسیل تبدیل شدن به یک گزینه درمانی جدید را دارد، اما برای تعیین دوز مناسب، زمان مصرف و ایمنی آن در انسان، لازم است مطالعات بالینی بیشتری انجام شود. پژوهشگران تاکید می‌کنند که اگرچه نتایج اولیه امیدبخش است، اما نمی‌توان بدون آزمون‌های دقیق‌تر آن را به عنوان درمان قطعی معرفی کرد.

همچنین، توضیح داده شده که آستاگزانتین توانایی کاهش میزان مولکول‌های مخرب مانند مالون دی آلدهید را دارد و در مقابل، می‌تواند سطح آنزیم‌های مفید مانند سوپراکسید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش دهد. این آنزیم‌ها از سلول‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کنند. به علاوه این ترکیب قادر است مسیر‌های التهابی مانند NF-kB را مهار کند و با کاهش سیتوکین‌های التهابی، شدت تشنج‌ها را کم کند.

آستاگزانتین با پیشگیری از مرگ سلول‌های عصبی و افزایش فاکتور‌های ترمیم کننده مانند BDNF، می‌تواند روند بازسازی بافت عصبی را تقویت کند. همین ویژگی‌ها اهمیت یافته‌های پژوهش را بیشتر می‌کند و نشان می‌دهد این ماده طبیعی ممکن است بخشی از راهکار‌های آینده برای درمان اختلالات عصبی باشد.

منبع: ایسنا