آذربایجان قطب پرورش گاومیش در کشور/ صنعتی که قربانی سیستم سنتی می‌شود
آذربایجان غربی از دیرباز با دارا بودن منابع غني توليد مواد غذايي از قبيل مزارع وسيع نباتات علوفه اي، مراتع و چمنزارها، چراگاه‌هاي مناسب از قطب های مهم پرورش گاومیش به شمار می رود ولی متاسفانه این صنعت صد ساله در این خطه قربانی سیستم پرورش سنتی شده است.
به گزارش خبرنگار گروه استانها باشگاه خبرنگار ان گاوميش دام بومي و اصلي آسيا بوده كه به واسطه توليدات با ارزش خود نقش بسزايي در اقتصاد روستائيان و پرورش دهندگان آن ايفا مي كند، اين دام با ويژگي هاي منحصر به فرد خود يعني استفاده از منابع غذايي كم ارزش، قدرت بالاي سازگاري با محيط اطراف و مقاومت به بيماري ها و نيز توليدات گوشت و شير با ارزش در مقايسه با ساير دامها باعث شده كه به عنوان يك نماد تحسين برانگيز در بين دامها بخصوص در سالهاي اخير قرار بگيرد.
در این میان آذربايجان غربي با دارا بودن منابع غني توليد مواد غذايي قابل استفاده براي گاو ميش از قبيل مزارع وسيع نباتات علوفه اي، مراتع و چمنزارها، چراگاه هاي مناسب و آبهاي جاري در سطح استان، محصولات فرعي كارخانجات ميوه و از طرفي برخوردار بودن از دامداران با تجربه و علاقمند به حرفه پرورش گاو ميش، مهمترين استان در جهت پرورش اين دام بوده و با داشتن حدود 159 هزار راس گاو ميش رتبه نخست كشوري را به لحاظ جمعيت به خود اختصاص داده است.
در این راستا مرکز اصلاح نژاد گاومیش شمال و شمالغرب کشور در ارومیه با عنوان ایستگاه جبل با هدف حفظ و حراست ژنتيكي از اكوتيپ هاي برتر گاوميش كشور، شناسايي پتانسيلهاي ژنتيكي گاوميش كشور، اصلاح نژاد، بهبود و افزايش توليد با استفاده از تكنيك هاي تلقيح مصنوعي، توسعه آموزش و ترويج و افزايش سطح مهارت هاي علمي و عملي پرورش دهندگان، بهبود روشهاي پرورشي و نظام بهره برداري با استفاده از منابع غذايي موجود در منطقه، راه اندازی شده است.
توسعه شبکه تلقیح مصنوعی گاومیش در آذربایجان غربی و کشور
توليد و توزيع اسپرم منجمد گاوميش در این مرکز با هدف تسريع در انتشار ژنهاي مطلوب گاوميش هاي برتر و بهبود بخشيدن به توليدات اين دام با روش انتخاب دامهاي نر برتر در مناطق مختلف استانهاي گاوميش خيز كشور، انتقال به مركز، انتخاب برترينها پس از طي كردن مراحل كنترل و ارزيابي لازم، پروسه اخذ و انجماد اسپرم، ارسال اسپرم هاي توليدي به استانهاي ارسال كننده دام نر انجام می شود.
توسعه شبكه تلقيح مصنوعي گاومیش با هدف حركت در جهت بهبود كيفيت ژنتيكي دامهاي مولد و استفاده از شيوه هاي جديد از جمله همزماني فحلي و استفاده از هورمونهاي استروئيدي برای افزايش كارايي تلقيح مصنوعي از دیگر اقدامات این مرکز اصلاح نژاد برای افزایش کیفیت و کمیت دام گاومیش در آذربایجان غربی و استانهای همجوار بوده که سالانه 30 هزار دز اسپرم تولید و طي سالهاي اخير بيش از يكصد هزار دز پايت اسپرم منجمد گاوميش توليد و در استانهاي گاوميش خيز كشور توزيع شده است.
تولد اسپیرو گوساله دو رگه گاومیش افق جدید برای خروج از سیستم سنتی
تولد نخستین گوساله گاومیش دو رگه ایرانی - ایتالیایی به نام اسپیرو با تلاش محققان و پژوهشگران مرکز اصلاح نژاد گاومیش ارومیه از طریق تلقیح مصنوعی نژاد ایتالیایی با گاومیش نژاد آذری یکی از اقدامات این مرکز برای از بین بردن سیستم سنتی پرورش گاومیش بود که افزایش شیردهی از یک هزار و 200 کیلوگرم به دو هزار و 500 کیلوگرم در سال افزایش گوشت دهی از 300 کیلوگرم تا 500 کیلوگرم و همچنین افزایش توانایی بچه آوری از امتیازات این نسل جدید بود.
این در حالی است که متاسفانه در حال حاضر سيستم موجود گاوميش داري در استان سنتي است و عمده شير توليدي نيز در کارگاه‌هاي محلي به شيوه سنتي توليد، فرآوري و به بازار عرضه مي شود که باید راهکارهاي لازم براي صنعتي کردن آن طراحي و تصويب شود.
آذربایجان غربی با 9 هزار و 500 نفر پرورش دهنده گاومیش ، دارای 159 هزار راس گاومیش است که سالانه 89 هزار تن شیر معادل 16.8 درصد كل شیر استان و پنج هزار و 760 تن گوشت قرمز معادل 9.8 درصد كل گوشت قرمز استان را تولید می كند.
انتقال جنین برای توسعه ژنتیکی گاومیش های آذربایجان غربی
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اجرای طرحها و برنامه های اصلاح نژادی گاومیش در سطح استان، افزود: تولید و توزیع اسپرم منجمد گاومیش در مرکز اصلاح نژاد جبل به میزان 30 هزار دز در سال انجام می شود که از این میزان تنها 5 تا 7 هزار پایت در استان توزیع و بقیه به سایر استانها ارسال می شود.
سید فضل الله قریشی با بیان اینکه همچنین توزیع محدود اسپرم منجمد ایتالیایی نیز برای افزایش بهره وری و تولیدات گاومیش در اختیار ماموران تلقیح مصنوعی قرار گرفته است، اظهار داشت: همچنین اجرای پروژه انتقال جنین در گاومیش از جمله سایر برنامه های در حال اجرا برای سرعت بخشیدن به توسعه ژنتیکی گاومیشهای استان در حال پیگیری است.
وی اعلام کرد: گاومیش به دلیل برخورداری از ویژگی هایی همچون تولید شیر با ارزش غذایی بالا و درصد پروتئین، چربی، لاکتوز و امگا سه بالا نسبت به شیر گاو و تولید گوشت با چربی و کلسترول پایین تر در مقایسه با گاو شیرده در توسعه اقتصادی خانوارهای روستایی بسیار موثر است.
وی با بیان اینکه گاومیش ها در برابر اغلب بیماری‌ها مقاوم اند و این امر باعث شده تا آن را دام هزاره سوم می نامند، افزود: سازگاری بالا در محیط پرورش، مقاومت در برابر بیماری، تغذیه آسان و بازده شیری و فرآورده‌های آن موجب شده تا پرورش و نگهداری این دام در میان دامداران استان قابل توجه باشد.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی ادامه داد: اما با وجود ظرفیت های بالا و مزیت هایی پرورش گاومیش بیشتر گاومیش داری های استان های به صورت سنتی اداره و این امر بهره مندی از مزایای کامل آن را کاهش داده، بطوری که بیشتر این دام ها در مناطق روستایی و عشایری قرار دارند و این امر توجه به مسائل بهداشتی در آنها را کم و باعث بالا رفتن بار میکروبی شیر خام تولیدی در استان می شود.
قریشی شیوه کنونی برای پرورش و نگهداری گاومیش ها در استان را سنتی دانست و با اشاره به اینکه عمده شیر گاو میش ها در کارگاه های محلی تولید و به شیوه سنتی تبدیل به فرآورده های مختلف شده و به بازار عرضه می شود، عنوان کرد: 95 درصد از جمعیت گاومیش ها در استان به وسیله گاومیش داران به صورت خرده و با تعداد گله های هفت راس، نگهداری می شود که در برخی موارد به دلیل رعایت نشدن مسائل بهداشتی، کیفیت شیر های تولیدی کاهش و ضایعات شیر خام افزایش می یابد.
به هر روی صنعتی سازی گاومیش داری ها، توسعه تلقیح مصنوعی، ساماندهی واحد های دامداری روستایی از جمله مواردی است که به نظر کارشناسان برای برای توسعه و ارتقای استاندارد های پرورش گاومیش در آذربایجان غربی ضروری است./ش
