باشگاه خبرنگاران جوان، سمیه خلیلی - در حالی که جنگ غزه وارد مرحله‌ای پیچیده و تعیین‌کننده شده، بحث درباره «روز بعد» بیش از هر زمان دیگری به کانون رایزنی‌های سیاسی و امنیتی منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. در این میان، گزارشی از رسانه‌های اسرائیلی و عربی، از جمله روزنامه معاریو و پایگاه نیوعرب، پرده از سناریویی بحث‌برانگیز برداشته است: احتمال پذیرش نقشی برای ترکیه در غزه، آن هم با موافقت تل‌آویو و تحت فشار‌های سیاسی فزاینده‌ای که متوجه بنیامین نتانیاهو شده است. این سناریو، اگرچه هنوز در حد گمانه‌زنی است، اما می‌تواند موازنه‌های سنتی در غزه و حتی معادلات منطقه‌ای را دستخوش تغییر کند.

مسئله اصلی اینجاست که اسرائیل سال‌هاست حضور هر نیرویی را که با حماس یا جریان‌های نزدیک به محور مقاومت همدلی داشته باشد، خط قرمز امنیتی خود می‌داند. ترکیه، با توجه به مواضع تند رجب طیب اردوغان علیه اسرائیل در جریان جنگ غزه، همواره در فهرست بازیگران نامطلوب تل‌آویو قرار داشته است. با این حال، شرایط سیاسی جدید، فشار‌های آمریکا و نیاز به ارائه یک «راه‌حل» برای مدیریت غزه پس از جنگ، معادلات قدیمی را با چالش روبه‌رو کرده است.

فشار برای «روز بعد» و سناریوی حضور ترکیه

پس از ماه‌ها جنگ و ویرانی گسترده در غزه، آمریکا و متحدان غربی اسرائیل به‌طور جدی به دنبال ترسیم چشم‌اندازی برای اداره این منطقه پس از پایان درگیری‌ها هستند. نگرانی اصلی آنها، خلأ قدرت، بازگشت حماس یا فروپاشی کامل نظم اجتماعی در غزه است. در این چارچوب، ایده تشکیل یک نیروی بین‌المللی یا چندملیتی برای مدیریت امنیتی و اداری غزه مطرح شده؛ نیرویی که بتواند هم مانع بازگشت حماس شود و هم هزینه‌های مستقیم حضور اسرائیل را کاهش دهد.

در این میان، نام ترکیه به عنوان یکی از گزینه‌های بالقوه مطرح شده است. آنکارا در سال‌های اخیر تلاش کرده خود را به‌عنوان بازیگری تأثیرگذار در پرونده فلسطین معرفی کند؛ از ارسال کمک‌های بشردوستانه گرفته تا مواضع سیاسی صریح اردوغان علیه عملیات نظامی اسرائیل. همین سابقه، ترکیه را از نگاه برخی میانجی‌ها به بازیگری تبدیل کرده که می‌تواند با بخش‌هایی از جامعه فلسطینی ارتباط برقرار کند و در عین حال عضو ناتو و دارای روابط ساختاری با غرب است.

طبق گزارش معاریو، فشار‌هایی از سوی میانجی‌ها، به‌ویژه آمریکا، بر اسرائیل وارد شده تا با مشارکت ترکیه در یک چارچوب بین‌المللی برای غزه مخالفت نکند. این فشار‌ها هم‌زمان با نزدیک شدن به دیدار برنامه‌ریزی‌شده بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ شدت گرفته است؛ دیداری که می‌تواند به نقطه عطفی در تعیین مسیر آینده غزه تبدیل شود.

اما برای تل‌آویو، پذیرش نقش ترکیه به‌سادگی ممکن نیست. بسیاری از مقامات امنیتی و سیاسی اسرائیل هشدار داده‌اند که حضور نیرو‌های ترکیه در غزه می‌تواند به معنای عبور از یک «خط قرمز» تاریخی باشد؛ خط قرمزی که ریشه در بی‌اعتمادی عمیق نسبت به نیت‌ها و مواضع آنکارا دارد.

عقب‌نشینی استراتژیک یا معامله با ترامپ؟

در قلب این معادله پیچیده، شخص بنیامین نتانیاهو قرار دارد؛ نخست‌وزیری که هم‌زمان با بحران غزه، با فشار‌های داخلی، اعتراضات گسترده و چالش‌های حقوقی و سیاسی مواجه است. نتانیاهو به‌خوبی می‌داند که رابطه با آمریکا، به‌ویژه با دونالد ترامپ، برای بقای سیاسی او حیاتی است. از سوی دیگر، هرگونه انعطاف در برابر ترکیه می‌تواند از سوی جریان‌های تندرو در داخل اسرائیل به‌عنوان ضعف یا عقب‌نشینی تعبیر شود.

بر اساس ارزیابی مقامات اسرائیلی، ترامپ به دنبال ترتیباتی است که بتواند آن را به‌عنوان یک موفقیت سیاسی و گامی در جهت ثبات منطقه‌ای معرفی کند. مشارکت ترکیه در غزه، به‌ویژه اگر در قالب یک نیروی چندملیتی و تحت نظارت آمریکا باشد، می‌تواند چنین تصویری را برای رئیس‌جمهور آمریکا فراهم کند. به همین دلیل، انتظار می‌رود واشنگتن برای جلب موافقت تل‌آویو فشار‌های خود را افزایش دهد.

در این شرایط، نتانیاهو بعید است با یک «نه» قاطع وارد دیدار با ترامپ شود. تجربه نشان داده که او معمولاً در مواجهه با فشار‌های آمریکا، به‌جای تقابل مستقیم، از راهبرد «بله، اما» استفاده می‌کند؛ یعنی اعلام آمادگی مشروط، همراه با طرح شروطی که تحقق آنها دشوار یا زمان‌بر است. این رویکرد به او اجازه می‌دهد هم از خشم واشنگتن بکاهد و هم در داخل اسرائیل خود را متهم به عقب‌نشینی آشکار نکند.

از نگاه برخی تحلیلگران، اگر نتانیاهو در نهایت با نقش محدود و مشروط ترکیه در غزه موافقت کند، این تصمیم نه یک عقب‌نشینی ساده، بلکه نوعی «عقب‌نشینی استراتژیک» خواهد بود؛ اقدامی که با هدف حفظ منافع بلندمدت اسرائیل و مدیریت فشار‌های بین‌المللی انجام می‌شود. با این حال، مخالفان این دیدگاه معتقدند چنین اقدامی می‌تواند دروازه‌ای خطرناک به روی نفوذ بازیگرانی باز کند که تل‌آویو سال‌ها تلاش کرده آنها را از غزه دور نگه دارد.

شرط تل‌آویو: تغییر لحن اردوغان

یکی از محور‌های اصلی بحث در محافل سیاسی اسرائیل، شروطی است که تل‌آویو برای هرگونه پذیرش نقش ترکیه مطرح می‌کند. مهم‌ترین این شروط، تغییر ملموس در مواضع و ادبیات رجب طیب اردوغان نسبت به اسرائیل است. مقامات اسرائیلی به‌صراحت اعلام کرده‌اند تا زمانی که رئیس‌جمهور ترکیه با لحنی شبیه به «ایران» درباره اسرائیل سخن بگوید، امکان موافقت با حضور ترکیه در غزه وجود ندارد.

بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل ممکن است لغو وتوی خود علیه ترکیه را منوط به نوعی «شفاف‌سازی دیپلماتیک» از سوی اردوغان کند؛ به این معنا که آنکارا باید مواضع گذشته خود را تعدیل کرده و نشانه‌هایی عملی از تغییر رویکرد نشان دهد. این تغییر می‌تواند شامل کاهش حملات لفظی، ازسرگیری کانال‌های دیپلماتیک فعال و حتی همکاری محدود امنیتی در چارچوب‌های بین‌المللی باشد.

پیامی که اسرائیل قصد دارد از طریق این شروط به واشنگتن منتقل کند، کاملاً روشن است: مسئله فقط حضور فیزیکی ترکیه در غزه نیست، بلکه جهت‌گیری سیاسی و ایدئولوژیک آنکارا اهمیت تعیین‌کننده دارد. از نگاه تل‌آویو، اگر آمریکا بتواند فرآیندی از «مصالحه سیاسی» میان اسرائیل و ترکیه را هدایت کند که به تغییر واقعی در موضع اردوغان منجر شود، آنگاه نتانیاهو می‌تواند این توافق را نه به‌عنوان امتیازدهی، بلکه به‌عنوان دستاوردی دیپلماتیک معرفی کند.

با این حال، تردید‌های جدی درباره امکان چنین تغییری وجود دارد. اردوغان در سال‌های اخیر، به‌ویژه در فضای داخلی ترکیه و جهان اسلام، از مواضع تند خود علیه اسرائیل به‌عنوان ابزاری سیاسی بهره برده است. عقب‌نشینی آشکار از این مواضع می‌تواند برای او هزینه‌های داخلی داشته باشد، به‌خصوص در شرایطی که اقتصاد ترکیه با چالش‌های جدی روبه‌روست و اردوغان نیازمند حفظ پایگاه اجتماعی خود است.

در مجموع، سناریوی حضور ترکیه در غزه بیش از آنکه یک تصمیم قطعی باشد، به میدانی برای آزمون اراده‌ها و معاملات سیاسی تبدیل شده است. نتانیاهو باید میان فشار‌های آمریکا، ملاحظات امنیتی اسرائیل و واقعیت‌های جدید منطقه‌ای تعادل برقرار کند. از سوی دیگر، ترامپ به دنبال دستاوردی است که بتواند آن را به‌عنوان موفقیتی در سیاست خارجی خود عرضه کند و ترکیه نیز می‌کوشد جایگاهی مؤثر در معادله فلسطین به دست آورد.

هیچ تصمیم نهایی هنوز اتخاذ نشده، اما دیدار پیش‌روی نتانیاهو و ترامپ می‌تواند این پرونده را وارد مرحله‌ای تازه کند؛ مرحله‌ای که در آن، قمار سیاسی نخست‌وزیر اسرائیل ممکن است نه‌تنها سرنوشت غزه، بلکه روابط تل‌آویو با آنکارا و واشنگتن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.