زیارتگاهی در قله قاف

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان؛ مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی در یک منطقه کوهستانی و در فاصله ۹۰ کیلو متری شمال شرق شهرستان گنبد کاووس و ۵۵ کیلو متری شمال شرق شهرستان کلاله و ۶ کیلومتری روستای گچی سو – نزدیک آی تمر از توابع بخش مراوه تپه و بر فراز قله کوه گوگجه داغ واقع شده‌است.

وقتی به بلندترین قله گوگجه‌داغ در ترکمن صحرا می‌رسید احساس می‌کنید به قله قاف پا گذاشته‌اید. بالای قله صدها سال است خالد نبی در جای دنجی آرام گرفته است، این زیارتگاه حتی برای خیلی از گلستانی‌ها نیز ناشناخته مانده است. چشم‌انداز طبیعت بکر و وحشی منطقه، یک آن تو را مبهوت و مسحور می‌کند، تا چشم کار می‌کند صحرا است ، صحرا و کوه‌های هزار دره در زیر پایت، گویی که تازه متولد شده‌اند.

 در اینجا همه چیز از زمین ، طبیعت و جغرافیا گرفته تا خاک ، سنگ و گیاه از نظر شکل و رنگ با جاهای دیگر فرق دارد، زیبایی‌اش آرامش بخش و غیرقابل توصیف است، ناخودآگاه یک لحظه حس میکنی در کره دیگری سیر می‌کنید.

تمام این حس با وزش گردبادی تند و سرد که زوزه‌کشان محکم بر سر و صورتت می‌کوبد، تکمیل می‌شود. از کلاله تا زیارتگاه حدود ۵۵کیلومتر راه است که ۲۵کیلومتر آن خاکی ، سنگلاخی و صعب‌العبور است، برای رسیدن به قله و دیدن یار باید رنج سفر را به خود هموار کرد، باید خاک خورد و از گردنه‌ها و پرتگاه‌های خطرناک گذشت.زیارتگاه خالد نبی (ع)، شامل آرامگاه خالد نبی است که به غیث ابن سنان نیز معروف است، همچنین بقعه عالم بابا، بقعه چوپان عطا، گورستان و چشمه خضردندان در جوار آن قرار دارند. هرسال زایران و گردشگران بویژه ترکمنها از این زیارتگاه دیدن می‌کنند، در بالای قله در محوطه کوچکی چند اتاقک در شکل نامناسبی برای زایران ساخته شده است.

به نوشته مورخان حضرت خالد نبی از پیامبران تبلیغی و نیز طبق اعتقادات رایج، عالم بابا پدر همسر خالد نبی و چوپان عطا یکی از اولیای گمنام او است که همگی آنها در منطقه بخصوص در بین ترکمن‌ها مورد توجه و احترام هستند و این منطقه هر هفته از نقاط مختلف زائرانی دارد. یکی از پیامبران عرب بعد از حضرت عیسی (ع) خالد نبی غیث بن سنان بود که در گفتگوهای محاوره‌ای ترکمنها به‌او "حالت نبی" می‌گویند و فاصله زمانی ظهور خالد نبی و ولادت خاتم‌الانبیا چهل سال است.

در حاشیه بنای خالد نبی گورستان عظیمی بر روی تپه ماهورهای اطراف وجود دارد که همگی دارای سنگ مزارهای ایستاده هستند که از نظر فرم وتزئینات با دیگر سنگ مزارهای شناخته شده در منطقه متفاوت است. در این گورستان بیش از ۶۰۰سنگ مزار ایستاده تا ارتفاع حداکثر دو متر دیده می‌شود.

سوالات زیادی در مورد زمان و نحوه پیدایش این گورستان و اقوام منطقه مطرح است که هنوز کسی نتوانسته پاسخی برای انها بیابد و بدین لحاظ اسرار این گورستان در لابلای تاریخ پنهان باقی مانده است.

متاسفانه تاکنون هیچگونه کاوش باستان‌شناسی در منطقه صورت نگرفته است که معلوم کند این چه قومی بوده است که چنین سنگهای سنگین و تراش داده‌ای را در شکل‌های مختلف در شرایط سخت و ناهموار طبیعی به قله کوه حمل کرده و بر سر قبور بطور ایستاده نصب کرده است. 

در هر صورت گورستان خالد نبی و مجموعه‌های وابسته به آن در سال ۸۰توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

زیارتگاه خالد نبی به صورت بنایی مسقف باپلان چهارضلعی و تعدادی پنجره و در ورودی است که در ورودی بقعه دارای قوس هلالی و پنجره‌ها و در ورودی فلزی ساده می‌باشد که هیچ کتیبه یا نقش تزیینی در آن دیده نمی‌شود. سقف آرامگاه از بیرون گنبدی مدور سبزرنگ است و داخل بقعه فقط قبری ساده به شکل قبرهای پشته‌ای به ارتفاع حدود ۱/۵متر دیده می‌شود که فاقد کتیبه تاریخی است، همچنین سقف بقعه بر روی دو ستون فلزی استوار شده است. در داخل زیارتگاه نیز بر روی قبر پارچه سفیدی کشیده شده که روی آن نوار و تکه پارچه‌های رنگی به صورت افقی دوخته شده است.

در نزد ترکمنها سنتی وجود دارد که آنگاه که فرد جوانی تازه ازدواج کرده، فوت نماید برای وی علاوه بر سنگ مزار نماد خاصی از پارچه‌های سفید که بر روی آن نوارهای رنگی دوخته شده قرار می‌دهند. همچنانکه گفته شد در اطراف بقعه خالد نبی همچنین تعدادی اتاق و زائرسرا برای اقامت و استراحت زائران و یک باب مسجد و تعدادی سرویس بهداشتی و آب انبار ساخته شده است که به هیچ وجه در خور شان زایران و گردشگران نیست .

یکی دیگر از بخشهای این مجموعه بقعه عالم بابا با بنایی ساده و چهار ضلعی است که در هر ضلع آن یک پنجره وجود دارد که پنجره ضلع جنوبی آن تبدیل به مدخل ورودی به اتاق هلالی شده است. سقف و گنبد بقعه عالم بابا به صورت نوک تیز و شش ضلعی درمرکز سقف ساخته شده‌است و در داخل آن فقط صورت قبری ساده بدون کتیبه دیده می‌شود.

کمی دورتر از زیارتگاه خالد نبی و بر سر قله هزار دره شمالی بقعه چوپان آتا(عطا) وجود دارد که به صورت بنایی ساده، مسقف با پلان چهار ضلعی ساخته شده وهر ضلع آن یک پنجره با قوس هلالی است که پنجره شمالی تبدیل به مدخل شده و گنبد بقعه فلزی به صورت نوک تیز شش ضلعی در مرکز سقف ساخته شده است و دارای کمربندی می‌باشد.

*موقعیت جغرافیایی گورستان و زیارتگاه خالد نبی

قله کوه گوگجه داغ که در بین مردم به قله «قدرت» نیز معروف است، حدود ۷۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. رشته کوه گوگجه داغ از مشرق به کوه‌های بابا شملک و از شمال و غرب و جنوب به هزار دره اطراف پیوسته‌است.

راه ارتباطی زیارتگاه خالد نبی کوهستانی بوده، ولی از طریق کلاله و تمرقره قوزی تا آن محل راه دشواری نیست. بدلیل دوری راه و فقدان وسیله نقلیه و کمبود تسهیلات رفاهی در محل و همچنین گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان، بهترین زمان برای انجام فرایض دینی و زیارت ماه‌های فروردین و اردیبهشت است.

در نزدیکی و پایین تر از بقعه خالد نبی، بقعه‌های عالم بابا و چوپان عطا و دره‌ای بنام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان قرار دارند. طبق روایات رایج بین اهالی، عالم بابا پدر همسر خالد نبی و چوپان عطا، شبان خالد نبی یا یکی از اولیای گمنام و یا یکی از همرا هان وی بوده‌است، که همگی آنها مورد توجه واحترام ترکمن‌ها می‌باشند.

در روایات آمده است كه چوپان آتا یكی از اولیای گمنام یایكی از همراهان یا خادمان حضرت خالدنبی بوده‌است.

از سوی دیگر در گورستان خالد نبی سنگ مزارهای ایستاده به سه شكل استوانه‌ای بلند، صلیبی شكل و یا بصورت نیم كره و نیز به شكل قوچ ساخته شده‌است.

بر اساس یافته‌ها قدمت مجموعه تاریخی فرهنگی خالد نبی به سده‌های  ۶تا ۸هجری قمری می‌رسد.همچنین در مجاورت زیارتگاه خالد نبی چشمه آبی وجود دارد كه بیشتر در فصل بهار جریان دارد كه به اعتقاد زائرین آب این چشمه شفابخش است.

شهرستان كلاله در شرقی‌ترین نقطه استان گلستان واقع شده است و با چهار- هزار و۹۶۲كیلومترمربع وسعت جمعیتی حدود  ۱۶۰هزار نفر دارد.

از جمله مراكز گردشگری و آثار تاریخی این شهرستان "چشمه نواز"، "آق‌سو"، "مدرسه و مسجد كریم ایشان"، "مقبره مختومقلی فراغی"، "زیارتگاه امام عبدالله" و سه كارگاه كاوش باستانشناسی دیوار تاریخی گرگان به نامهای كارگاه "قره دیب، یساقلیق و قره‌یسر" است.

مولف تاریخ گزیده آورده است : خالدبن سنان العبسی معاصر انوشیروان عادل بوده و دعوت دین مسیح می کرد ، و در زمین بنی غطغان ، در آن وقت آنجا آتشی از زمین بر آمدی ، هرکه در آن نزدیک بگذشتی او را بسوختی . بعضی از اعراب آن آتش را به خدایی می پرستیدند .

 خالد باده آن را منع کرد ، و ایشان را به دین عیسی خواند . او را گفتند: تو آن آتش را دفع کن تا ما دین عیسی قبول کنیم. خالد باده رفیق روی به آتش نهاد . آتش آهنگ ایشان کرد . خالد دره ای داشت ، بر آن آتش می زد . رفیقان را گفت تا نعلین بر آن می زدند ، بعد از ضرب بسیار آتش بگریخت و به چاهی فرو رفت . خالد از عقب آتش به چاه فرو رفت .

 بعد از زمانی بیرون آمد ، جامه ها از عرق تر شده ، اما نسوخته بود . و دیگر آن آتش کس ندید . خالد هر وقت که خواستی باران ببارد ، سر به جیب فرو بردی و تا سر بر نیاوردی ، باز نیستاد . به وقت وفات وصیت کرد که مرا بر فلان پشته دفن کنید ، بعد از سه روز که شتر دم بریده بر سر گور آید ، مرا از گور برآرید تا شما را هر چه تا قیامت خواهد بود حکایت کنم .

 چون وفات کرد قومش خواستند وصیت او به جای آوردن،اقربای او مانع شدند و گفتند این ننگ بر خود نپسندیم که مرده ما را از گور برآورند.به نقل از لغت نامه دهخدا – جلد 6 -صص7-(9356)

*چطور به خالدنبی برویم؟

خوشبختانه امکان دسترسی به زیارتگاه خالدنبی توسط وسایل نقلیه مختلف مانند سواری و یا مینی‌بوس به راحتی وجود دارد. برای دسترسی به این قبرستان پس از طی مسیری حدودا ۴۰ کیلومتری گنبد کاووس تا کلاله باید به سمت روستای گچی‌سو حرکت کنید فاصله این روستا تا قبرستان ۶ کیلومتر است.

انتهای پیام/