آغوش باز دشت کویر در استقبال انتقال آب دریای خزر

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران سمنان؛ کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان ، در زمره کشورهای با محدودیت منابع آب قلمداد می‌شود.

ایران 40 درصد از بارندگی کل جهان را دارا است و از این میزان نیز تنها 120 میلی متر معادل با 40 درصد از نزولات جوی به ناحیه فلات مرکزی و کویری ایران می‌رسد که استان‌های سمنان، استان خراسان رضوی، جنوبی، یزد، کرمان، بخشهایی از استان تهران و اصفهان را شامل می‌شود.

بهره‌مندی تنها 15 درصد خاک کشور، از 75 درصد کل نزولات، نشان دهنده توزیع ناهمگون و نامناسب بارش باران در سطح کشور است.

در کشور ایران کمبود منابع آبی همواره به عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت‌های مطرح بوده و این ماده حیاتی یکی از مهمترین ارکان توسعه کشور به شمار می‌رود که سایر بخش‌ها در گرو بهره برداری پایدار از آن است.

استان سمنان دارای پتانسیل‌های معدنی، صنعتی، کشاورزی درمنطقه با بهره مندی از موقعیت عالی جغرافیایی در مرکز کشور و دسترسی به راه‌های اصلی و شاه راه‌های خطوط راه آهن از یکی از استان‌های مطرح در زمینه اقتصاد کشور محسوب می‌شود و با توجه به آمار سال 90 جمعیت بیش از 65 هزارنفری و وجود زیر ساخت‌ها از دیگراستعدادهای بالقوه این استان است.

با توجه به این استعدادها وپتانسیل‌ها نیاز به ایجاد ساختارهای توسعه در استان سمنان وجود دارد و اصلی‌ترین و مهمترین ملزومات توسعه، دسترسی به منابع آب است.

عمده ی مصرف منابع آبی در استان سمنان از ذخایر زیر زمینی و بخش ناچیزی از میزان مصرفی مربوط به آب‌های سطحی است.

طبق آمار 950 میلیون متر مکعب از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود که این رقم بیش از ظرفیت برداشت، صورت می‌گیرد و برهمین اساس متاسفانه به طور میانگین سالانه 70 سانتی متر افت آب خوان ها را در استان داریم.

بی شک یکی از دغدغه‌های مسئولین و متولیان در زمینه‌های مختلف، تامین آب مورد نیاز است. دسترسی به آب ، این نیاز ضروری بشر از طریق متعارف مانند آب‌های سطحی و رودخانه‌ها، چشمه‌ها و منابع زیرزمینی انجام می‌شود و راه کار دیگرتامین آب از منابع غیرمتعارف از جمله پساب ها و تبدیل رطوبت موجود در جو به باران و تولید باران مصنوعی و همچنین استفاده از آب های شور دریا است.

بهره برداری ازمنابع آب‌های شور مدت زیادی است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته به خصوص درکشور استرالیا و کشورهای ناحیه خلیج فارس مانند عربستان، عمارات که ازبزرگترین مصرف کننده های آب های غیرمتعارف و شور در دنیا به شمار می آیند.

اما سهم ایران دراستفاده آب های غیر متعارف ناچیزو بسیار کم است و تنها شهرهای جنوبی ایران و سواحل خلیج فارس را میتوان مجهز به تاسیسات آب شیرین کن و بهره بردار از آب دریا عنوان کرد.

یکی از راهکارهایی، که در طرح جامعه آب کشوری بیان شده، تامین آب فلات مرکزی از طریق آب‌های غیرمتعارف و شور دریا است.

طرح انتقال آب دریای خزر در مورخ 7/4/1389با حضور معاون اول رئیس جمهور و وزیر نیرو در استانداری سمنان مصوب شد که پس از توافقات به عمل آمده در این جلسه ، انجام مطالعات پیش شناخت توسط قرار گاه خاتم الانبیاء شروع گردید.

نتایج این مطالعات منجر به این شد که هیئت وزیران در دور سوم سفرهای استانی به استان سمنان با ایجاد ردیف برای اجرای طرح در لایحه بودجه سال 1390 موافقت کنند.

براساس این طرح قرار است سالانه به میزان 222میلیون متر مکعب آب از دریای خزر شیرین سازی شده و با استفاده از پمپاژ به استان سمنان انتقال داده شود.

در طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان، برای تامین آب شرب و صنعت شهرهای استان سمنان سناریوی تامین 100 درصد کمبود آب شرب کلیه شهرستان های استان، تامین 50 درصد کمبود آب صنعت شهرستان های گرمسار و سمنان ، تامین 15درصد کمبود آب صنعت شهرستان مهدیشهر، تامین 50 درصد کمبود آب صنعت شهرستان های دامغان و شاهرود در نظر گرفته شده است.

تامین آب شرب و صنعت شهرهای حوضه فلات مرکزی ایران با استفاده از پتانسیل آب های غیرمتعارف موجود در تحقق اهداف سند چشم انداز بیست ساله در راستای توسعه صنایع و معادن موجود در منطقه است که باعث رشد اشتغال وهمچنین رونق اقتصادی شهرهای حاشیه کویرمی شود.

در طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان مسیر خط انتقال ازنکا-ری – سمنان- گرمسار و نکا-ری –دامغان-شاهرود در نظر گرفته شد.

طول خط انتقال 184 کیلومتر، قطر لوله آن 1400×2میلی متر با ظرفیت 2313متر پمپاژ وسپس به صورت ثقلی سرازیر می‌شود

با توجه به واقع شدن رشته کوه البرز در مسیر انتقال آب دریای خزر به استان سمنان پس از پمپاژ آب به بالاترین ارتفاع جریان آب به سمت استان سمنان به صورت ثقلی صورت می گیرد و برای استفاده از انرژی آب در این مسیر، نیروگاه های برقآبی پیشنهاد شده است که در بخش انتهایی خط انتقال به ترتیب در نزدیکی شهرهای شهمیرزاد، مهدیشهر و حومه استان به کار گرفته می شوند و توسط این نیروگاه ها تولید 58 مگاوات انرژی الکتریکی تخمین زده شده است.

میزان کل برق مورد نیاز این طرح 448.8 مگاوات برآورد شده که 180 مگاوات آن به تاسیسات نمک زدایی و شیرین سازی آب دریا و 268.8 مگاوات آن به ایستگاه های پمپاژ آب اختصاص دارد.

مخاطرات زیست محیطی انتقال آب دریای خزر

اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان در کنار منافع آثار منفی نیزدر پی دارد. پساب حاصل از شیرین سازی با غلظت 25 گرم در لیتر، دارای نمک و حرارت بیشتری نسبت به وضعیت فعلی آب دریای خزر است و باعث تغییر اکوسیستم دریا از جمله نابودی آبزیان و ماهیان می شود.

این طرح علاوه برمصرف بالای انرژی ،در محیط ساحلی و خشکی باانتشار آلاینده های ناشی از تاسیسات آب شیرین کن و همچنین نابودی گونه های گیاهی در طول مسیر انتقال از دیدگاه زیست محیطی با چالش های جدی روبروشده است.

آنالیز قیمت تمام شده یک متر مکعب آب در طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان 42873 ریال برآورد شده است.

در سناریوی نهایی انتقال آب دریای خزر به استان سمنان باید نیاز سنجی بخش های صنعت وشرب به طور کامل صورت گیرد و با توجه به اینکه کیفیت آب مورد نیاز در بخش صنعت پایین تر از شرب است، باید استاندارهای کیفی لازم در این دو حوزه رعایت شود که این اقدام به کاهش هزینه های تصفیه و شیرین سازی آب دریا کمک می کند.

به نظر می رسد این طرح با توجه به زیان ده بودن و معضلات زیست محیطی و مصرف بالای انرژی کارآمدی لازم را نداشته باشد و بهتر است به جای تاسیس یک طرح سازه ای بزرگ با هزینه های بسیار و عواقب زیست محیطی احتمالی و همچنین زیان ده بودن آن، با تکیه بر افزایش بهره وری و مدیریت تقاضا و مصرف در بخش های مختلف ، به خصوص بخش کشاورزی، با هزینه ای کمتر به هدفی مشابه رسید.