باشگاه ضرب‌المثل/ 24
«خرج اتینا» از کی باب شد؟
در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «خرج اتینا کردن» می‌خوانید...
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ مثل جمله‌ای است کوتاه، استعاری، برگرفته از تجربیات روزانه، با مضمونی حکیمانه، حاوی اظهارنظر یا عقیده‌ای کلی و پندآموز که به دلیل روانی الفاظ، روشنی معنی و موسیقی کلام میان مردم مشهورشده و آن را با تغییر جزئی یا بدون تغییر در گفتار خود به کار می‌برند و به آن استناد می‌کنند.
ضرب‌المثل‌ها آیینه تمام‌نمای فرهنگ، هنجارهای اجتماعی، عقاید و اندیشه‌ها، طرز زندگی، منش، مناسبات، تمدن، اخلاق و ... ملت‌ها هستند.
مثل‌ها عامل حفظ و بقای واژگان، کنایات و اصطلاحات زبان و باعث توانمندی و غنای آن نیز می‌شوند که از این حیث مثل، همان جایگاه شعر را در غنای فرهنگی ملت‌ها می‌یابد (ذوالفقاری، 1387).
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به بیان حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «خرج اتینا کردن» می‌پردازیم.
************************
هر زمان کسی پولی را که عقلاً باید صرف خرج لازم و ضروری شود، در راه بیهوده، غیر ضروری و طریق غیرعاقلانه خرج کند، ضرب‌المثل فلانی «هرچه داشت خرج ایتینا کرد» را به کار می‌برند.
منظور این است که فلانی هر چه داشت نفله کرد و از روی جوانی و خامی در راه غیر لازم خرج کرد.
حال باید دید این واژه «اتینا» چیست و چه نقشی در این عبارت مثلی دارد.
محمد حسین بهرامیان عضو هیئت علمی دانشگاه در مورد این مثل می‌نویسد: شادروان امیرقلی امینی در کتاب خود‌آورده در گذشته که مطرب‌ها و نوازنده‌ها در مجالس عروسی و مهمانی حرکتی می‌کردند و موسیقی می‌نواختند، یکی از آن‌ها کاسه‌ای را دور می‌چرخاند تا هر کسی که در آن مجلس است به کرم خود سکه‌ای را به آن‌ها تقدیم کند. در حقیقت هر کسی که پولی را به آن مطرب می‌داد، پول مفتی را از دست می‌داد و در راه بیهوده‌ای و خرج عطینا کرده بود.
عطینا در واقع همان «اعطینا»ست که در تلفظ عوامانه به این شکل درآمده است. زمانی که فردی شاباش یا سکه‌ای را به مطرب‌ها می‌داد، یکی از مطربان به صدای بلند اعلام می‌کرد که اعطینا یعنی «مرحمت فرمودند».
واژه اتینا با این وصف تحریف شده فعل عربی اعطیناست و از همین روست که از آن زمان تا به حال اصطلاح «خرج اتینا» به عنوان مثلی رایج در کشورمان جا افتاده است.
گزارش از: مریم محمدی
انتهای پیام/
در مکتب خانه های قدیم برای یادگیری فعل مضارع را از فعل ماضی میساختن به این ترتیب که ابتدا حرف مضارع بر سر ان در میآوریم و ...
خرج اتینا کردن یعنی خرج وعده به اینده