کنترل ازدواج کودکان در دستور کار دولت

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، عروسی فراوان رفته‌ایم، ولی هیچگاه در مراسم ازدواج دو کودک حضور نداشته‌ایم. بالا رفتن سن ازدواج در میان جوامع مدرن، بلیه ای است که بارها درباره آن هشدار داده‌اند، ولی مشکل دیگری که درباره سن ازدواج وجود دارد، پایین بودن سن همسران است، همسرانی که کودک حساب می‌شوند ولی با گردن نهادن به طوق ازدواج، عروسک بازی را باید با بچه داری عوض کنند. 

 بررسی عکس‌هایی که بعضا در جراید و پایگاه های اینترنتی درباره ازدواج این کودکان منتشر می‌شود، نشان از نگاه های رمیده و خسته کودکان دارد. کودکانی که به اجبار والدین خود، در کودکی، کسی را به عنوان همسر در کنار خود دیده‌اند و اکنون، با وجودی که دیگران می‌خندند، شادی می‌کنند و دست می‌زنند، دنیای کودکی را قرار است ترک کنند و به دنیای ناامن بزرگسالان پا بگذارند. مشکلات کودکان ازدواج، یا ازدواج کودکان، کم از مشکلات سایر آسیب‌های مربوط به کودکان نیست.

 

آسیب‌هایی مانند طلاق، کار، فروش مواد مخدر و مانند آنها که هنوز برخی از افراد جامعه که به سن دفاع از منافع خود نرسیده‌اند، یعنی کودکان با آنها دست بگریبانند.اکنون دولت می‌گوید همچنان پدیده ازدواج کودکان، در جامعه وجود دارد، ولی دولت نیز بیکار ننشسته و برنامه‌هایی را برای کنترل این موضوع در دست اجرا دارد.

روزنامه حمایت نوشت: اینطور که رییس مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری قول داده به زودی برنامه‌هایی از سوی دولت برای کنترل ازدواج کودکان، پیگیری خواهد شد.هر چند مریم مجتهد زاده، درباره جزییات این برنامه‌ها، گزارشی به رسانه‌ها نداده، ولی او با اعلام این که هنوز متاسفانه این پدیده در جامعه مشاهده می‌شود، از اجرای قریب‌الوقوع برنامه های دولت برای کمک به کودکان ازدواج خبر داده است.این اظهارات در حالی بیان می‌شود که برخی از منابع از افزایش میزان ازدواج در کودکان نسبت به کل ازدواج‌ها از سال ۸۵ تا ۸۹، خبر داده‌اند.

 

یک فعال حقوق کودکان در این باره می‌گوید: «طبق آمارهای سازمان ثبت احوال کشور میزان ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۸۵ نسبت به کل ازدواج‌ها ۲/۳ درصد بود که در سال ۸۹ به ۹/۴ درصد افزایش یافت.»

به گفته فرشید یزدانی هر سال حدود ۴۰ هزار نفر به آمار کودکان ازدواج کرده، اضافه می‌شود، یعنی در سال ۸۵، ۹۵۰ هزار کودک ازدواج کرده وجود داشته که حدود ۹۰۰ هزار نفر از این کودکان دختر هستند و ۷۰ هزار نفر از این تعداد ۱۰ تا ۱۴ ساله هستند که به نظر می‌رسد این رقم در این سال‌ها افزایش داشته است.

وی با بیان این که در سال ۸۹ حدود ۴۳ هزار آمار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال ثبت شده است، تاکید کرد: در حالی که طبق قانون ازدواج کودکان کمتر از ۱۵ سال ممنوع است، آمارهای سازمان ثبت احوال حاکی از رشد ازدواج کودکان زیر ۱۵ سال است.

 

چرا کودکان به ازدواج تن می‌دهند؟

برخی کارشناسان حوزه اجتماعی معتقدند برای رفع این مشکل باید راهکارهایی را در حوزه سیاستگزاری کلان جامعه جست‌وجو کرد. این گروه از جامعه‌شناسان معتقدند یکی از دلایل عمده ازدواج کودکانه فقر اقتصادی است. ضمن این که فقر اجتماعی و فرهنگی به خصوص در شهرهای کوچک‌تر و نقاط حاشیه‌ای نیز در رشد ازدواج‌های کودکان دخالت دارد.

 

با وجوداین به نظر می‌رسد خلاءی قانونی در زمینه‌ی جلوگیری از این گونه ازدواج‌ها نیز احساس می‌شود. به همین دلیل، باید راهکارهایی برای تغییر در بستر حقوقی این ازدواج‌ها نیز فراهم شود. هر چند، عده ای در این میان معتقدند صرف اندیشیدن راهکار قانونی نمی‌توان با این موضوع مقابله کرد، گرچه قانون می‌تواند سن ازدواج را افزایش دهد و ثبت احوال موظف شود ازدواج‌های زیر سن بخصوص را متوقف کند، اما این موضوع سبب بروز ازدواج‌های ثبت نشده در بسیاری از نقاط می‌شود، چنانچه در حال حاضر نیز این ازدواج‌ها وجود دارد.

آسیب‌شناسان نیز می‌گویند در صورتی که ازدواج‌های کودکان مهار نشود، مشکلات و پیامدهای آن، جامعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد، حداقل، خانواده تشکیل شده و خانواده های مرتبط با این کودکان نیز از تبعات این موضوع، در امان نیستند.

 

به گفته آنها مشکلاتی از قبیل طلاق و خشونت‌های اجتماعی از دیگر تبعات ازدواج زودهنگام محسوب می‌شوند و ضرورت توجه مسئولان به این موضوع را افزایش می‌دهد.طلاق از اصلی‌ترین مشکلات این خانواده‌هاست، زیرا با افزایش سن این کودکان، آنها متوجه می‌شوند که توانایی تحمل همسر خود را که به اجبار والدین برای زندگی‌شان برگزیده شده، ندارند و باید برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند.تعداد کودکان مطلقه ناشی از ازدواج‌های زودهنگام، نشان می‌دهد فراوانی این آسیب در بین خانواده های تشکیل یافته از کودکان بسیار بالاست.

 

طبق آخرین آمار مربوط به سال ۱۳۸۵ در این زمینه ۲۵ هزار کودک مطلقه در کشور وجود دارد که اغلب آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۴ ساله و پسر هستند که این امر اثر منفی زیادی بر مناسبات اجتماعی بر جای می‌گذارد.نگرانی از افزایش ازدواج دختران خردسال در كشور در آخرین گزارش نشریه جامعه‌شناسی كشور هم نمود دارد؛ گزارشی كه به پدیده «همسران كودك» در ایران امروز اشاره می‌كند. تعداد «مادران كودك» با ۵/۶ برابر فزونی نسبت به «پدران كودك» گویای این است كه دختران خردسال و كودك واقع در سنین ۱۸-۱۰ سالگی عمدتا با ۸۵ درصد همسر مردانی شده‌اند كه در سنین بالای ۱۸ سال قرار دارند و فقط ۱۵ درصد از این قشر كودكان با كودكان هم‌سن و سال یا هم‌نسل خود ازدواج كرده‌اند.

به این پدیده اصطلاحا چنین اطلاق می‌شود كه مردانی كه با دختربچه‌های واقع در سن ۱۸-۱۰ سال ازدواج می‌كنند، می‌گویند «زن و بچه» را با هم اختیار كرده است.

 

پیش از این سازمان ثبت احوال اعلام کرده بود که 75 دختر و پسر زیر 10 سال و 3 هزار 929 دختر و پسر زیر 14 سال در سال گذشته ازدواج کرده‌اند و در سال 90 این آمار نسبت به سال‌های قبل رشد داشته است.

 

نظر کمیسیون قضایی مجلس

از منظر قانونی محمد علی اسفنانی سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس درباره این موضوع معتقد است: قبل از انقلاب دختران زیر 16 سال اجازه ازدواج نداشتند و اگر اصراری بر این موضوع بود دست توی شناسنامه می‌بردند چون در ماده 1210 قانون مدنی و ماده 1209 سن رشد 18 سال بود دفاتر ازدواج حق نداشتند ازدواج زیر 18 سال را ثبت کنند اما بعد از انقلاب ماده 1209 حذف و ماده 1210 هم اصلاح شد و سن بلوغ برای دختران 9 و پسران 15 سالگی اعلام شد و همین ملاک عمل قرار گرفت.این حقوقدان در این باره می‌گوید: اما به نظر من این سن با مقتضیات آن زمان اسلام تعیین شده بود و می‌توان آن را تغییر داد.

 

اما چون شاید اگر این سن دست کاری شود ممکن است افراد به وظایف شرعی خود عمل نکنند لذا شروع بلوغ به نظر من 9 سال است.به گفته وی به طور کلی نمی‌توان برای این موضوع چاره ای اندیشید زیرا منع ازدواج کودکان زیر 10 سال با شرع تضاد دارد و ممکن است کودکی با سن زیر 10 سال به بلوغ کامل جنسی و فکری رسیده باشد. ولی ما در کمیسیون قضایی مجلس در دوره کاری جدید مجلس به این موضوع رسیدگی می‌کنیم.
 

برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید