بنایی که راز تکان خوردن آن کشف نشد
چله‌نشینی در مشهورترین مناره جنبان جهان
منارجنبان اصفهان نه تنها معروف‌ترین مناره ایران بلکه مشهورترین مناره جهان محسوب می‌شود که کشف راز آن سبب شد، تکان خوردن یکی از مناره‌های آن دچار اشکال شود.
به گزارش گروه استانها با شگاه خبرنگاران از اصفهان، مناره یکی از عناصر موجود در برخی از سازه‌های تاریخ معماری ماست که کاربردهایی همچون افروختن آتش و دیده‌بانی دوران گذشته داشته است و پس از اسلام نیز به عنوان جایگاه ویژه مؤذن مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
در اصفهان نمونه‌های زیادی از مناره‌های تاریخی مانند چهل دختران، ساربان، مسجد علی و زیار موجود است، اما بی‌تردید یکی از معروف‌ترین ساختارهای تاریخی شهر اصفهان که شهرتی جهانی و قدمتی 700 ساله دارد، «منارجنبان» است.
منار جنبان به همراه یک بقعه برفراز مقبره عارفی گمنام به نام «عمو عبدالله کارلادانی » بنا شده است که براساس تاریخ سنگ نوشته این مقبره از آثار معماری دوره ایلخانیان به شمار می‌رود.
مساحت این بنا حدود 146 متر مربع و ارتفاع مناره‌ها از سطح بام هفت و نیم متر و ارتفاع بام تا کف حیاط نیز 10 متر است، بنابراین هر کدام از این مناره‌ها در حدود 17.5 متر ارتفاع دارند.
*تکان خوردن کل ساختمان در اثر حرکت یکی از مناره‌ها
راز شگفتی‌آور مناره‌ها این است که اگر فردی از پله‌های داخل هر مناره بالا رفته و دست‌های خود را داخل یکی از دیوارهای واسط میانی پنجره‌های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند، مناره به حرکت در آمده و هم‌زمان با آن مناره دیگر و کل ساختمان به نوسان در می‌آید که تنها نوسان مناره قابل مشاهده است.
همچنین برای دیدن نوسان بنا می‌توان لیوان آبی را بر روی قبر «عمو عبدالله» قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده کرد.
* کشف راز شگفت‌آور تکان خوردن مناره‌ها، منجر به آسیب آن شد
بر اساس نقلی مشهور در گذشته، غربی‌ها برای کشف راز تکان خوردن این بنا بخشی از آجرهای آن را برداشتند، اما متوجه راز آن نشدند.
این کار سبب شد که پس از بازسازی یکی از مناره‌ها خاصیت خود را تا حدودی از دست بدهد و کمتر از دیگری تکان بخورد.
اگرچه علت تکان خوردن کل ساختمان هنوز مشخص نشده است، اما کارشناسان دلیل آن را معماری ویژه بنا می‌دانند، به کار بردن آجرهایی که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای بخش‌های دیگر دارد و کاربرد قوانین فیزیکی در این بنا تا حدودی راز جنبیدن مشهورترین مناره جنبان جهان را آشکار می‌کند.
اما نکته شگفت‌آور دانش فنی عمیق سازندگان این بنا در هفت قرن پیش است، افرادی که نامی از آنها به طور مشخص در دست نیست.
* پیشگیری از آسیب‌های احتمالی بنا
در گذشته بازدیدکنندگان منارجنبان آزادانه تا بالای مناره‌ها می‌رفتند و اقدام به تکان دادن آن می‌کردند، اما در سال‌های اخیر مسئولان برنامه‌ای ترتیب داده‌اند که در هر نیم ساعت یک نفر از راهنمایان به بالای یکی از مناره‌ها رفته و آن را تکان می‌دهد تا بازدیدکنندگان به خوبی اهتزاز آن را مشاهده کنند و در عین حال از ایجاد آسیب‌های احتمالی به بنا نیز پیشگیری شود.
اما مدتی است تکان دادن منارجنبان داری محدودیت‌های بیشتری شده است، چرا که کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند، لازم است برای جلوگیری از آسیب باید بیشتری اعمال شود، چرا که بنای منارجنبان برای تکان خوردن مکرر ساخته نشده است.
بنابراین در آینده اجازه تکان دادن مناره‌های منارجنبان بستگی به نتیجه مطالعات آسیب شناسی دارد که بر روی بنای منارجنبان در حال انجام است و بر اساس نتیجه‌ای این مطالعات این تصمیم گرفته می‌شود که آیا مناره‌ها تکان بخورند یا تکان دادن آن را به یک نحو دیگری انجام شود و یا اینکه فواصل زمانی تکان دادن مناره‌ها را تغییر دهند.
* زیبایی‌های دیگر منارجنبان
هر کدام از قوس‌های اصلی طبقه هم‌کف بنای منارجنبان دارای کاشی‌کاری تزیینی به فرم صلیبی هستند، بدین شکل که کاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه‌ای کار شده است که به عنوان یکی از ویژگی‌های تزئینی کم نظیر این بنا به حساب می‌آید.
بر ساقه مناره‌ها نیز تزییناتی مرکب از کاشی‌های ریز در ترکیب با آجر بدنه دیده می‌شود که اشکال زیگزاگی و افقی آن یادآور مفاهیمی عرفانی است که در سایر آثار معماری این دوره نیز دیده می‌شود.
بر روی دیوار انتهایی ایوان ساختمان منارجنبان بر بالای مقبره عمو عبدالله دو کتیبه دایره‌ای هم نصب شده است که در هر چهار قسمت مجزای آن، نام حیدر کرار حضرت علی مرتضی (ع) می‌درخشد.
* چله‌نشینی در منار جنبان
وجود دو اتاق کوچک موسوم به "چله‌خانه " از دیگر نشانه‌های بارز ساختمان منارجنبان است که گفته می‌شود در این چله‌خانه‌ها در گذشته‌های دور مشاهیر و عرفا به مدت 40 شب برای تقویت معنوی روح خود گوشه عزلت می‌گرفتند.
به گزارش فارس، منارجنبان در 6 کیلومتری مسیر جاده اصفهان - نجف آباد در روستایى به نام کاردالان قرار داشت، اما امروزه جزو شهر اصفهان محسوب می‌شود و نزدیک منطقه نصر آباد قرار گرفته است./ش
منبع: خبرگزاری فارس
