"قسم" در قانون مدنی به چه معنا است؟

به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، مفهوم لغوى واژه‌هايى مانند قسم، يمين ، حلف و تحليف همه به معناى "سوگند" است و در زبان فارسى كاربرد دارند.

قسم يا سوگند توسط افراد براى اثبات يك مطلب و يا تبرى از يك موضوع و اتهام انجام می‌شود و در ميان اقوام مختلف و اديان گوناگون جهان مراسم متفاوت و ويژه‌اى دارد که در جهان باستان اداى سوگند گاهى مستلزم انجام اعمال مشقت بار و دردآورى بوده است.
 
در گذشته در محاكم دنيا و به ويژه محاكم ايران باستان مراسم سوگند يا تحليف همراه با گواهى و امضاى يك متن مشخصى به نام سوگندنامه يا قسم نامه بود.

در قانون مدنى ايران در بخش امارات از سوگند و قسم به عنوان يكى از ادله اثبات دعوى ياد شده است و طبق ماده ۱۳۲۳ همين قانون "امارات قانونى در كليه دعاوى معتبر است مگر آن كه دليل بر خلاف آن موجود باشد." همين قانون مدنى فصلى دارد كه اختصاص به سوگند دارد.
 
در ترمينولوژى حقوق قسم (serment) و قسم نامه تعريف شده است و قسم به ۱۴ مورد زير تقسيم مى‌شود.
 
- قسم اثبات (جهت اثبات بى گناهى).
 
- قسم استظهارى (جهت ميت است).
 
- قسم كتبى (قسم مدعى عليه راجع به امرى كه به خودش منتسب است).
 
- قسم تكميلى (قسمى است كه به منظور تكميل دليلى از نظر دادگاه است).
 
- قسم جزء بینه (قسمى كه مدعى ياد كند وقتى كه عده شهود قانوناً براى گواهى دادن كافى نباشد).
 
- قسم قاطع دعوى (قسمى كه در يك دعوى يك طرف به طرف ديگر متوجه كند و با اداى سوگند او دعوى فيصله مى‌يابد).
 
- قسم قضايى (گواه گرفتن يكى از مقدسات به صدق اظهار خود به وجود يا نفى شيئ مورد ادعا).
 
- قسم مدعى (اگر پس از استحلاف مدعى عليه توسط مدعى، مدعى عليه از مدعى بخواهد كه به ذيحق بودن خود قسم ياد كند اين عمل را اصطلاحاً "رد قسم مى‌گويند و قسمى را كه در اين صورت مدعى ياد خواهد نمود قسم مدعى گويند).
 
- قسم منكر (قسم مدعى عليه).
 
- قسم نفى (قسم مدعى عليه).
 
- قسم نفى العلم (نوعى از قسم كتبى است كه در بالا بدان اشاره كرديم).
 
- قسم تغليظ (يعنى اضافه كردن امور و اوضاع و احوالى كه شدت و صلابت و هيبت به قسم بدهد مثل اين كه اسم خداوند را بنويسند و...).
 
- «رد» قسم (قسم مدعى).
 
- قسم نامه (متن نوشته سوگند كه به صورت فرمول معين مقدر گرديده است.)، (اصل ۱۱ قانون اساسى)
 
قسم گاهى از تشريفات قانونى اعتبار يك عمل حقوقى محسوب مى‌شود مانند سوگند كارشناس غيررسمى (ماده ۲۹ قانون كارشناسان رسمى مصوب ۲۳-۱۱-۱۷) قسم على الاصول براى آينده است.
 
در فقه و حقوق اسلامى قاعده كلى هست كه مى‌گويد: «البينه على المدعى و اليمين على المنكر» يعنى آوردن بينه و دليل به عهده مدعى و سوگند ياد كردن به عهده منكر است.

اين قاعده حساب كليه موارد مربوط به قسم در مقام قضاوت را روشن گردانيده است، مراسم تحليفات و سوگندهاى غيرقضايى نيز در ميان مسلمانان به ويژه در دولت جمهورى اسلامى ايران فراوان است.

رييس جمهور منتخب در آغاز شروع به كار خود بايد در مجلس شوراى اسلامى حضور يافته و طى يك مراسم رسمى تحليف به جاى آورد، اصل ۱۲۱ قانوان اساسى در اين باره مى‌گويد: "رييس جمهور در مجلس شوراى اسلامى در جلسه اى كه با حضور رييس قوه قضاييه و اعضاى شوراى نگهبان تشكيل مى شود به ترتيب زير سوگند ياد مى كند و سوگندنامه را امضا مى‌کند."

از جمله موارد سوگند و تحليف، سوگند اعضاى نيروهاى مسلح، درجه داران و قضات دادگسترى است، در مورد سوگند اعضاى نيروهاى مسلح و افسران بايد با حضور فرمانده كل و طى مراسم ويژه‌اى مراسم تحليف انجام پذيرد و درجه‌ها و سردوشى‌هاى خود را بعد از انجام اين مراسم مى‌گيرند.

انتهای پیام/