باشگاه خبرنگاران گزارش می دهد ؛
چه کسی بازتاب صدای معلولان خواهد شد؟
در شرایطی که آمار معلولان و مشکلات آن ها رو به افزایش است، رسانه ها می توانند به خوبی منعکس کننده خواسته ها و نیازهای آنها باشند.
به گزارش خبرنگار حوزه جوانان و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران ؛ در هر جامعه همواره افرادی وجود داشته و دارند که از نظر سطح کنش‌های اجتماعی و ذهنی پایین تر از حد معمول قرار گرفته اند و گاهی اوقات مشاهده می شود که رفتاری غیر انسانی و دور از عدالت اجتماعی در مواجهه با آن ها به کار گرفته می شود.معلولیت پدیده قرن حاضر نیست بلکه همزاد با پیدایش انسان وجود داشته است؛ اما نحوه برخورد جوامع با معلولان نیز در ادوار مختلف متفاوت بوده تا جایی که در جوامع نخستین کودکان معلول در برابر شرایط سخت روزگار از بین می رفتند و حتی در ملل باستان رسم بر این بود که در مواقع قحطی و خشکسالی تعدادی از معلولان خود را قربانی کنند!
در دوره رنسانس بود که نگرش نسبت به معلولان رنگ بهتری گرفت و ملایم تر شد. بالا رفتن رشد جمعیت ، صنعتی شدن جوامع و افزایش سوانح و همچنین جنگ های جهانی اول و دوم و پیامدهای ناشی از آن منجر شد تا به معلولیت توجه بیشتری شود چرا که دیگر آن را به عنوان یکی از مسائل بشری پذیرفته بودند.مسئله ای که می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم زندگی صدها میلیون نفر را تحت تاثیر قرار دهد.
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت حدود 10 درصد جمعیت جهان دارای معلولیت هستند که 2/4 درصد آنها معلولیت متوسط و شدید دارند.
بر اساس سرشماری سال 90 در کشور بالغ بر یک میلیون نفر معلول زندگی می کنند که 133 هزار نفر آنها در استان تهران ساکن هستند. این آمار روز به روز بیشتر می شود تا جایی که از 10 درصد به 15 درصد افزایش یافته است. 84 درصد از جمعيت معلولين دارای يک نوع معلوليت و 16 درصد دارای دو يا چند نوع معلوليت هستند.
باید یادآور شد که معلولیت پدیده‌ای است که هر کس ممکن است در مسیر زندگی خود خواسته و ناخواسته ،با آن روبرو شود و بر اثر آن در موقعیتی متفاوت از گذشته یا متمایز از دیگران قرار گیرد و معلولیت مرتبط است با محرومیت هایی که فرد به عنوان نتیجه یک نقص و یا ناتوانی تجربه می کند.
نکته دیگر که در مورد معلولیت باید به آن پرداخت این است که معلولیت دارای بار ارزشی است که با هنجارهای فرهنگی ارتباط پیدا می کند . از آن جا که هنجارها و ارزش ها از یک جامعه به جامعه دیگر متفاوت هستند ، لذا معلولیت مفهومی نسبی پیدا می کند و تنها می توان آن را با معیار "مشارکت" در هر جامعه سنجید؛ به عبارت دیگر آنچه که دریک کشور معلولیت تعریف می شود ممکن است در کشوری دیگر از خانواده ی معلولیت ها محسوب نشود. این مسئله در کشورهای جهان سوم و کشورهای پیشرفته به خوبی قابل مشاهده است.
*شرایط نامناسب جامعه برای رفاه معلولان
باید اذعان کرد که جامعه ما تعریف و شناخت درستی از معلول و معلولیت ندارد و یک انسان معلول از کودکی با برخوردهای غلطی که ناشی از درک ناقص جامعه است مواجه می شود. شرایطی که فرد معلول خود را محکوم به ناتوانی و گاهی نیازمند ترحم می‌بیند.
نگرش مردم نسبت به معلولان و معلولیت در روند و گذران زندگی آن ها بسیار موثر است و این را می توان با نگاهی به محیط پیرامون خود دریافت. چرا که عرض درها برای عبور صندلی های چرخدار آنان تنگ است ، پله های بسیاری از ساختمان های دولتی نیزمانعی برای تردد ویلچرنشینان شده ، بیکاری و به کار گماشتن در مشاغل سطح پایین نیز خود مبین عدم درنظر گرفتن توانمندی معلولان است.
اما نکته دیگری که در این میان بیشتر خود نمایی می کند ابهام مردم در برخورد با این قشرمحترم است.بسیاری از مردم نمی دانند در برخورد با معلولان چه واکنشی نشان دهند که در این میان معمولا حس ترحم و دلسوزی و یا طرد به پیش کشیده می شود. البته ابهام در برخورد خود حاکی از ضعف شناختی نسبت به این قشر وسیع و تاثیر گذار جامعه است. نگرشی که متاسفانه امروز مشکلات زیادی را نه تنها برای این قشر بلکه برای جامعه به وجود آورده است.
*نقش رسانه ها در فرهنگ سازی نگرش جامعه به معلولان
در این رهگذر آنچه که مهم به نظر می رسد نقش بی بدیل رسانه ها و افکار عمومی در انتقال مفاهیم و به ویژه معرفی صحیح جامعه معلولان است.
رسانه ها نقش کلیدی و مهمی در انعکاس مشکلات و همچنین توانمندی معلولان دارند. چرا که بسیاری از مشکلات آن ها چون ازدواج ،مسکن، اشتغال ، توانبخشی و درمان و.. و همچنین توانمندی آن ها از طریق رسانه ها می تواند منعکس و در نهایت به تغییرات مهمی تبدیل شود.
فرهنگ سازی رسانه ها در برخورد و نحوه صحیح رفتار با معلولان صرفا براساس آنچه که یک معلول هست، راهگشای بسیاری از مشکلاتی است که در ظاهر لاینحل به نظر می رسد و می تواند نقش پر رنگی در زمینه ایجاد فرهنگ واقعی معلولیت و حقوق اجتماعی آن ها ایفا کند.
قانون حمایت از حقوق معلولان ، صدا و سیما را موظف کرده است که برنامه هایی برای معرفی توانمندی معلولان اختصاص دهد . از زمان تصویب این قانون تا امروز 10 سال می گذرد و تعداد و گستردگی شبکه های تلویزیونی و رادیویی امروز نسبت به زمان تصویب این قانون قابل مقایسه نیست.
سوژه سازی از معلولین در برخی برنامه ها که به ارائه تصویری نامناسب از آن ها منجر می شود یکی از آسیب هایی است که در این رهگذر گاهی به وجود می آید. پرهیز از این موضوع با به کارگیری چند کارشناس مرتبط و درک صحیح از معلول و معلولیت چندان دشوار نیست و می تواند از ارائه یک فرهنگ اشتباه جلوگیری کند.
پرداختن به موضوع معلولین و معلولیت ها استفاده کنندگان چند محوری دارد . نخست با ارائه تصویر دقیق از معلولیت و معرفی مشکلات و نیازمندی های آنان ضمن فرهنگ سازی برای قشر وسیعی از مردم زمینه های مرتفع شدن آن از طریق حساس سازی مسئولین را فراهم می کند .
از آنجا که معلولیت منحصر به قشری خاص نیست و همه مردم عادی می توانند در اثر یک عارضه کوچک دچار محدودیت های محیطی و جسمانی و در نهایت معلولیت شوند، برنامه های آگاه سازی در این حوزه می تواند به منزله پیشگیری محسوب شود. و همچنین از شدت گرفتن معلولیت های خفیف جلوگیری کند.
ناگفته نماند که معلولان همچون سایر اقشار جامعه در دنیایی زندگی می کنند که نیازمند اطلاعات و خدمات و امکانات به روز، ضمن نیازمند‌های خاص خود هستند. رسانه های جمعی در دستیابی به این جایگاه نقش تعیین کننده ای دارند. نیازهای معلولان جامعه بیشتر از سایر اقشار جامعه نیست بلکه نوع آن متفاوت است. تفاوتی که با اندکی توجه و سرمایه نه چندان زیاد قابل دستیابی است.
گزارش : محبوبه بابارحیم
