نگاهي به تاريخچه واليبال در ايران

بازی والیبال در ایران در ابتدای امر دارای قواعد خاصی نبود و به شــکــل های مختــلفی انجام می شد. فنون و تاکتیک های والیبال نیز مانند قوانین آن پایه و اساس اصولی نداشت و هر بازیکن به ابتکار شخصی و اختصاصی خود که اکثراٌ با مشت زدن یا سمبه زدن همراه بود با تــوپ بازی می کرد.
در سال 1302 شمسی با استفاده از تــرجــمـه مجلات خارجی قوانینی که در آن زمان در کشورهای ديگر اجرا می شد، در ایران نیز رایج شد.
از سال 1304 توجه عمومی نسبت به این ورزش بیشتر شد و ظرف مـــدت کــمــی طرفداران بسیاری جذب این ورزش شدند. به طوری که تمرینات والیبال در سه محل ، به طــور جدی و مستمر شروع و دنبال شد. این سه محل عبارت بودند از:

1. دارالمعلمین ورزش
2. کلوپ شایسته یا اجتماعیون
3. کلوپ ورزشی کالج البرز.

البته کالج البرز نسبت به دیگر مراکز ورزشی آن زمان، از امکانات بیشتر و بهتری بهره می برد و در نتیجه اکثر جوانان برای تمـریـن به این محل می رفتند.
اولین مسابقه والیبال در سال 1304 بین دو تیم دارالمعلمین ورزش و کـــلوپ شایسته انجام شد که باهیجان فراوان توام بود. چون مسابقه برای مردم تازگی داشت لذا حضور آنان باعث شد که رقابت بیشتری بین دو تیم مسابقه دهنده به وجود آمده و بر هیجان آن افزوده شود. این مسابقه مقدمه ای برای توسعه روز افزون این ورزش بود.
بازی والیبال به تــدریج به مدارس راه یافت و در اندک زمانی توسط مربیان فارغ التحصیل دارالمعلمین ورزش در مدارس و همچنین در شهرستانهای کشور رواج و عمومیت یافت.
شهرستان اصفهان اولین شهری بود که بعد از تهران در امر توسعه این ورزش فعالیت داشت. اولین مــســـابـقه شهرستان های ایران بین دو تیم والیبال کالج اصفهان و کالج البرز تهران برگزارشــد.
تهیه توپ والیبال یکی از مشکلات آن زمان بود و برای بازی والیبال اکثراً از توپ فوتبال استفاده می شد. سرانجام اولین توپ والیبال توسط شخصی به نام قمشه ای ساخته شد.
در سال 1314 یک دوره مسابقه باشگاهی در تهران برگزار شد که تیم والیبال باشگاه دربند جـام قهرمانی را برد. در همین سال نیز چند مسابقه دوستانه و تشویقی بین تیمهای بانوان تــهـــران انجام شد.
در سال 1318 اولین دوره مسابقات والیبال قهرمانی ایران همزمان با مسابقات ســـایـر رشــــته های ورزشی برگزار شد.
در ابتداي تاسیس فدراسیون های ورزشی (سال 1324) والیبال وبـســکـتبال دارای فدراسیون مشترک شدند و تا سال 1336 به همین نحو ادامه داشت. در آن سالها مسابقاتی تـــحــت عنوان قهرمانی باشگاهها ، دستجات آزاد ، انتخابی ، قهرمانی مدارس و دانشکده های هر شهرستان و نهایتاً قهرمانی کشور انجام می گرفت.
اشــــغــال ایران توسط نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم ، ارتباط ورزشی کشور ما به ویژه تیم های والیبال را با سربازان این نیروها به همراه داشت و راهی برای آشنا شدن با والیبال خارج از کـشــور بــود. در آن زمــان یــک مسابقه دوستانه بین یک تیم از کشورمان با ارتش روســیــه در بنــدر انـزلی انجام شد که این بازی به نفع تیم ایران خـــاتــمه یافت.
ترجمه کتاب قوانین والیبال در سال 1333 توسط دکتر سید ضیاءالدین شادمان، رئیس فـــدراسیون والــیــبال و بسکتبال وقت، و تهیه و تنظیم آن توسط استاد کاظم رهبری، رئیس تربیت بـــدنـــی آموزشگاه هــای پــایــتــخت، که از داوران ممتاز والیبال در کشورمان بودند، اقدامات ارزنده ای بود که شــکـل مــنظمی را در برگزاری مسابقات والیبال آن زمان فراهم نمود.
در پــایـــان سال 1336 ، والیبال دارای فدراسیون مستقل شد و آقای امیرعباس امین به عنوان اولیــن رئیس فدراسیــون والیبال کار خود را آغاز کرد.
در همین دوران بحث عضویت ایران در فدراسیون بین المللی والیبال جهان مطرح شد و سرانجام یک سال بعد (سال 1959 میلادی) این مهم به انجام رسید.

در سال 1337 برای اولین بار تیم ملی والیبال مردان پاکستان به تهران دعوت شد و چند مســابــقه دوستانه با تیمهای ملی وب اشگاهی و ارتش ایران انجام داد. تیم ملی والیبال مردان ایران برای اولین بار در این سال تشکیل شد.

چندی بعد تیم ملی مردان ایران به مسابقات والیبال در بازیهای آسیایی 1958 توکیو اعزام شد. اعضای این تیم را هشت بازیکن (کمال پورهاشمی، عبدالمنعم کمال، محمد اسمعیل اشتری، محمد شریف زاده، عــبــاس تــهــرانی، مـحمود عدل، حسینعلی امیری و سیاوش فرخی) تشکیل می دادند و مربی تـــیم هم استاد فــریــدون شریف زاده از بزرگان والیبال، بسکتبال و فوتبال آن دوران بود و سابقه عضویت در تیم گالاتا سرای ترکیه را هم داشت.
این تیم که برای اولین بار در چــنیـــن رویداد مهمی شرکت کرده بود، توانست با افتخار و سربلندی مقام دوم مسابقات را کسب نموده و مدال نقره اولین دوره مسابــقــات والیبال بازیهای آسیایی را برای کشورمان بــه ارمغان آورد.
پس از این مسابقات، فعالیت های بیــن الــمللی بیشتری در ورزش والیبال ایران آغاز شد. اعزام مربیان و داوران به کلاسهای بین المللی، دعوت از تیم هــای خارجی و اعزام تیمهای ملی کشورمان به تورنمنت ها و مسابقات رسمی بین المللی مانند بازیهای آسـیایی، مسابقات قهرمانی آسیا، غرب آسیا، آسیای مرکزی، قهرمانی جهان، جام جهانی، دانشجویان جهان، ارتشهای جهان، ناشنوایان جــهـان، معلولین جهان و راه آهن های جهان و جام های جمهوریت ترکیه، ریاست جمهوری قزاقستان، شیخ راشد امارات و... بخشی از این فعالیــت هـاست.

والیبال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

در سالهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تحت تاثیر شرایط جنگ تحمیلی علیه کشورمان و به علت تعویض های پیاپی روسای فدراســیــون و تـغییرات وسیع در کادر هیئت رئیسه، برنامه های والیبال شکل پایداری نداشت و بیشتر کوشش می شــد در زمیــنــه ورزش عــمــومــی و همگانی برنامه ریزی شود. لذا به جای رقابت های باشگاهی، برنامه ریزی بریا برگزاری همه ساله مسابقات قهرمانی کشور انجام شد که این رقابتها همچنان نیز برگزار می شوند.
رفته رفته با پایان یافتن جنگ تحمیلی و سامان یافتن مدیریت و برنامه ریزی در ورزش کشور، برنامه ها و مسابقات والیبال نیز در سراسر کشور به لحاظ اجرا، کمیت و کیفیت شکل بهتری به خود گرفت. دوباره اعزام تیم ها به خارج از کشور و دعوت از تیم های خارجی از سر گرفته شد و والیبال پا در راه شروعی دوباره نهاد.
مسابقات والیبال بین المللی دهه فجر که از سال 1365 تا سال 1379 برگزار شد از جمله رویــدادهــای ارزنده در تاریخ والیبال ایران اســت که به پیشرفت والیبال کشورمان سرعت بخشید و زمینه ای شد برای توجه باشگاه ها و تیمداری در والیبال داخلی. تا جایی که لیگ های برتر و دسته اول باشگاه های کشور به شکل نوین خود یعنی آن طور که در دنیا معمول بود، پی ریزی شد و سال به سال رونق یافت.
از سوی دیگر، با به کار گرفتن مربیان نام آشنای جهان والیبال همچون 

در راس کادر فنی مردان ایران علم روز والیبال به بازیکنان ایرانی تزریق شد. از این روست که طی سالهای اخیر عناوین متعدد جهانی و آسیایی و مدال های رنگارنگ والیبال در رده های نوجوانان، جوانان و بزرگسالان افتخار بی چون و چرایی برای ورزش ایران رقم زده و والیبال را به عنوان پرافتخارترین ورزش گروهی ایران به همگان معرفی کرده است.

اکنون محمدرضا داورزنی، رئیس فدراسیون والیبال ایران، عضو هیئت رئیسه کنفدراسیون آسیاست. همچنان که سعید درخشنده، دبیر فدراسیون والیبال کشورمان، نیز عضو کمیته مسابقات فدراسیون جهانی و کنفدراسیون آسیاست.

تیم ملی نوجوانان جمهوری اسلامی ایران در سال 1989 میلادی مقام چهارم اولین دوره مسابقات قهرمانی نوجوانان جهان را که در دوبی برگزار شد کسب نمود. این اولین موفقیت در صحنه قهرمانی جهان بود که نوجوانان ما توانستند برای والیبال کشور جمهوری اسلامی ایران افتخار بزرگی را به ارمغان آورند.

اعضاء تیم ملی والیبال جوانان جمهوری اسلامی ایران که مقام چهارم قهرمانی آسیا را در سال 1371 شمسی ( 1992 میلادی ) در تهران کسب نمودند :

تیم ملی جوانان ایران در سال 1993 میلادی ( مطابق با 1372 شمسی ) در مسابقات انتخابی قهرمانی جوانان جهان ( منطقه آسیا در تایلند ) مقام نخست.

1. ابراهیم نعمتی اولین مربی بین المللی _ دارای کاتاگوری 1 و 2 از کلاسهای بین المللی والیبال در کشور ژاپن و چکسلواکی.
2. داود دارابیان
3. رضا هدایتی
4. حسن کرد
5. مسعود صالحیه
6. فریده فرزام
7. ماری تت
8. نسرین بختیاری
9. فاروق فخرالدینی
10. محمد درانی
11. غلامرضا صابر
12. سید حسین صفاری
13. حسین بهرام صفت
14. اشرف وحیدیان
15. جمشید آیریا
16. خسرو قبادی
17. رضا مهربان
18. بیژن نوذری
19. رحمت اله مصلائی
20. حبیب اله فروزنده
21. حسن کبیری
22. ماشااله فرخ منش
23. غلامحسین فرجامی
24. آقایان : بوش آریا ، محمود چایچی ، غلامرضا توانائی و غلامرضا عناصری نیز در کشور ژاپن و کره دوره های تمرینی را با مربیان این کشورها گذرانده اند.
25. حسین مهرانپور
26. حسن منصوری
27. حسین توسلی
28. امیدوار حاتمی
29. مهدی صابرپور
30. محمدعلی حیدر خان
31. جواد محتشمیان
32. حسن کوچک زاده
33. یداله کارگر پیشه
34. علیرضا معمری
35. محمد حسین عمده غیاثی
36. فرهاد اعرابی
37. هوشنگ حق شناس
38. حسن رهنما
39. جعفر رهنما
40. مجید ارگی
41. رضا وکیلی فرجاد
42. رسول بنائی
43. اسماعیل حبیبی
44. قاسم توکلی
45. اسماعیل حاج قاسم
46. پرویز میرزائی
47. علی ستوده روان
48. سید محمد دلاورخان
49. محمدکاظم بازرگانی گلشن
50. بهمن سلطانی
51. حسن شالیسی
52. عباس امانی شهرک
53. ابراهیم حیدری
54. بهمن دلقندی
55. محمد صادق امیری
56. عطاءاله صادقی
57. میررحیم میرحیدر قارصی
58. ابراهیم وطن پرست
59. نوری آزمون
60. ابوالقاسم کردبچه
61. ولی اله برق لشگری
62. سید جواد محمدی
63. رحیم حجار
64. فرید صائبی
65. حسین نژاد
66. حسین حسینی
67. ابراهیم ابارشی
68. میترا روحی دهکردی
69. سیما صدیقی
70. خسرو ابراهیم
71. پرستو سادات صفی زاده
72. طوبی بهپوری
73. عزت الزمان بازیاری
74. فرشته روان شاد
75. حسن لبلانی
76. خسرو سلفی
77. حسین علیرضا تهرانی
78. خوشگلدی صحنه
79. حسن معئن نژاد
80. قاسم تاجری
81. محمود درستی
82. محمد صادق پشنگ
83. جعفر هوتهم
84. غفار درخشنده
85. مینا فتحی
86. خدیجه شپنجی
87. باقر سلیمان نژاد
88. حمید موحدی
89. محمد رضائی
90. بهرام سپه پناه
91. ناصر شهنازی
92. یوسف نعلبندی
93. احمد پورکاشیان
94. میر ابوالحسن واحدی
95. حسین ودیعتی
96. هاشم صفائیانپور
97. احمد نیمافر
98. محمود عبداللهیان
99. آلبرت عیسی قولیان
100. منصور ربیعی
101. علی پرویزی
102. محمد صادق میر شمسی
103. محمدرضا فتوت
104. اکبر نائینی عصاری
105. عباس برقی خامنه
106. بیژن کاظم جو
107. جمشید قدیری شاد
108. محمدحسین کوشکی
109. عزیز پرتوی
110. نادر شاوندی
111. حسین آبادی قلعه
112. کریم قصاب تبریزی
113. خلج آقائی
114. علی اکبر محمدمرادی
115. انوشیروان شریف نیا
116. بهروز شاه غیبی
117. فرهاد داخم
118. علی پور عروجی
119. جواد پرورش
120. مسعود کامروامنش
121. بیوک عالمیه
122. حامد شادمند
123. حسین دهقانی
124. محسن قهرمانی
125. سعید عقیلی
126. منصور خراسانی
127. یحیی قلی یزدان ستا
128. بهزاد بزرگزاد مقیم
129. کریم نگهبانب راد
130. مصطفی ذوقی نژاد
131. علی اصغر میرعابدی
132. گیتا نادر پور
133. خدیجه نامدار
134. سهیلا برمور
135. منیژه منصور صادقی
136. رضا وکیلی فرجاد
137. حسن رستمی نژاد
138. علی موذن
139. علیرضا خوشروئی
140. اسداله شاهمرادزاده
141. سید نظام الدین رضوانی
142. بهمن تاروردی زاده
143. حسین سالاری
144. جواد گلگار
145. حسین جانبخش
146. سعید حجازیان
147. مصطفی کارخانه
148. سید تقی محمودی روحانی
149. نادر ناصری اصل
150. حمید ساداتی
151. محمد میری دوماری
152. غلامعلی روستائی
153. غلامرضا مددپور
154. قاسم ابراهیم زادگان
155. اباصلت عابد
156. محمدرضا علیجانی
157. علی یاوری
158. فتح اله سید حسینی
159. کیوکرث کرده
160. سیف الدین آذر هوش
161. محمود نظافتی
162. داود آهنگری نمینی
163. ایرج زاد رفیعی مقدم
164. مجید مصباح
165. حسن سبزه پرور
166. کامران تبریزی نمینی
167. سید مصطفی حسینی
168. محمد مستوفی
169. حسین وزیری
170. منوچهر اسدی پویا
171. جبار قوچان نژاد
172. نادر شهنازی کوزه کنانی
173. مجید خلیلی
174. حمید راهجردیان
175. حسین مقدم حسینی
176. جمشید علییاری
177. خسرو سماوی
178. مرتضی عهدی
179. میر مسعود کامران
180. محمد گهرور
181. جهانگیر تراپور
182. حسن فغانی
183. محسن افسونیان
184. فرهاد سیستانی
185. صغری نژاد نایبی
186. آذر خزائی
187. فاطمه زاهرا خزائی
188. حبیبه پاشائی
189. ماندانا مرتب
190. مینا جعفری
191. زیبا خلج هدایتی
192. فیروزه مقدم
193. حمیرا بندگانیان
194. پریسا بحرینی نژاد
195. بتول منتظر القائم
196. پروین یادآور
197. سودابه پورشهماری
198. مرضیه مرادی
199. محبوبه سلیم
200. فاطمه شب خیز
201. فاطمه نظری
202. پری فردی
203. کبری صادقی
204. نگار قصاب زاده
205. فلورا کرکی
206. فرحناز منعمی
207. پریدخت با پیری
208. فاطمه اسمعیل زاده
209. راضیه سیف زاده
210. ملوک سیف زاده
211. فریبا صادقی
212. میترا شعبانیان
213. لیلا موتابیان
214. شیوا آزاد فدا
215. صدیقه کعبی زاده
216. کبری صادقی حقیقی
217. ویکتوریا پروانه
218. زهرا رسولی
219. مهدیه روحانی
220. سکینه خرازی
221. محبوبه زرنویس زاده
222. ثریا یگانه
223. کاشف الحق
224. الهه ذیغم پور
225. اکرم رشیدی
226. مرضیه داوطلب
227. نازآفرین فنودی
228. مهرانگیز جمشیدی
229. سیمین حق شناس
230. حمیرا عباسی
231. آذر محبوبی
232. عزت نقوی
233. بنفشه اخوان

در كار سازندگي بازيكنان تيم هاي ملي ما داشته است. ضمناَ آقاي ميلوسلاواييم مربي سابق تيم ملي ما ، در سالهاي 1996 الي 1999 بعنوان رئيس كميته مربيان فدراسيون جهاني واليبال انتخاب شده است.

در سال 1367 شمسي ، كنگره بين المللي واليبال المپيك سئول ابراهيم نعمتي را به عضويت كميته داوري فدراسيون بين المللي واليبال F.I.V.B انتخاب نمود كه براي كشور ما حائز اهميت فراوان بود.

در سال 1370 شمسي ، داريوش جمالي و اميدوار حاتمي به ترتيب در كميته اطلاعات و كميته قوانين كنفدراسيون واليبال آسيا بجاي محمود حداد و كاوه سرحدي معرفي شد.

مهمترين مسئله انتخاب اعضاء هيئت رئيسه ، روسا و اعضاء كميته هاي وابسته بود. در اين اجلاس آقاي محمدرضا يزداني خرم رئيس فدراسيون واليبال جمهوري اسلامي ايران با 28 راي ( از جمع 29 راي ) ، با راي با ارزش براي مدت چهار سال بعضويت هيئت رئيسه كنفدراسيون واليبال آسيا انتخاب شدند كه براي كشور ما حائز اهميت فراوان است.

در اين اجلاس اعضاءهيئت رئيسه كنفدراسيون ، آقاي كاوه سرحدي را بعضويت كميته مسابقات و آقاي محمود عدل را بعضويت كميته واليبال ساحلي ( واليبال روي ماسه ) انتخاب نمودند.

همچنين اعضا رئيسه كنفدراسيون ، ادامه عضويت آقاي اميدوار حاتمي رئيس كميته داوري واليبال كشورمان را در كميته قوانين كنفدراسيون آسيا براي يك دوره كميته داوري واليبال كشورمان را در كميته قوانين كنفدراسيون آسيا براي يك دوره چهارساله ( تا سال 1376 ) تمديد و مورد تائيد قرار داد.

انتخاب چهار عضو هيئت رئيسه واليبال ايران در كنفدراسيون واليبال آسيا از رويدادهاي مهم سال ورزشي 1372 مي باشد مه معرف فعاليتهاي فدراسيون واليبال ايران در صحنه هاي جهاني و ثمره مديريت ارزشمند آقاي يزداني خرم است.