نگاهي به تاريخچه "دوچرخه سواري در ايران و جهان"

قوانين و مقررات :
دوچرخه وسيله اي است ساده , سبك و انفرادي كه هم براي رفت و آمد سريعتر و هم بمنظور تفريح و سرگرمي و ورزش بكار مي رود . از همان سالهاي ابتداي اختراع دوچرخه , دوچرخه سوارهايي كه به تدريج در كار خود مهارت يافتند پي بردند كه به اين وسيله مي توانند به رقابت بپردازند و مسابقاتي براي آن برگزار كنند . اولين مسابقات دوچرخه سواري به صورت طبيعي و خودجوش بين دوچرخه سوارها برگزار مي شد و بيشتر بخاطر تفريح بود تا يك مسابقه واقعي و جدي . باشگاههاي دوچرخه سواري كه داير شد مسابقات هم شكل بهتري يافت .

نخستين مسابقه دوچرخه سواري در سال 1868 در محلي به نام هندون در انگلستان انجام شد . در سال 1878 اولين اتحاديه ملي دوچرخه سواران در انگلستان تاسيس شد و اين اتحاديه مقررات خاصي براي مسابقات دوچرخه سواري در جاده و پيست برقرار كرد .

پايه هاي فدراسيون بين المللي دوچرخه سواري در سال 1900 با تاسيس اتحاديه بين المللي دوچرخه سواري ريخته شد . مركز اين اتحاديه شهر پاريس بود . در حال حاضر فدراسيون بين المللي دوچرخه سواري آماتور كه آن را به اختصار فياك مي نامند و از طرف كميته بين المللي المپيك به رسميت شناخته ميشود , به كار توسعه , هدايت و ايجاد مقررات جديد مي پردازد . فياك عضو اصلي اتحاديه بين المللي دوچرخه سواري نيز هست . محل دفتر مركزي فياك شهر روم ايتاليا است .

مسابقات رسمي دوچرخه سواري :
در زبان انگليسي واژه BICYCLE ( دوچرخه ) از دو بخش BI به معناي دو و CYCLE به معناي دايره است . گرچه هدف اصلي صدها ميليون دوچرخه سوار در سراسر جهان تفريح كردن , تامين تندرستي و نشاط جسمي وروحي يا رفت و آمد است اما دوچرخه سواري از ورزشهاي محبوب و رايج در همه كشورها است . ورزش دوچرخه سواري ورزشي سرعتي استقامتي است كه مسابقات آن در رشته هاي مختلف , در جاده و پيست برگزار مي شود .

الف : مسابقات جاده :
جاده هاي مخصوص مسابقات از نظر فني بايد به اندازه كافي عريض بوده و فاقد پيچهاي بسيار تند يا شيبهاي خطرناك است . مسابقاتي كه در جاده برگزار مي شود , عبارتند از :

1 – 150 تا 200 كيلومتر انفرادي ( تعقيبي )

2- 100 كيلومتر تايم تريل تيمي


3 – 180 كيلومتر تيمي

4 – دور امتيازي

5 – 70 كيلومتر زنان

تور دوچرخه سواري :
از رايج ترين و محبوبترين مسابقات دوچرخه سواري در جاده مسابقات تور است كه در چند مرحله انجام ميشود . ميانگين مسافت براي هر مرحله حدود 155 كيلومتر است . از تورهاي معروف دوچرخه سواري تور دوفرانس ( مسافت بيش از 3500 كيلومتر ) , تور دورسويس , تور لاوانيه در اروپاي غربي , تور لومباردي , بريتانيا و جيرود يتاليا ( دور ايتاليا ) مي توان نام برد .


در ايران نيز تور دور شمال و تور دور درياچه اروميه برگزار شده است .

ب : مسابقات پيست :
رشته اي از مسابقات دوچرخه سواري است كه در استاديوم هاي مخصوص برگزار ميشود . استاديوم هاي مخصوص را ولودروم ( veloderom ) مي گويند . پيست ولودروم سطحي است كه نسبت به سطح افق 33 درجه شيب دارد . ولودروم دوچرخه سواري در ايران در ورزشگاه بزرگ آزادي ( تهران )از نظر فني يكي از بهترينها در دنيا است .


در پيست اين رشته از مسابقات اجرا ميشود :

- يك كيلومتر تايم تريل ( انفرادي )

- 200 كيلومتر سرعت ( انفرادي )

- يك كيلومتر سرعت ( انفرادي )

- 4 كيلومتر تعقيبي ( انفرادي )

- دور امتيازي ( انفرادي )

- 200 متر سرعت بانوان ( انفرادي )

- 4 كيلومتر تعقيبي ( تيمي )

ساختمان دوچرخه مسابقاتي :
وزن دوچرخه هاي مسابقاتي سبكتر و دسته ( فرمان ) آن پايينتر از زين است . اين نوع دوچرخه ها را كورسي مي نامند مخصوصاً به اين شكل خاص مي سازند كه دوچرخه سوار به حالت خميده قرار گيرد و فشار هواي مقابل به حداقل برسد . طوقه و تاير دوچرخه هاي مسابقاتي هم باريك است تا كمترين اصطكاك را با جاده و پيست داشته باشد و سرعت بيشتري بگيرد .

لباس دوچرخه سوارها :
شامل كلاه ايمني , بلوز , شلوار كوتاه , دستكش , جوراب و كفش مخصوص است .

عبارتند از : داور دور شمار , داور زنگ , داوران پيچ ها و طول پيچ , داور خط پايان و وقت تگهدار .

خطاها :
هل دادن يا كشيدن دوچرخه سوار توسط ديگري به منظور بر هم زدن تعادل او , قرار گرفتن در باد دوچرخه ديگر تا مسافت 50 متر , توقف كوتاه مدت به ميل دوچرخه سوار و يا بمنظور تعويض با دوچرخه سوار ديگر , توقف ناگهاني و ايجاد حادثه , اعمال خشونت و رفتار ناشايست , ترك بدون دليل مسابقه , دريافت مواد غذايي در خارج از محوطه تعيين شده , توجه نكردن به علائم نصب شده , سد كردن راه دوچرخه سواران ديگر , گرفتن فرمان با يك دست هنگام عبور از خط پايان مسابقه . براي هر خطا جريمه هايي در نظر مي گيرند .

كشورها و چهره ها :
مسابقات دوچرخه سواري از ورزشهاي عمومي و مورد توجه در كشورهاي اروپا و آمريكا است . كشورهاي پيشرفته و صاحب نام در اين ورزش عبارتند از : فرانسه , دانمارك , آلمان , هلند , لهستان , ايتاليا و شوروي .

از دوچرخه سواران سرشناس جهان ميتوان به اين نامها اشاره كرد : ادي مركس ( بلژيك ) , برنارهينو ( فرانسه ) , يوپ زوتملك ( هلند ) , برنارته ونه ( فرانسه ) .

از قهرمانان دوچرخه سوار ايراني كه در ميدانهاي بين المللي پيروزيهايي داشته اند : جعفر گل طلب , امين سرور , اكبر پوده , داوود اخلاقي , خسرو حق گشا , حسن فرد , اسماعيل زينعلي , غلامحسين كوهي , منوچهر دانشمند , منوچهر روشن پور و علي زنگي آبادي .

تاريخچه رشته هاي المپيکي / دوچرخه سواري
دوچرخه سواري يکي از معدود ورزش هاي است که از ابتدا در تمامي بازي هاي المپيک بوده است.

شکوفايي اين ورزش در اواخر قرن نوزدهم، حضور آن را در اولين دوره بازي هاي المپيک مدرن در سال 1896 ضروري کرد.

برنامه مسابقات دوچرخه سواري در المپيک تغييراتي داشته اما در حال حاضر شامل مسابقات جاده، پيست، کوهستان و BMX مي شود.

دوچرخه سواري جاده
مسابقات دوچرخه سواري جاده به جز المپيک هاي 1900، 1904 و 1908 هميشه در اين بازي ها حضور داشته است. مسابقات جاده انفرادي در المپيک 1896 آتن و تمامي ادوار بازي ها از سال 1912 به بعد برگزار شده است.

در سال 1960 مسابقات 100 کيلومتر تايم تريل تيمي جايگزين جاده تيمي شد اما اين مسابقات نيز بعد از المپيک 1992 بارسلونا از برنامه بازي ها حذف شد و در عوض مسابقات تايم تريل انفرادي جاده در بازي هاي 1996 آتلانتا برگزار گرديد.

مسابقات دوچرخه سواري زنان از المپيک 1984 لس آنجلس با برگزاري مسابقات انفرادي جاده شروع شد. از سال 1996 به بعد زنان هم توانستند همانند مردان در مسابقات تايم تريل انفرادي جاده شرکت کنند.

تا سال 1996 فقط دوچرخه سواران آماتور حق شرکت در بازي هاي المپيک را داشتند اما اکنون درهاي اين ورزش در المپيک که همواره تحت سلطه اروپايي ها بوده بر روي دوچرخه سواران حرفه اي نيز باز است.

دوچرخه سواري پيست
اين مسابقات که در يک پيست بيضي شکل با پيچ 42 درجه برگزار مي شود، قدمتي ديرينه در بازي هاي المپيک دارد و به جز بازي هاي 1912 استکهلم که محدود به مسابقات جاده بود، در تمامي دوره ها برگزار گرديده است.

برنامه کامل مسابقات شامل رقابت هاي انفرادي و تيمي، سرعت و استقامت، تعقيبي ، تايم تريل و first-over-the-line-finishes است اما مسابقات مردان به خصوص در سال هاي اوليه و همچنين سال هاي اخير تغييرات زيادي کرده است.

مسابقات دوچرخه سواري المپيک بين سال هاي 1924 تا 1992 تغيير چنداني نداشت و شامل يک مسابقه سرعت، يک مسابقه تايم تريل به مسافت يک کيلومتر، يک مسابقه دو نفره سرعت و يک مسابقه تعقيبي تيمي بود. در سال 1964 مسابقات تعقيبي 4 کيلومتر افزوده شد و رقابت هاي دوچرخه دو نفره سرعت بعد از سال 1972 حذف گرديد. مسابقات امتيازي مردان نيز در المپيک 1984 لس آنجلس معرفي شد.

زنان براي اولين بار با شرکت در مسابقات سرعت توانستند در رقابت هاي دوچرخه سواري بازي هاي المپيک 1988 سئول حضور پيدا کنند. آنها در سال 1992 در مسابقات تعقيبي انفرادي 3 کيلومتر هم شرکت کردند و در سال 1996 مسابقات امتيازي به برنامه دوچرخه سواري زنان در المپيک افزوده شد.

در جريان المپيک 2000 سيدني چندين رشته جديد پيستي معرفي شد و اکنون زنان هم مي توانند مثل مردان در مسابقات 500 متر تايم تريل نيز شرکت کنند.

براي مردان مسابقات "مديسون"، سرعتي المپيک (سرعتي تيمي) و کرين افزوده شده است اما در بازي هاي المپيک پکن تغيير ديگري هم انجام شده و آن اينکه از اين پس مسابقات تايم تريل بر روي پيست برگزار نخواهد شد.

دوچرخه سواري کوهستان
دوچرخه سواري کوهستان نسبتا جوان تر از مواد ديگر دوچرخه سواري است.


اين رشته در دهه 1970 در آمريکا به عنوان يک "ورزش آرام" توسعه پيدا کرد و تا سال 1990 با برگزاري مسابقات قهرماني جهان به يک ورزش واقعا حرفه اي تبديل شد. در سال 1993 دوچرخه سواري کراس کانتري کوهستان به يک رشته المپيکي تبديل گشت و براي اولين بار در دو بخش مردان و زنان در برنامه بازي هاي 1996 آتلانتا قرار گرفت.

مسابقات با رکاب زني مردان در مسافت هاي بين 40 تا 50 کيلومتر (شش يا هفت دور) و زنان 30 تا 40 کيلومتر (پنج يا شش دور) از روي تپه ها و مسيرهاي کوهستاني و طبيعي برگزار شد.

Bicycle Moto Cross) BMX)
BMX ماده جديدي در برنامه مسابقات دوچرخه سواري بازي هاي المپيک پکن است که در مسيري تقريبا 350 متري برگزار مي شود و دوچرخه سواران بايد حرکاتي مانند پرش، عبور از پيچ ها و ديگر موانع را انجام دهند.

اين ورزش از اواخر دهه 1960 از آمريکا شروع شد. در دهه 1970 BMX به ديگر قاره ها هم رفت. در سال 1981 فدراسيون بين المللي BMX تشکيل شد و اولين دوره مسابقات قهرماني جهان اين رشته در سال 1982 برگزار گرديد. BMX خيلي زود به عنوان يک ورزش منحصر به فرد موجوديت يافت اما به خاطر تشابه بيشتر به دوچرخه سواري نسبت به موتورسيکلت راني، از سال 1993 به طور کامل به اتحاديه بين المللي دوچرخه سواري (UCI) پيوست. در سال 2003 نيز کميته بين المللي المپيک تصميم گرفت BMX را در برنامه بازي هاي المپيک 2008 جاي دهد.

تاریخچه دوچرخه سواری کوهستان در ایران
تا انجائیکه اطلاعات به ما اجازه می دهد اولین دوچرخه کوهستان (با مارک مرسیه) را آقای بابک کیانپور در سال 1368 از فرانسه خریداری و وارد ایران نمود و فعالیتهای خود را در این زمینه آغاز نمود.اما از بخت بد دزدی به منزل ایشان دستبرد و وسایل ورزشی از جمله دوچرخه ایشان را به سرقت برد.سال 1370 دومین دوچرخه کوهستانی با مارک MIYATA که توسط شخصی از ژاپن خریداری و وارد ایران گردیده بود توسط علیرضا ژاله خریداری گردید.سومین دوچرخه کوهستانی هم توسط آقای مجید ثقه الاسلامی در تابستان سال 70 با مارک NISIKI وارد ایران گردید.


از همان سال صعود به قله های مرتفع ایران تحت سرپرستی علیرضا ژاله و شرکت آقایان مجید ثقه الاسلامی و علی اکبر ژاله آغاز، که حاصل این تلاشها منجربه نخستین صعود به قله دماوند(جبهه جنوبی ) و برپائی دومین رکورد جهانی این رشته و همچنین صعود قله مرجیکش در منطقه تخت سلیمان گردید. سال 1371 یک تیم 5 نفره متشکل از آقایان علیرضا شهاب ، علی اکبر ژاله ، حمید شالی پور و حمید ساروخانی به سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردید اولین صعود به قله سبلان را به انجام برسانند.که این صعود در 2 ماه بعد توسط آقای مجید ثقه الاسلامی تکرار گردید.سال 1372 تیمی متشکل از 8 دوچرخه سوار و دو همراه به اسامی آقایان قربانعلی کلهر،مجیدثقه الاسلامی ،علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی ، حمید شالی پور،علی اکبر ژاله ، علیرضا شالی پور ،خسرو دائی و رسول نقوی تحت سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردیدند قله علم کوه با ارتفاع 4850 متر را از مسیر حصارچال فتح و از مسیر سیاه سنگها به علم چال و سرچال مراجعت نمایند.

نخستین صعود به قله دماوند از طریق جبهه شمالی و برگشت از جبهه جنوبی دومین برنامه بزرگی بود که توسط آقایان :علیرضا ژاله ،علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی علی اکبر ژاله ،حمید شالی پور و امیر بهشتیان در همین سال به انجام رسید. در سال 71 ضمن واردات دوچرخه بطور پراکنده ، چندین شرکت نیز اقدام به وارد کردن دوچرخه های کوهستان با مارکهای مختلف نمودند. در سال 1372 یکدوره مسابقه کوهستان به همت آقای علیرضا ساروخانی و هیئت دوچرخه سواری با شرکت 85 نفر از شهرهای تهران و کرج و قزوین و کرمانشاه به مسافت 6/5 کیلومتر در شمال قزوین (جاده باراجین - پارک کوه میلدار ) برگزار که در آن علی اکبر کلانتری به مقام اول رسید این مسابقه سرآغاز مسابقات کوهستانی ایران گردید.سال 1373 در پی انتصاب آقای مهندس حاج سید حسین هاشمی به سمت ریاست فدراسیون دوچرخه سواری جمهوری اسلامی ایران و با توجه به برگزاری بازیهای آسیایی (هیروشیما)1994 و اهمیت آن ، نیروهای فدراسیون جهت تشکیل اردوهای آمادگی و تدارکاتی و انتخابی تیم ملی دوچرخه سواری (کورسی)بسیج شدند.در تابستان همین سال فدراسیون کوهنوردی کمیته دوچرخه سواری کوهستانی به ریاست آقای امیرحسین صالحی جم تشکیل گردید و در شهریور همان سال مسئولین این کمیته با همت والای مجیدثقه الاسلامی اقدام به برگزاری یکدوره مسابقه دوچرخه سواری کوهستانی در سه رده سنی :جوانان و بزرگسالان و پیشکسوتان در دو رشته استقامت (کراس کانتری )و مارپیچ (استالوم)نمودند.

این مسابقات در منطقه البرز مرکزی (دیزین )و با حضور 140 نفر از علاقه مندان این رشته برگزار گردید ، این مسابقه اولین نوع مسابقات دوچرخه های کوهستان در ایران بودکه برگزار کنندگان آن سعی داشتند به استانداردهای بین المللی خود را نزدیک نمایند. در فصل پائیز هم فدراسیون کوهنوردی دومین مسابقه خود را در منطقه کویر ورامین (قصربهرام )در رشته استقامت در 3 مرحله و در طی 2 روز برگزار نمود.

با توجه به اینکه تمامی فعالیتهای دوچرخه سواری کوهستانی مربوط به فدراسیون دوچرخه سواری جهانی UCI اداره می شد همچنین استقبال زیادی که از این رشته در جهان صورت پذیرفت ، در مسابقات جهانی رشته 100 کیلومتر تایم تریل حذف و مسابقه دوچرخه سواری کوهستان (استقامت)جایگزین آن گردید . در پی این تصمیم مسابقه سراشیبی (دانهیل )هم در مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری کوهستانی قهرمانی آسیا در ژاپن برگزار گردید.فدراسیون دوچرخه سواری نیز پس از بازگشت تیم ملی از هیروشیما و فارغ شدن از مسابقات آسیایی اقدام به تشکیل کمیته دوچرخه سواری کوهستان کشور نمود و علیرضا ژاله را به سمت رئیس کمیته مذکور منصوب نمود.متعاقب این انتصاب ،اعضا کمیته متشکل از آقایان :دکتر محسن محسنین ،دکتر مرتضی موسی خانی ،علی پور مهر ، علیرضا شهاب ، ایرج امیر آخوری توسط علیرضا ژاله به فدراسیون اعلام و از زمستان سال 1373 کار کمیته دوچرخه سواری کوهستان رسما آغاز گردید.

فوايد ورزش دوچرخه سواري :
دوچرخه سواري نه تنها مي تواند اوقات فراغت شما را در تابستان پر كند ، بلكه راهي عالي بزاي ارتقاء فيزيك و اندامتان نيز به شمار مي رود . برخي از بهترين فوايدي كه با دوچرخه سواري مي توانيد به بدنتان برسانيد ، بالا بردن مصرف اكسيژن بدن ، تقويت قدرت عضلاني پاها ،تقويت توانايي بدن براير جلوگيري از ساخت اسيد لاكتيك و كاهش درصد چربي بدن مي باشد . از ديدگاه قذرتي ، دوچرخه سواري به دويدن به عنوان يك ورزش قلبي - عروفي ارجحيت دارد چون در دوچرخه سواري شما به طور مداوم عليه يك مقاومت در حال ورزش هستيد . چند نكته مهم هست كه بايد برايتنظيم يك برنامه دوچرخه سواري در تابستلان به ياد داشته باشيد تا بيشتري نتيجه را از تمرينتان به دست اوريد .

تمرينات مخصوص مسابقه
اگر تصميم گرفته ايد براي يك مسابقه خاص دوچرخه سواري تمرين كند، بايد تمرينتان را بر حسب ان مسابقه تنظيم كنيد ، بايد جلساتي را به برنامه تان اضافه كنيد كه در ان مسافتي تقريبا معادل مسافت مسابقه بپيمايد و اگر توانسته ايد اطلاعاتي در مورد زمين مسابقه به دست اوريد، مي توانيد زمين هاي مشابه با ان را براي تمرين انتخاب كنيد .


بلندي محل از سطح دريا اهميت زيادي دارد و لايد بتوانيد خودتان را با ان شرايط مسابقه وفق دهيد و گرنه دچار مشكل مي شويد چون هر چه از سطح دريا بالاتر برويد ، براي عضلاتتان دشوارتر خواهد بود چون اكسيژن كمتري در اختيار بدنن خواهد بود ).

تغذيه صحيح
درست مثل هر تمرين ورزشي ديگر ، بايد تغذيه صحيح را هم جزء فاكتورهاي مهم قرار دهيد، در جلساتي كه مدت زمان بيشتر و سرعت كمتر است، مي توانيد از چربي ها به عنوان سوخت بدن استفاده كنيد در نتيجه لازم است قبل از نمرين يك غذاي پر كربوهيدرات ميل كنيد. اما اگر مي خواهيد يك ساعت يا بيشتر دوچرخه بزنيد، براي اينكه عملكرد بهتري داشته باشيد .
بهتر است قبل از تمرين يا در خلال ان كمي كربو هيدرات مصرف كنيد، سوخت لازم به عضلاتتان برسد.

اما اگر جلسات اسپرينت را انجام مي دهيد، حواستان باشيد كه به خاطر طبيعت سيستم انرژي اين تمرينات، بدنتان فقط از كربوهيدرات ها مي تواند استفاده كند و در نتيجه لازم است كه در وعده قبل از تمرين حتما كربوهيدرات مصرف كنيد.

اخر اينكه از مسئله اب رساني به بدنتان هم نبايد هم نبايد غافل شويد چون حتي كمي كم اب شدن بدن مي تواند منجر به خستگي زود هنگام شده و تاثير بدي بر عملكرد عضلاتتان داشته باشد . وقتي مسافت هاي طولاني تري را مي پيمايد حنما يك بطري اب يا محلول متوازن كنندها الكتروليت همراه خود داشته باشيد تا ذخيره اب و هم چنين سطح سديم و پتاسيم بدنتان پر شود ( براي انها كه حين ورزش زياد عرق مي كنند، محلول الكتوليت بهتر است.

ركاب بزنيد تا سالم بمانيد ! اگر به دنبال يك فعاليت جديد براي اوقات فراغت خود هستيد، دوچرخهئ سواري ورزشي را امتحان كنيد . دوچرخه سواري فوايد زيادي براي سلامتي شما دارد و علاوه بر اين راهي عالي براي چربي سوزي و جلو راندن بدن از ركوردهايي است كه از تمرينات قبل دچار ان شده است . پس دوچرخه بزنيد تا سالم و متناسب بمانيد.

استراحت مناسب
عامل ديگري كه بايد در نظر داشته باشيد ، استراحت است . اگر مي خواهيد در كارتان پيشرفت داشته باشيد ، مطمينا استراحت عامل بسيار مهمي خواهد بود . چون اگر اجازه ندهيد كه بدنتان از تمريناتي كه انجام داده است ، ريكاور شده ، هر جلسه تمريني فقط فيبرهاي عضلاتتان را نابود خواهد كرد .

در كنار روزهاي تعطيلي كه در برنامه تان وجود دارد ، هر تمرين ورزشي ديگر مثل بدنسازي يا ساير ورزش هايي كه در خلال اين تمرينات انجام مي دهيد را نيز در نظر داشته باشيد . اگر ان تمرينات توانايي زيادي از شما مي گيرد ، حتما بايد اجازه بردهيد بدنتان از ان تمرينات هم ريكاور شود و بعد به تمرين دوچرخه تان برگرديد.