زانوهاي برج آزادي آرتروز گرفت
سال ۴۹ زماني كه دانش‌آموختگان رشته معماري دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران خشت روي خشت برج مدرني مي‌گذاشتند كه بعدها آزادي نام گرفت، شايد به فكر هيچ كسي هم نمي‌رسيد كه روزي آبياري افراطي و ترك‌هاي مهارنشده تيشه به ريشه بناي برجي بزند كه سال‌هاي سال نماد شهر تهران بود.
روزي.. روزگاري... برج!
سال ۱۳۴۵خورشيدي طرح يك نماد معرف ايران بين معماران ايراني به مسابقه گذاشته شد كه در نهايت طرح امانت ۲۶ ساله، دانشجوي دانشگاه تهران برترين نماد نام گرفت. عمليات بناي برج آزادي در يازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشيدي آغاز و پس از ۲۸ ماه كار سرانجام به بهره‌برداري رسيد.
يگانه خاورميانه
ميدان آزادي با وسعتي حدود ۱۵ هزار متر مربع بزرگ‌ترين ميدان در ميان كشورهاي خاورميانه هم به حساب مي‌آمد. در روزهاي انقلاب اسلامي از آنجا كه اين ميدان محل استقرار انقلابيون بود، ۱۰ روز پس از پيروزي انقلاب، ميدان آزادي نام گرفت. مساحت زيربناي اين ميدان، حدود ۷۸ هزار مترمربع است و بناي آن به صورت دروازه‌اي به ارتفاع حدود ۴۵ متر ساخته شده كه پنج متر آن داخل زمين فرو رفته است. البته ميدان آزادي به غير از جلوه بيروني داراي مجموعه فرهنگي شامل موزه، كتابخانه، واحد سمعي و بصري، سالن نمايشگاه، سالن اجتماعات، سالن برگزاري كنسرت و كنفرانس است كه زير نظر بنياد رودكي به كار خود ادامه مي‌دهد.
رقيب نوپايي به نام ميلاد!
سال‌هاي سال از امپراتوري و يكه‌تازي برج آزادي گذشته بود. زماني كه رقيب نوپايي به نام ميلاد كه لقب بلندترين برج خاورميانه را هم به خود اختصاص داده بود، پس از سال‌ها جنجال خبري رونمايي شد. رونمايي از برج جديد به رغم كف و هوراهايي كه در پي داشت، بيش از هر چيز جايگاه برج آزادي را به خطر انداخت، به خصوص زماني كه نماد تهران به جاي برج آزادي شد برج نوپاي ميلاد. آن روزها انگار ديگر كسي به فكر برج تنها نبود و برج آزادي روزهاي خوبي را پشت سر نمي‌گذاشت. سال‌ها از پس هم گذشت تا با تغيير مديريت شهر، رويكردها به آزادي هم تغيير پيدا كرد. مجموعه فرهنگي زيرزميني آزادي كه تا مدت‌ها متروكه شده بود، به روزهاي اوج خود بازگشت و نورپردازي و درختكاري روند تغيير شرايط آزادي را فراهم آورد اما انگار نحسي قصد نداشت دست از سر برج بردارد. شايعه رسوخ آب به سازه برج و ترك خوردنش هر از چند گاه از رسانه‌ها به گوش مي‌رسيد و در اين ميان معلوم هم نبود چه كسي قرار است به داد برج برسد. ردپاي رطوبت در حالي به كالبد برج رسوخ مي‌كرد كه برجي نوپا به رغم جنجال‌هاي خبري نتوانسته بود جايگزين همتاي كهن خود بشود و بنابر اظهارات كارشناسان ميراث فرهنگي «برج ميلاد» هزار سال ديگر هم نمي‌تواند از نظر ساختارهاي ويژه و معماري اسلامي، جاي آن را بگيرد؛ جاي برجي را كه از معماري تخت جمشيد، قنات‌ها، باغ‌هاي ايراني و معماري دوره‌هاي مختلف تاريخي در آن استفاده شده است و فضاها و المان‌هاي موجود باارزش‌تر از آن است كه در سرماي بي‌تفاوتي فرو برود.
آبي كه زانوهاي آزادي را به لرزه درآورده
زنگ خطر زوال برج كهنسال مدت‌ها بود كه از اين سو و آن سو به گوش مي‌رسيد تا اينكه اواخر آذر ماه امسال خبري مبني بر اينكه آبياري فضاي سبز محوطه ميدان برج آزادي باعث شده تا رطوبت ناشي از آن به بدنه برج تاريخي و ملي آزادي آسيب وارد كند، فضاي رسانه‌ها را لرزاند. ماجرا از اين قرار بود كه آبياري محوطه و فضاي سبز گسترده اطراف ميدان آزادي كه در فهرست آثار ثبت شده ملي سازمان ميراث فرهنگي هم قرار دارد، باعث نفوذ رطوبت به كالبد برج شده است. خبر بازخوردهاي فراواني را در پي داشت. مديركل ميراث فرهنگي استان تهران به محض شنيدن خبر صحت و سقم آن را زيرسؤال برد و گفت كه برج هيچ مشكلي ندارد و ما به تازگي از برج ديدن كرده‌ايم! محسن علمدار، معاون ميراث فرهنگي تهران اما واكنش متفاوتي داشت و ضمن تأييد نفوذ آب به بدنه برج اعلام كرد كه آبياري موجب شده رطوبت به پايين كشيده شود و به سطح پوسته و بدنه برج آسيب بزند. به گفته وي، زماني كه باران مي‌آيد ميزان رطوبت بيشتر مي‌شود، بنابراين بايد به صورت اضطراري مرمت و حفاظت شود.
ترس از نفوذ آب از زمان ساخت وجود داشت
درست است كه ماجراي رسوخ آبي كه براي آبياري اراضي اطراف استفاده مي‌شود در برج آزادي چند سالي است كه از سوي اين و آن شنيده مي‌شود اما حسين امانت طراح برج آزادي از همان سال ۴۹ به اين موضوع اشاره داشت و هشدار داده بود كه بخش‌هاي زيرزميني ميدان بزرگ است و صدمه ديدن عايق‌ها يعني قيرگوني ديوارها و سقف‌ها و نفوذ رطوبت مسئله‌اي جدي است كه بايد فوراً به آن رسيدگي شود چون نفوذ آب در طول زمان، بتن را ضعيف مي‌كند. وي همچنين گفته بود كه اگر بخواهند در جريان مرمت از سيمان براي بندكشي استفاده كنند، اين كار باعث شكستن سنگ‌ها مي‌شود چون در گرماي تابستان و سرماي زمستان سنگ‌ها و بتن زير آنها مرتب منبسط و منقبض مي‌شوند و اگر درزها قابل انعطاف نباشد، همگي خرد مي‌شوند اما از آنجا كه اصولاً مديران كشور ما همواره عملكرد دقيقه نودي دارند، آنقدر منتظر ماندند تا سرماي رطوبت به مغز استخوان برج آزادي برسد و آن وقت تازه به فكر چاره‌اي براي برج افتادند!
خطرآفرين بودن يا نبودن رطوبت، مسئله اين است
البته در مقابل ايده غالبي كه رطوبت ناشي از آبياري نامناسب در زمين‌هاي اطراف برج آزادي را دليل فرسايش برج مي‌داند، برخي معتقدند آبياري فضاي سبز ارتباطي به رطوبت برج آزادي نداشته و عايق رطوبتي مشكل عمده آزادي است. حشمتي كارشناس ميراث فرهنگي از طرفداران اين باور است كه در اين خصوص اظهار كرده موضوع برج آزادي مسئله جديدي نبوده و از سال ۸۳ رطوبت آن مورد بررسي قرار گرفته و از آنجا كه زمان زيادي از عايق‌كاري برج گذشته است بايد دوباره آن را بازنگري و طبق اصول بررسي كرد.
تناقض ميلياردي بودجه ميان نظر مسئولان
مديركل ميراث فرهنگي استان تهران پس از اينكه راه را براي كتمان مشكل برج آزادي بسته ديد، تصميم گرفت ماجرا را تأييد كند و گفت كه متأسفانه حدود يك ماه است به دليل آبياري نامناسب فضاي سبز اطراف برج آزادي توسط شهرداري، آب به پايه‌هاي زيرين برج نفوذ كرده و اين موضوع حيات نماد تاريخي پايتخت را به خطر انداخته است، ما براي اجراي اين طرح بودجه ۱۰۰ ميليون توماني را پيش‌بيني كرده‌ايم. اين در حالي است كه غلامحسين شاه‌علي مدير برج آزادي مرمت كامل اين برج را نيازمند اعتبار ۵ ميليارد توماني دانسته است. در اين ميان اما معلوم نيست واقعاً هزينه لازم براي نجات برج چيست و حيات نماد تهران تا چه زماني قرار است بازيچه پاسكاري مديران فرهنگي، بنياد رودكي، برج آزادي و شهرداري تهران باشد.
سال ۱۳۴۵خورشيدي طرح يك نماد معرف ايران بين معماران ايراني به مسابقه گذاشته شد كه در نهايت طرح امانت ۲۶ ساله، دانشجوي دانشگاه تهران برترين نماد نام گرفت. عمليات بناي برج آزادي در يازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشيدي آغاز و پس از ۲۸ ماه كار سرانجام به بهره‌برداري رسيد.
يگانه خاورميانه
ميدان آزادي با وسعتي حدود ۱۵ هزار متر مربع بزرگ‌ترين ميدان در ميان كشورهاي خاورميانه هم به حساب مي‌آمد. در روزهاي انقلاب اسلامي از آنجا كه اين ميدان محل استقرار انقلابيون بود، ۱۰ روز پس از پيروزي انقلاب، ميدان آزادي نام گرفت. مساحت زيربناي اين ميدان، حدود ۷۸ هزار مترمربع است و بناي آن به صورت دروازه‌اي به ارتفاع حدود ۴۵ متر ساخته شده كه پنج متر آن داخل زمين فرو رفته است. البته ميدان آزادي به غير از جلوه بيروني داراي مجموعه فرهنگي شامل موزه، كتابخانه، واحد سمعي و بصري، سالن نمايشگاه، سالن اجتماعات، سالن برگزاري كنسرت و كنفرانس است كه زير نظر بنياد رودكي به كار خود ادامه مي‌دهد.
رقيب نوپايي به نام ميلاد!
سال‌هاي سال از امپراتوري و يكه‌تازي برج آزادي گذشته بود. زماني كه رقيب نوپايي به نام ميلاد كه لقب بلندترين برج خاورميانه را هم به خود اختصاص داده بود، پس از سال‌ها جنجال خبري رونمايي شد. رونمايي از برج جديد به رغم كف و هوراهايي كه در پي داشت، بيش از هر چيز جايگاه برج آزادي را به خطر انداخت، به خصوص زماني كه نماد تهران به جاي برج آزادي شد برج نوپاي ميلاد. آن روزها انگار ديگر كسي به فكر برج تنها نبود و برج آزادي روزهاي خوبي را پشت سر نمي‌گذاشت. سال‌ها از پس هم گذشت تا با تغيير مديريت شهر، رويكردها به آزادي هم تغيير پيدا كرد. مجموعه فرهنگي زيرزميني آزادي كه تا مدت‌ها متروكه شده بود، به روزهاي اوج خود بازگشت و نورپردازي و درختكاري روند تغيير شرايط آزادي را فراهم آورد اما انگار نحسي قصد نداشت دست از سر برج بردارد. شايعه رسوخ آب به سازه برج و ترك خوردنش هر از چند گاه از رسانه‌ها به گوش مي‌رسيد و در اين ميان معلوم هم نبود چه كسي قرار است به داد برج برسد. ردپاي رطوبت در حالي به كالبد برج رسوخ مي‌كرد كه برجي نوپا به رغم جنجال‌هاي خبري نتوانسته بود جايگزين همتاي كهن خود بشود و بنابر اظهارات كارشناسان ميراث فرهنگي «برج ميلاد» هزار سال ديگر هم نمي‌تواند از نظر ساختارهاي ويژه و معماري اسلامي، جاي آن را بگيرد؛ جاي برجي را كه از معماري تخت جمشيد، قنات‌ها، باغ‌هاي ايراني و معماري دوره‌هاي مختلف تاريخي در آن استفاده شده است و فضاها و المان‌هاي موجود باارزش‌تر از آن است كه در سرماي بي‌تفاوتي فرو برود.
آبي كه زانوهاي آزادي را به لرزه درآورده
زنگ خطر زوال برج كهنسال مدت‌ها بود كه از اين سو و آن سو به گوش مي‌رسيد تا اينكه اواخر آذر ماه امسال خبري مبني بر اينكه آبياري فضاي سبز محوطه ميدان برج آزادي باعث شده تا رطوبت ناشي از آن به بدنه برج تاريخي و ملي آزادي آسيب وارد كند، فضاي رسانه‌ها را لرزاند. ماجرا از اين قرار بود كه آبياري محوطه و فضاي سبز گسترده اطراف ميدان آزادي كه در فهرست آثار ثبت شده ملي سازمان ميراث فرهنگي هم قرار دارد، باعث نفوذ رطوبت به كالبد برج شده است. خبر بازخوردهاي فراواني را در پي داشت. مديركل ميراث فرهنگي استان تهران به محض شنيدن خبر صحت و سقم آن را زيرسؤال برد و گفت كه برج هيچ مشكلي ندارد و ما به تازگي از برج ديدن كرده‌ايم! محسن علمدار، معاون ميراث فرهنگي تهران اما واكنش متفاوتي داشت و ضمن تأييد نفوذ آب به بدنه برج اعلام كرد كه آبياري موجب شده رطوبت به پايين كشيده شود و به سطح پوسته و بدنه برج آسيب بزند. به گفته وي، زماني كه باران مي‌آيد ميزان رطوبت بيشتر مي‌شود، بنابراين بايد به صورت اضطراري مرمت و حفاظت شود.
ترس از نفوذ آب از زمان ساخت وجود داشت
درست است كه ماجراي رسوخ آبي كه براي آبياري اراضي اطراف استفاده مي‌شود در برج آزادي چند سالي است كه از سوي اين و آن شنيده مي‌شود اما حسين امانت طراح برج آزادي از همان سال ۴۹ به اين موضوع اشاره داشت و هشدار داده بود كه بخش‌هاي زيرزميني ميدان بزرگ است و صدمه ديدن عايق‌ها يعني قيرگوني ديوارها و سقف‌ها و نفوذ رطوبت مسئله‌اي جدي است كه بايد فوراً به آن رسيدگي شود چون نفوذ آب در طول زمان، بتن را ضعيف مي‌كند. وي همچنين گفته بود كه اگر بخواهند در جريان مرمت از سيمان براي بندكشي استفاده كنند، اين كار باعث شكستن سنگ‌ها مي‌شود چون در گرماي تابستان و سرماي زمستان سنگ‌ها و بتن زير آنها مرتب منبسط و منقبض مي‌شوند و اگر درزها قابل انعطاف نباشد، همگي خرد مي‌شوند اما از آنجا كه اصولاً مديران كشور ما همواره عملكرد دقيقه نودي دارند، آنقدر منتظر ماندند تا سرماي رطوبت به مغز استخوان برج آزادي برسد و آن وقت تازه به فكر چاره‌اي براي برج افتادند!
خطرآفرين بودن يا نبودن رطوبت، مسئله اين است
البته در مقابل ايده غالبي كه رطوبت ناشي از آبياري نامناسب در زمين‌هاي اطراف برج آزادي را دليل فرسايش برج مي‌داند، برخي معتقدند آبياري فضاي سبز ارتباطي به رطوبت برج آزادي نداشته و عايق رطوبتي مشكل عمده آزادي است. حشمتي كارشناس ميراث فرهنگي از طرفداران اين باور است كه در اين خصوص اظهار كرده موضوع برج آزادي مسئله جديدي نبوده و از سال ۸۳ رطوبت آن مورد بررسي قرار گرفته و از آنجا كه زمان زيادي از عايق‌كاري برج گذشته است بايد دوباره آن را بازنگري و طبق اصول بررسي كرد.
تناقض ميلياردي بودجه ميان نظر مسئولان
مديركل ميراث فرهنگي استان تهران پس از اينكه راه را براي كتمان مشكل برج آزادي بسته ديد، تصميم گرفت ماجرا را تأييد كند و گفت كه متأسفانه حدود يك ماه است به دليل آبياري نامناسب فضاي سبز اطراف برج آزادي توسط شهرداري، آب به پايه‌هاي زيرين برج نفوذ كرده و اين موضوع حيات نماد تاريخي پايتخت را به خطر انداخته است، ما براي اجراي اين طرح بودجه ۱۰۰ ميليون توماني را پيش‌بيني كرده‌ايم. اين در حالي است كه غلامحسين شاه‌علي مدير برج آزادي مرمت كامل اين برج را نيازمند اعتبار ۵ ميليارد توماني دانسته است. در اين ميان اما معلوم نيست واقعاً هزينه لازم براي نجات برج چيست و حيات نماد تهران تا چه زماني قرار است بازيچه پاسكاري مديران فرهنگي، بنياد رودكي، برج آزادي و شهرداري تهران باشد.
منبع: جوان آنلاین
