شرح دعاي روز هشتم ماه رمضان

گروه فرهنگي باشگاه خبرنگاران- 

«الله، الله بالايتام، فلا تغبوا افواههم و لا يضيعوا بحضرتکم»(1)

«خدارا! خدا را! درباره يتيمان، نکند که آنان گاهي سير و گاه گرسنه بمانند و حقوقشان ضايع گردد! »

و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز می فرمایند:

«خیر بیوتکم بیت فیه یتیم یحسن الیه و شر بیوتکم بیت یساء الیه ».(2)

«بهترین خانه های شما ،خانه ای است که در آن یتیمی مورد احسان و عطوفت قرار گیرد ،وبدترین خانه های شما ،خانه ای است که در آن به یتیمی بدخلقی و ستم گردد.»

که در این رابطه احادیث بسیاری موجود می باشد که تاکید بر یتیم و یتیم نوازی دارد و برای این امر خداوند (عزوجل)اجر و پاداش بسیاری را وعده داده است،چنانچه رسول اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی چنین فرمودند :

«من مسح راس یتیم کانت له بکل شعرة مرت علیها یده حسنات.»(3)

«کسی که دستی از روی محبت بر سر یتیمی بکشد ،به عدد هر بار مو که از زیر دستش گذشته است ، خداوند پاداش چندین حسنه را به او عنایت می فرماید.»

و در حدیثی دیگر نیز فرمودند :

«مَنْ کَفَلَ یتیماً مِن المسلمینَ فَاَدْخَله اِلی طعامه و شرابه، ادخله الله الجنّة البتة، اِلاّ اَنْ یَعْمَل ذَنْباً لا یُغْفَرُ».(4)

«کسی که کفالت و سرپرستی یتیمی را بر عهده گرفته و او را به خانه خود ببرد و در خوردنیها و نوشیدنیها شریک خویش نماید،خداوند او را داخل بهشت می گرداند ،مگر آن که گناه غیر قابل بخششی را مرتکب شده باشد.»

«الم يجدک يتيما فاوي»(5)

«آيا خداوند تو را يتيمي نيافت که در پناه خود جاي داد»

که با توجه به اين آيه مي بينيم که خداوند پيغمبر خود را به دوران يتيمي اش (که پدر و مادر خويش را از دست داده بود و سرپناهي جز خداوند نداشت) تذکر مي دهد تا يادآور شود که چگونه خداوند او را ياري نمود و او را از گزند دشمنان در امان داشت و به لطف و رحمتش به مقام نبوت برگزيد. تا اينکه پيغمبر نيز به ياد يتيمان بوده و از آنان دلجويي نماید ،چنانچه در آيه ديگر مي فرمايد:

«فاما اليتيم فلا تقهر»(6)

«پس تو هم هرگز يتيمي را ميازار.»

حال با توجه به اين آيات ما بايد اين نکته مهم را در نظر داشته باشيم که پيامبر عظيم الشان اسلام هيچ گاه از دستورات خداوند سرپيچي نکرده و نعمتي از خداي خويش را فراموش ننموده است ،بلکه خداوند به پيامبر خود تذکر داده تا جمیع آدمیان الگو گرفته و آن دستورات را اجرا نمايند، چرا که خداوند مي فرمايد:

«لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا»(7)

« رسول خدا صلی الله علیه و آله برای شما الگويي نيکوست،برای هر که به خدا و روز رستاخیز امید دارد .»

«لَئِنْ اُطْعِمَ اَخَاً لی مُسْلِماً اَحَبُّ اِلیَّ مَنْ اَنْ اُعْتِقَ اُفُقاً مِنَ الناس،قیلَ: و کَمِ اِلْاُفُقُ؟قال (ع): عَشرَهُ آلافٍ.»(8)

«اگر یک برادر مسلمان را اطعام کنم در نزد من ارزش آن بیشتر از آزاد کردن انسان هایی است که یک افق را پر کنند. پرسیدند :مساحت افق چقدر است ؟ فرمودند :به میزان گنجایش ده هزار متر.»

اما بعضی ها از این امر مهم غافل بوده و اجر و پاداش هایی را که خداوند برای آن وعده داده است،نمی بینند. چرا که بخل و خود خواهی ،وجود بعضی از افراد را اشباع نموده و جایی برای بخشش و سخاوتمندی آنان نگذارده است به طوری که بعضی ها ، نعمتهای الهی را از خوشتن نیز دریغ می نمایند،چه رسد که برای دیگران سفره اطعامی پهن کنند !وچه زیبا فرمود حضرت علي عليه السلام:

«مااجود يده! و هو غن ذات الله بخيل! فمن آتاه الله مالا فليصل به القرابه، واليحسن منه الضيافه»(9)

« دست سخاوتمندي ندارد آن کس که از بخشش در راه خدا بخل مي ورزد! آن کسي که خدا او را مالي بخشيد، پس بايد به خويشاوندان خود بخشش نمايد و سفره ميهماني خوب بگستراند».

چرا که امیر المومنان علیه السلام هیچگاه خویش را از این دستورات و احکام مستثنی نمی دانست و خود آن حضرت اول عامل به آن بود.

«و در این روز افشاء و انتشار سلام در بین مسلمانان را نصیبم فرما.»

اهمیت سلام

سلام یکی از مهمترین آداب مسلمانان است که هنگام رسیدن به یکدیگر به عنوان درود و احترام نسبت به هم عرضه می دارند و اگر کسی فاقد این نعمت الهی باشد و به هنگام رسیدن به دیگران این کلمه طیبه را بر زبان نیاورد ،آنگاه است که از او به عنوان فردی بی ادب تعبیر می کنند و او را فردی مغرور و متکبر می خوانند.

به طوری که احیاء و زنده نگه داشتن سلام در بین مسلمانان ، به قدری داری اهمیت است که امام حسین علیه السلام در حدیثی فرمودند :

«لا تأذنوا لاحد حتی یسلم»(10)

«به کسی که سلام نداده است،اجازه صحبت ندهید ».

و در حدیثی دیگر فرمودند :

«ابخل الناس من بخل بالسلام»(11)

«بخیل ترین مردم کسی است که در سلام کردن بخل ورزد.»

که جا دارد هر مسلمانی سلام نمودن را یکی از مهمترین اعمال مستحبی که می تواند انجام دهد ،قرار داده و از بر پا داشتن این نعمت الهی کوتاهی نورزد.

آیا به نااهلان نیز می توان سلام نمود؟

حال می خواهیم بدانیم که آیا به نااهلان نیز می توان سلام نمود ؟

در جواب آن اشاره می نماییم به حدیثی از امام حسین علیه السلام که فرمودند:

«انَّ ابنَ الکُوَّا سَاَلَ علیِّ بن اَبی طالِب علیه السلام،فقالَ:یا اَمیرَالمومنینَ،تسلّم عَلَی مُذنبِ هَذِهِ الاُمَّه؟!

فَقَالَ علیه السلام یَرَاهُ الله عَزَّوَجَلَّ للتوحید اهلاً،وَلانراهُ لِلسَّلام علیه اهلاً»(12)

«حضرت امیر المومنین علیه السلام به شخصی سلام نمود ،ابن کوا پرسید : ای امیر المومنین آیا به یکی از گنهکاران این امت سلام می نمایی؟!

حضرت پاسخ دادند:خداوند عزیز و بزرگ او را برای ایمان آوردن سزاوارتر می داند و تو سلام نمودن بر او را سزاوار نمی دانی؟»

حال با توجه به این روایت باید این را بگوییم که همه ما باید روزی در پیشگاه پروردگار عالمیان جوابگوی اعمال خویش باشیم ، و هیچ کس جوابگوی اعمال دیگری نخواهد بود ،لذا کسی نمی تواند بگوید که چون فلان مسلمان گناهکار است ،نباید به او سلام داد چرا که شاید این سلام و تحیت گفتن به او ،تاثیری بر او گذارد که از اعمال زشت خود پشیمان شده و توبه نماید و همین عمل ،تجارتی سودمند برای سلام دهنده و جواب گیرنده آن می باشد ، به طوری که یکی از غفلت نجات یافته و دیگری در ثواب این تحول برای خود نصیب و بهره ای برده است.

«با آرامش و وقار حرکت کن، تا در ميانشان قرار گيري، به آنها سلام کن و در سلام و تعارف و مهرباني کوتاهي نکن.»

که اين هم نشان دهنده آن است که سلام نمودن ایجاد کننده نوعي آرامش و امنيت بين طرفين است،لذا در این روز از خداوند خواستاریم که نعمت بزرگ افشاء و انتشار سلام را نصیب ما گرداند.

شرح دعا (4)«و صحبه الکرام بطولک يا ملجا الاملين »

نکته ها

1-يتيم نوازي و ترحم بر يتيمان يکي از دستورات بزرگ اسلام مي باشد که بر مسلمانان واجب است که در اين امر مهم بسيار کوشا باشند.

2- يتيم به کسي گويند که در ظاهر سرپناه و سرپرستي براي خود نداشته باشند (يعني هيچ کس نباشد که او را سرپرسي کند مثل پدر و مادر).

3-يتيمان با اينکه به ظاهر سرپناه و سرپرستي براي خود ندارند، اما خداوند براي آنان ارزش بسياري قائل است.

4-در ماه مبارک رمضان يکي از چيزهايي که بسيار اهميت دارد اطعام نمودن و سفره ميهماني پهن کردن براي فقيران و مستمندان و روزه داران است.

5- که بخل و خود خواهی ،وجود بعضی از افراد را اشباع نموده و جایی برای بخشش و سخاوتمندی آنان نگذارده است به طوری که بعضی ها ، نعمتهای الهی را از خوشتن نیز دریغ می نمایند،چه رسد که برای دیگران سفره اطعامی پهن کنند.

6- سلام یکی از مهمترین آداب مسلمانان است که هنگام رسیدن به یکدیگر به عنوان درود و احترام نسبت به هم عرضه می دارند.

7- لذا کسی نمی تواند بگوید که چون فلان مسلمان گناهکار است ،نباید به او سلام داد چرا که شاید این سلام و تحیت گفتن به او ،تاثیری بر او گذارد که از اعمال زشت خود پشیمان شده و توبه نماید.

پي نوشتها:

1-نهج البلاغه، نامه 47،ص 559.

2-مستدرک الوسایل ،ج1،ص148.

3- مستدرک الوسایل ،ج 2،ص616.

4- مستدرک الوسایل ،ج1،ص148.

5- ضحي/6.

6- ضحي/9.

7-احزاب/21.

8-احقاق الحق،ج1،ص628؛دعائم الاسلام،ج2،ص106،ح338.

9- نهج البلاغه،خطبه 142،صص260-261.

10-بحارالانوار ،ج78،ص117،ح6.

11- بحارالانوار ،ج93،ص294،ح23.

12-جعفریات،ص243؛مستدرک الوسائل،ج8،ص359،ح9663.