حمام تاریخی محله درویش شهر دماوند، یادگاری از دوره صفویه

ˈابراهیم اکبریˈ در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران رودهن افزود: عمر حمام تاریخی محله درویش دماوند که در مرکز این شهر قرار دارد را می توان به چند صد سال تخمین زد.

وی با بیان اینکه بنای این حمام تاریخی، مستطیل شکل است، بیان کرد: این بنا در جهت شمال به جنوب احداث شده و شامل دو بخش در ورودی است که در جبهه شمالی و جنوبی از یکدیگر جدا شده اند.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری دماوند ادامه داد: بخش شمالی حمام وسیع، سنتی و دست نخورده باقی مانده و مسیر ورودی آن به رختکن به شکل دالانی پیچ دار ساخته شده است.

وی گفت: بنای رختکن حمام شمالی که با طرح چلیپایی احداث شده، شامل گنبد بزرگی در وسط و چهار نیم گنبد است که ترکیب موزون و زیبایی به آن بخشیده و سه سکوی نشیمن در شمال، جنوب و غرب آن تعبیه و بدنه آنها با کاشی سفید پوشانده شده است.

اکبری افزود: گرمخانه این حمام شامل فضایی مستطیل شکل است که جهت شرقی - غربی داشته و دو ستون قطور امکان تعبیه طاق و تویزه ها و نگهداری سقف را فراهم نموده که در اطراف فضای گرمخانه سکوهایی جهت نشیمن ساخته و بدنه آن نیز با کاشیهای سفید رنگ همچون رختکن پوشش داده شده است.

رئیس میراث فرهنگی و گردشگری دماوند بیان کرد: طاقهای این بخش از حمام دارای قوس جناغی است و قسمتهایی از آن که در مرمت دوره های بعد نیاز به دستکاری نداشته، دارای توازن و ایستایی بسیار خوبی هستند که با احداث فضای کوچکی در ضلع غربی بنا جهت رفع نیاز مراجعه کنندگان به حمام، نشان می دهد که همگی متعلق به بیش از پنجاه سال گذشته می باشند.

این مسوول با بیان اینکه مصالح به کار برده شده در احداث حمام تاریخی محله درویش دماوند از سنگ لاشه، ملات گچ و ساروج است، گفت: در ابتدا سطوح داخلی آن با ملات آهک اندود شده بود، اما اکنون دارای اندود سیمان سفید است و قوسهای گنبد و طاق و تویزه های بنا جناغی احداث شده و دارای توازن و ایستایی بسیار خوبی است و حد فاصل میان پایه ها و گنبد حمام کاربندیهایی اجرا شده که زیبایی خاصی به بنا بخشیده است.

در زمان حاضر بنای حمام تاریخی شهر دماوند از سطح کوچه های اطراف حدود یک متر بلندتر است و قسمت بام آن تنها با سه گنبد به نسبت کوچک قابل رویت بوده و بقیه آن که با آسفالت پوشیده شده همسطح بنظر می رسد.

رئیس میراث فرهنگی و گردشگری دماوند همچنین با اشاره به خصوصیات حمام های قدیمی گفت: در گذشته حمام ها به صورت عمومی و خزینه بود و بیشتر در کنار خیابان و بازار یا در مکانی مخصوص محله ها ساخته می شد و مورد استفاده قرار می گرفت.

وی ادامه داد: با توجه به اهمیت خاصی که در دوره های گذشته به پوشش می دادند، حمام های عمومی به لحاظ معماری دارای در ورودی پیچ داری بود که با گذشتن از چند مسیر و راهرو به رختکن می رسید و بعد از آن وارد حمام می شد.

اکبری بیان کرد: سقف اتاق های حمام گنبدی شکل و دارای نور گیر هایی بود که به وسیله دریچه هایی شیشه ای بسته می شدند تا بدین ترتیب فقط نور آفتاب به داخل آنها بتابد و از ورود هوای سرد جلوگیری و حمام به صورت طبیعی روشن شود.

وی به نوع سازه های استفاده شده در حمام ها اشاره کرد و گفت: معمولا در ساخت این مکانها از آجر، سنگ و مرمر استفاده می کردند، زیرا این مواد به خوبی در مقابل آب مقاومت می کنند و در پشت حمام گرمخانه (تون) وجود داشت که آب را در دیگهای بزرگ مسی به جوش می آورد.

اکبری افزود: آب جوش و بخار از گرمخانه و توسط شبکه ای از لوله های سفالی به قسمت های مختلف حمام توزیع می شد که این گرمخانه معمولا دارای یک در پشتی بود که سوخت مورد نیاز گرمخانه به وسیله آن تامین می شد.

وی اظهار کرد: حمام های عمومی در همه شهرها و روستاهای ایران در کنار مساجد یا حسینه ها به صورت زوجی (زنانه و مردانه) ساخته می شد.

این مسوول ادامه داد: این حمام ها که قبل از اذان صبح باز می شدند؛ دارای سردخانه، گرمخانه، محل شستشو، خزینه، محل نشستن و لباس پوشیدن بوده است./س