چشمه ای که سنگ تولید می‌کند
با یکی از زیبا‌ترین جاذبه‌های طبیعی سردشت آشنا شوید
این چشمه که در شهر سردشت و در استان آذربایجان غربی قرار دارد یکی از منحصر به فردترین مناظر طبیعی در جهان است و تنها دو همتای دیگر در ترکیه و آمریکا دارد.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، از دوران مدرسه در درس علوم خواندیم که خورشید به آب می‌تابد و ابر می‌شود؛ باران می‌بارد و باران به چشمه تبدیل می‌شود و چشمه‌ها راه دریا را پیش می‌گیرند، اما در نقطه ای از این سرزمین، چشمه ای است که برخلاف جریان همه رودها به دریا نمی‌ریزد و سنگ می‌شود.
این چشمه که در شهر سردشت و در استان آذربایجان غربی قرار دارد یکی از منحصر به فردترین مناظر طبیعی در جهان است و تنها دو همتای دیگر در ترکیه و آمریکا دارد. این در حالی است که با همه این توصیفات، رییس اداره حفاظت محیط زیست منطقه سردشت اعلام می کند اکنون این چشمه با تهدیدات فراوانی دست به گریبان است و مانند فرزندی یتیم و بی سرپرست به حال خود رها شده. تا به آنجا که در صورت بی توجهی به برنامه ریزی برای حفاظت از آن، نسل‌های بعدی وارث آن نخواهند بود.
كريم خضري یک قدم فراتر می گذارد و به خبرنگار حمایت می گوید: « گراوان پس از مصوبه هیئت وزیران در سال 1386 به عنوان منطقه نمونه گردشگری استان آذربایجان غربی معرفی شده است با این وجود اگر اقدامی در زمینه ساماندهی و رفع عواملی که ادامه حیات این چشمه را به مخاطره می اندازد صورت نگیرد، به زودی شاهد تخریب آن خواهیم بود.»
چشمه ای به نام « گر و آوان»
در زبان کردی کانی به معنی چشمه است و گراوان ترکیبی است مشتمل بر دو کلمه «گر» و «آوان»و در گویش کردی به سطوحی که دارای حالت‌های زبر و برجستگی‌های ریز و سخت و خشن مانند سطوح سمباده ای باشند گر یا گرنی گفته می شود. البته «گر» زبانه هاي آتش هم معنا می دهد. از آنجایی که آب کانی گراوان پس از جوشش از سرچشمه به محض برخورد به اکسیژن هوا، چنین رسوباتی از خود بر جای می‌گذارد از زمان‌های قدیم کلمه گر به همین حالت‌ها گفته می شده است. آو هم در زبان کردی به معنی آب و آوان جمع آبهاست. جالب اینکه به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست سردشت چشمه کانی گراوان به عنوان چشمه ای معدنی در درمان بیماری های پوستی تاثیر دارد، همچنین به دلیل ساختار آهک ساز آن و تشکیل توده شگفت انگیز و عظیم آهکی در طول زمان، به عنوان اثری طبیعی با جاذبه هایی بی نظیر، شناخته شده است. علاوه بر این این چشمه جزو چشمه های آب معدنی حوضه آبریز رودخانه زاب به شمار می آید.
چرا آب سنگ می‌شود؟
به گفته این کارشناس، آب پس از خروج از سرچشمه وارد آبراهه اصلی خود شده و سپس در آبراهه های کوچکتری در بستری که به مرور زمان تشکیل شده است پخش شود. به این ترتیب در جریان حرکت از دو سوی توده آهکی و قسمت جلویی آن، رسوبات بر جای می ماند، بطوریکه در انتهای مسیر دیگر آبی باقی نمی ماند.
به این ترتیب رسوبات آهکی بر جای مانده بر اثر گذشت زمان توده آهکی زیبا و منحصر به فردی را ساخته اند. توده آهکی از اطراف و ضلع شمالی آن در حال افزایش تدریجی است. مساحت کوه آهکی ایجاد شده در حدود 2900 متر است. از خصوصیات بارز این توده آهکی می‌توان به وجود سطحی زبر و سخت اشاره کرد که به سازنده های آهکی چشمه مربوط می شود.
همه اینها موجب می شود تا گردشگران در بدو ورود به این ناحیه از خود بپرسند، چگونه این اتفاق رخ می‌دهد؟ در پاسخ باید گفت تحقیقات نشان داده است که سنگ های موجود در محدوده کانی گراوان به طور عمده از آهک و دیگر کانی ها تشکیل شده است. البته آهک یکی از اصلی ترین مواد چشمه نیز به شمار می رود.
نگران گراوان ایم
"کانی گراوان این روزها با تهدیدات فراوانی دست به گریبان است. به عنوان نمونه رییس اداره حفاظت محیط زیست منطقه سردشت شخم زدن، برهم خوردن بافت خاک به دلیل چرای دام در این منطقه همچنین جریان رودخانه ای سه عاملی می داند که طرفداران محیط زیست را نگران آینده این چشمه کرده است. وی معتقد است که به علت محصور بودن توده آهکی در میان زمین‌های کشاورزی از سه طرف و فعالیت‌های سودجویانه زارعان در راستای شخم زدن همچنین افزایش زمین‌های زیر کشت، چشم اندازهای طبیعی چشمه دست‌خوش تغییر و تحول شده است. این در حالی است که تداوم این امر در درازمدت سیمای طبیعی آن را به طور کامل دگرگون خواهد کرد. ضمن اینکه بارش باران‌های قوی و سیل آسا در منطقه می تواند موجب انحلال و از بین رفتن آن شود. البته خضری به نکته دیگری هم اشاره می کند، اینکه آمد و شد چرای دام‌های اهلی نیز باعث سخت شدن خاک و لگد کوبی پوشش گیاهی می شود که پیامد آن سست شدن لایه سطحی در نهایت تشدید فرسایش و به ویژه فرسایش بادی است.
همه اینها موجب می شود تا وی نیز مانند بسیاری از کارشناسان به این نکته تاکید داشته باشد که روند تخریب و تهدید در چشمه بسیار نگران کننده است و در صورت ادامه بی توجهی‌ها و در نظر گرفته نشدن ساز و کارهای مناسب حفاظتی در سال های آینده دیگر کانی گراوانی در کار نخواهد بود.
البته وی به نکته دیگری هم تاکید می کند اینکه در کنار تمامی برنامه ریزی هایی که باید در این راستا به آنها توجه شود، ارائه آموزش‌های فکری، فرهنگی به مردم با هدف دوستی با محیط زیست نیز ضرورت دارد. با همه این اوصاق نباید فراموش کرد که علاوه بر عواملی که انسان در آن دخیل است این چشمه تحت تاثیر دو عامل فیزیکی و تخریب شیمیایی نیز قرار دارد، عواملی که تنها با حذف دستکاری هایی انسانی می توان اثرات آن را کاهش داد.
گراوان در انتظار گردشگران
به طور قطع وجود چنین چشمه ای در این منطقه از کشور می تواند پتانسیلی برای جذب گردشگران باشد. با این وجود تاکنون در این زمینه اقدامات زیادی صورت نگرفته و هنوز نام و ویژگی این چشمه برای بسیاری ایرانی ها نا آشناست. اما چرا تاکنون در این زمینه اقدام موثری صورت نگرفته است، سئوالی است که کامل رسولی شهردار به آن اینگونه پاسخ می دهد: زمین چشمه گراوان در اختیار میراث فرهنگی و گردشگری است اما زمین های اطراف آن در مالکیت کشاورزان قرار دارد، ازسوی قیمت این اراضی به دلایل مختلف افزایش چشمگیری یافته است. این نکته باعث می شود تا ما به منابع مالی زیادی نیاز داشته باشیم. علاوه بر این برای آنکه بخواهیم در اطراف چشمه امکانات رفاهی و اسکان از جمله هتل و کافی شاپ و... تاسیس کنیم نیازمند سرمایه گذار خصوصی هستیم متاسفانه هنوز نتوانسته ایم این سرمایه گذار را پیدا کنیم.
از کدام راه به چشمه برسیم؟
اگر شما نیز با خواندن ویژگی های منحصر به فرد این چشمه علاقمند به دیدن آن شده اید بهتر است تا بار سفر ببندید و به شهر سردشت واقع در جنوب استان آذربایجان سفر کنید؛ ضمن اینکه به دلیل کوهستانی بودن، این منطقه یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران در تابستان است. این را هم بگویم که گراوان در بخش شمال شرقی شهرستان سردشت واقع است و با این شهر حدود 18 کیلو متر فاصله دارد.
این محل از نظر تقسیمات و سیستم تشکیلاتی درحیطه شهر ربط می واقع شده است. چشمه گراوان از سمت شمال به رودخانه فصلی هرمز آباد یا گرگ آباد و از سمت شرق و غرب و جنوب به اراضی زراعی راه دارد. چون این چشمه درمیان مزارع و جنگلهای موجود در منطقه واقع شده، در صورت پیاده روی به شبکه ای از راههای مالرو نیز دسترسی دارید اما اگر بخواهید با خودروی خودتان به این محدوده سفر کنید از دو راه اصلی به چشمه آب معدنی جوشان کانی گراوان می رسید.
یکی از راه ها از مسیر کیلومتر 3 جاده روستایی ربط -کانی گویز – کانی گراوان است که از انتهای محدوده شهر در مسیر به یک جاده روستایی می رسد و راه دوم کیلومتر 7/1 جاده خاکی است که بعد از خروجی شهر ربط به سمت مهاباد در جوار میدان دواب رشیدی می رسید.
این چشمه که در شهر سردشت و در استان آذربایجان غربی قرار دارد یکی از منحصر به فردترین مناظر طبیعی در جهان است و تنها دو همتای دیگر در ترکیه و آمریکا دارد. این در حالی است که با همه این توصیفات، رییس اداره حفاظت محیط زیست منطقه سردشت اعلام می کند اکنون این چشمه با تهدیدات فراوانی دست به گریبان است و مانند فرزندی یتیم و بی سرپرست به حال خود رها شده. تا به آنجا که در صورت بی توجهی به برنامه ریزی برای حفاظت از آن، نسل‌های بعدی وارث آن نخواهند بود.
كريم خضري یک قدم فراتر می گذارد و به خبرنگار حمایت می گوید: « گراوان پس از مصوبه هیئت وزیران در سال 1386 به عنوان منطقه نمونه گردشگری استان آذربایجان غربی معرفی شده است با این وجود اگر اقدامی در زمینه ساماندهی و رفع عواملی که ادامه حیات این چشمه را به مخاطره می اندازد صورت نگیرد، به زودی شاهد تخریب آن خواهیم بود.»
چشمه ای به نام « گر و آوان»
در زبان کردی کانی به معنی چشمه است و گراوان ترکیبی است مشتمل بر دو کلمه «گر» و «آوان»و در گویش کردی به سطوحی که دارای حالت‌های زبر و برجستگی‌های ریز و سخت و خشن مانند سطوح سمباده ای باشند گر یا گرنی گفته می شود. البته «گر» زبانه هاي آتش هم معنا می دهد. از آنجایی که آب کانی گراوان پس از جوشش از سرچشمه به محض برخورد به اکسیژن هوا، چنین رسوباتی از خود بر جای می‌گذارد از زمان‌های قدیم کلمه گر به همین حالت‌ها گفته می شده است. آو هم در زبان کردی به معنی آب و آوان جمع آبهاست. جالب اینکه به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست سردشت چشمه کانی گراوان به عنوان چشمه ای معدنی در درمان بیماری های پوستی تاثیر دارد، همچنین به دلیل ساختار آهک ساز آن و تشکیل توده شگفت انگیز و عظیم آهکی در طول زمان، به عنوان اثری طبیعی با جاذبه هایی بی نظیر، شناخته شده است. علاوه بر این این چشمه جزو چشمه های آب معدنی حوضه آبریز رودخانه زاب به شمار می آید.
چرا آب سنگ می‌شود؟
به گفته این کارشناس، آب پس از خروج از سرچشمه وارد آبراهه اصلی خود شده و سپس در آبراهه های کوچکتری در بستری که به مرور زمان تشکیل شده است پخش شود. به این ترتیب در جریان حرکت از دو سوی توده آهکی و قسمت جلویی آن، رسوبات بر جای می ماند، بطوریکه در انتهای مسیر دیگر آبی باقی نمی ماند.
به این ترتیب رسوبات آهکی بر جای مانده بر اثر گذشت زمان توده آهکی زیبا و منحصر به فردی را ساخته اند. توده آهکی از اطراف و ضلع شمالی آن در حال افزایش تدریجی است. مساحت کوه آهکی ایجاد شده در حدود 2900 متر است. از خصوصیات بارز این توده آهکی می‌توان به وجود سطحی زبر و سخت اشاره کرد که به سازنده های آهکی چشمه مربوط می شود.
همه اینها موجب می شود تا گردشگران در بدو ورود به این ناحیه از خود بپرسند، چگونه این اتفاق رخ می‌دهد؟ در پاسخ باید گفت تحقیقات نشان داده است که سنگ های موجود در محدوده کانی گراوان به طور عمده از آهک و دیگر کانی ها تشکیل شده است. البته آهک یکی از اصلی ترین مواد چشمه نیز به شمار می رود.
نگران گراوان ایم
"کانی گراوان این روزها با تهدیدات فراوانی دست به گریبان است. به عنوان نمونه رییس اداره حفاظت محیط زیست منطقه سردشت شخم زدن، برهم خوردن بافت خاک به دلیل چرای دام در این منطقه همچنین جریان رودخانه ای سه عاملی می داند که طرفداران محیط زیست را نگران آینده این چشمه کرده است. وی معتقد است که به علت محصور بودن توده آهکی در میان زمین‌های کشاورزی از سه طرف و فعالیت‌های سودجویانه زارعان در راستای شخم زدن همچنین افزایش زمین‌های زیر کشت، چشم اندازهای طبیعی چشمه دست‌خوش تغییر و تحول شده است. این در حالی است که تداوم این امر در درازمدت سیمای طبیعی آن را به طور کامل دگرگون خواهد کرد. ضمن اینکه بارش باران‌های قوی و سیل آسا در منطقه می تواند موجب انحلال و از بین رفتن آن شود. البته خضری به نکته دیگری هم اشاره می کند، اینکه آمد و شد چرای دام‌های اهلی نیز باعث سخت شدن خاک و لگد کوبی پوشش گیاهی می شود که پیامد آن سست شدن لایه سطحی در نهایت تشدید فرسایش و به ویژه فرسایش بادی است.
همه اینها موجب می شود تا وی نیز مانند بسیاری از کارشناسان به این نکته تاکید داشته باشد که روند تخریب و تهدید در چشمه بسیار نگران کننده است و در صورت ادامه بی توجهی‌ها و در نظر گرفته نشدن ساز و کارهای مناسب حفاظتی در سال های آینده دیگر کانی گراوانی در کار نخواهد بود.
البته وی به نکته دیگری هم تاکید می کند اینکه در کنار تمامی برنامه ریزی هایی که باید در این راستا به آنها توجه شود، ارائه آموزش‌های فکری، فرهنگی به مردم با هدف دوستی با محیط زیست نیز ضرورت دارد. با همه این اوصاق نباید فراموش کرد که علاوه بر عواملی که انسان در آن دخیل است این چشمه تحت تاثیر دو عامل فیزیکی و تخریب شیمیایی نیز قرار دارد، عواملی که تنها با حذف دستکاری هایی انسانی می توان اثرات آن را کاهش داد.
گراوان در انتظار گردشگران
به طور قطع وجود چنین چشمه ای در این منطقه از کشور می تواند پتانسیلی برای جذب گردشگران باشد. با این وجود تاکنون در این زمینه اقدامات زیادی صورت نگرفته و هنوز نام و ویژگی این چشمه برای بسیاری ایرانی ها نا آشناست. اما چرا تاکنون در این زمینه اقدام موثری صورت نگرفته است، سئوالی است که کامل رسولی شهردار به آن اینگونه پاسخ می دهد: زمین چشمه گراوان در اختیار میراث فرهنگی و گردشگری است اما زمین های اطراف آن در مالکیت کشاورزان قرار دارد، ازسوی قیمت این اراضی به دلایل مختلف افزایش چشمگیری یافته است. این نکته باعث می شود تا ما به منابع مالی زیادی نیاز داشته باشیم. علاوه بر این برای آنکه بخواهیم در اطراف چشمه امکانات رفاهی و اسکان از جمله هتل و کافی شاپ و... تاسیس کنیم نیازمند سرمایه گذار خصوصی هستیم متاسفانه هنوز نتوانسته ایم این سرمایه گذار را پیدا کنیم.
از کدام راه به چشمه برسیم؟
اگر شما نیز با خواندن ویژگی های منحصر به فرد این چشمه علاقمند به دیدن آن شده اید بهتر است تا بار سفر ببندید و به شهر سردشت واقع در جنوب استان آذربایجان سفر کنید؛ ضمن اینکه به دلیل کوهستانی بودن، این منطقه یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران در تابستان است. این را هم بگویم که گراوان در بخش شمال شرقی شهرستان سردشت واقع است و با این شهر حدود 18 کیلو متر فاصله دارد.
این محل از نظر تقسیمات و سیستم تشکیلاتی درحیطه شهر ربط می واقع شده است. چشمه گراوان از سمت شمال به رودخانه فصلی هرمز آباد یا گرگ آباد و از سمت شرق و غرب و جنوب به اراضی زراعی راه دارد. چون این چشمه درمیان مزارع و جنگلهای موجود در منطقه واقع شده، در صورت پیاده روی به شبکه ای از راههای مالرو نیز دسترسی دارید اما اگر بخواهید با خودروی خودتان به این محدوده سفر کنید از دو راه اصلی به چشمه آب معدنی جوشان کانی گراوان می رسید.
یکی از راه ها از مسیر کیلومتر 3 جاده روستایی ربط -کانی گویز – کانی گراوان است که از انتهای محدوده شهر در مسیر به یک جاده روستایی می رسد و راه دوم کیلومتر 7/1 جاده خاکی است که بعد از خروجی شهر ربط به سمت مهاباد در جوار میدان دواب رشیدی می رسید.
