پیشگیری و درمان با طب ورزشی
بهترین شیوه برای فرار از افسردگی
تحقیقات نشان می دهد که ورزش و فعالیت بدنی منظم در پیشگیری از ابتلا به افسردگی و همچنین در درمان آن نقش عمده ای ایفا می کند.
به گزارش خبرنگار سایر حوزه ها گروه ورزش باشگاه خبرنگاران جوان،پژوهش ها نشان می دهد افرادی که حداقل یک بار در هفته ورزش می کنند، به مراتب سرزنده تر از افرادی هستند که هفته ای یک بارهم فعالیت بدنی ندارند. ورزش باعث می شود تا روحیه فرد ارتقا یابد و همچنین باعث تقویت اعتماد به نفس می شود.افسردگی چیست؟
افسردگی یک حالت روانی (احساسی ) است که همگان در لحظاتی به آن دچارمی شوند.مثل فوت یک عزیز یا نمره کم آوردن و شرایط مشابه که امکان دارد همه افراد در این شرایط حالتی از افسردگی را با شدن خفیف تا شدید را تجربه می کنند.
به تعبیری دیگر افسردگی حالتی از اندوه، ناامیدی و بیچارگی همراه با کندی و رخوت در فعالیت‌های فیزیولوژیکی و روانی است. حالتی مشخص همراه با غمگینی، گرفتگی، بی‌حوصلگی، کاهش عمیق میل به فعالیت‌های لذت‌بخش روزمره مثل ورزش، تفریح و غذا خوردن است. افسردگی در افراد بالای چهل سال شایع است و با آشفتگی و بی‌قراری همراه است.
در صورتی افسردگی یک حالت طبیعی محسوب می شود که شرایط زیر را دارا باشد.
1.کوتاه مدت باشد یعنی فرد بعد از بحران به حالت عادی برگردد
2. شدتش کم باشد فرد به خودکشی فکر نکنه
3. علایم همراهی چون بیخوابی و بی اشتهایی شدید، ناتوانی درلذت بردن ازفعالیتهای تفریحی و احساس گناه شدید، نداشته باشد . در غیراینصورت افسردگی یک بیماری تلقی می شود.
رابطه تن و روان و تاثیر ورزش بر آن
شایان ذکر است که تن و روان با یکدیگر به طور کامل مرتبط هستند و آزردگی یکی، رنجوری دیگری را به همراه دارد. مسائل جسمانی تأثیر چشمگیری بر روان دارند و نباید به آنها بی‌توجه بود. اگر نسبت به غذای خود بی‌توجه باشید، خواب ناکافی و نامرتب داشته باشید و هیچگاه به ورزش و فعالیت بدنی کافی نپردازید، به طوری که عضلانی ضعیف و اندامی ناموزون داشته باشید، مطمئن باشید که در برابر ناملایمات روحی نیز آسیب‌پذیر خواهید بود و احساس و عواطف شما نیز به سهولت ممکن است دچار صدمه شود.
ورزش صحیح به بدن کمک می کند تا در کنترل سیستم عصبی به دست آوردن اعتماد به نفس ، کارکردن و تصمیم گیری صحیح در شرایط بحرانی موفق تر عمل کند . افسردگی و فشار روحی به غیر از آن که با شرایط روحی و اعتماد به نفس شخص در ارتباط می باشد با شرایط جسمانی نیز مرتبط است .
انجام تمرینات ورزشی باعث می شود بدن فشار خون خود را تنظیم کند و سیستم های عصبی در مواقع خاصی عکس العمل بهتر نشان دهند . به این ترتیب بدن می تواند کنترل بهتری در شرایط بحرانی و فشارهای روحی داشته باشد . از سویی قدرتمند شدن عضلات باعث می شود شخص از نظر تیپ بدنی بتواند اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.
نقش ورزش در پیشگیری از ابتلا به افسردگی
ورزش منظم سلامت جسمی و روحی راحفظ می کند به این صورت که با کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن امید به زندگی را افزایش می دهد و باعث ایجاد شور و نشاط (رفع افسردگی ) جهت انجام فعالیت های روزانه می گردد . ورزش صحیح به بدن کمک می کند تا در کنترل سیستم عصبی به دست آوردن اعتماد به نفس ، کارکردن و تصمیم گیری صحیح در شرایط بحرانی موفق تر عمل کند . افسردگی و فشار روحی به غیر از آن که با شرایط روحی و اعتماد به نفس شخص در ارتباط می باشد با شرایط جسمانی نیز مرتبط است .
انجام تمرینات ورزشی باعث می شود بدن فشار خون خود را تنظیم کند و سیستم های عصبی در مواقع خاصی عکس العمل بهتر نشان دهند . به این ترتیب بدن می تواند کنترل بهتری در شرایط بحرانی و فشارهای روحی داشته باشد . از سویی قدرتمند شدن عضلات باعث می شود شخص از نظر تیپ بدنی بتواند اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد . انجام هر نوع ورزشی به طور مستمر و از روی برنامه قابلیت غلبه بر افسردگی را افزایش می دهد اما می توان گفت هرچه ورزش دارای حالت استقامتی باشد نقش بیشتری د رکاهش افسردگی ایفا می کند .
ورزش مستمر به طوریکه بدن شروع به تعرق کند و،به طور کلی ورزش توام با تعریق و افزایش ضربان قلب ،کاهش اضطراب و افسردگی را سبب می شود همچنین باعث افزایش ترشح آنزیم های اندورفین، دانپورفین و انکفالین شده که اثر تسکین دهنده و آرامش بخش دارند.
درمان افسردگی با ورزش علاوه بر فواید ورزش که در پیشگیری از بروز افسردگی موثر است، درمان مبتلایان به اختلالات روان‌شناسی همچون افسردگی و اضطراب، به مصرف دارو و انجام مشاوره‌های روان‌شناسی وابسته است، اما علاوه بر این درمان‌ها لازم است این بیماران فعالیت‌هایی را نیز در قالب تفریح و سرگرمی داشته باشند، آن هم در قالب‌هایی که به درمان‌شان کمک کند. درباره اثر ورزش در درمان افسردگی در سال‌های اخیر مطالعات متعددی انجام شده است که بیشتر آنها نشان داده‌اند، ورزش به بهبود افسردگی کمک می‌کند.
روانپزشکان در کنار دیگر شیوه های درمانی افسردگی همواره به بیماران خود تاکید می کنند برای تسریع روند درمان، حداقل 3 روز در هفته و به میزان 30 دقیقه، فعالیت فیزیکی از نوع هوازی داشته باشند. اگرچه ساز و کار اصلی اثر درمانی ورزش مشخص نیست، ولی به نظر می رسد فعالیت و تمرینات جسمانی سبب آن می‌گردد که سطوح برخی از هورمونها (مثل اندورفین، دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین) در مقایسه با مقادیر استراحت افزایش یا کاهش پیدا کنند.
رابطه هورمون ها در بیماری افسردگی و ورزش
برای توضیح تاثیر ورزش بر هورمون هایی که در بیماری افسردگی ترشحشان مختل می شود، بهتر است ابتدا به بررسی عملکرد این هورمون ها بپردازیم.
-هورمون کورتیزول
هورمون كورتيزول در واكنش بدن نسبت به استرس‌ها نقش مهمي دارد. كورتيزول داراي اعمال بسيار گسترده‌اي در تمام قسمتهاي سوخت و ساز بدن مي‌باشد بطوري كه ما را در حالتهاي اضطراري به حالت آماده باش در مي‌آورد. اين هورمون باعث تغييراتي در واكنشهاي ايمني بدن، عملكرد كليه‌ها و ميزان چربي‌ها و قندخون بدن مي‌گردد. ترشح و آزاد شدن اين هورمون توسط غده هيپوفيز در مغز كنترل مي‌گردد. در افراد سالم، هورمون كورتيزول در مقادير زياد در هنگام صبح ترشح ميشود و مقدار آن در در طي روز كاهش مي‌يابد اما در بعضي از افرادي كه دچار افسردگي هستند مقدار ترشح اين هورمون در تمام مدت روز يكسان است. هيچ كس هنوز نمي‌داند كه آيا اين وضعيت باعث افسردگي مي‌گردد و يا اينكه افسردگي باعث بروز اين وضعيت ميشود، اما هورمون كورتيزول بر روي مقدار نوروترانسميترهاي موجود در مغز تاثير مي‌گذارد.هورمون مغزی دوپامین به ما توانایی و انرژی بیشتری می بخشد که کمبود آن باعث خستگی و بی حوصلگی در افراد می شود .
-هورمون سروتونین
این هورمون حس خوشبینی و رضایت مندی را در وجود ما افزایش می دهد و تنش را نیز کاهش می دهد.
-هورمون اندروفین
اندورفین‌ها (Endorphin) یا مسکن‌های طبیعی بدن موادی هستند که از غدد مخاطی و هیپوتالاموس ترشح می‌شوند و اثر اصلی آنها تسکین درد است. اندورفین ها که مرفین طبیعی بدن نیز خوانده می‌شوند، در حقیقت بسیار شبیه به مرفین عمل می‌کنند و تولید آنها در زمان فعالیت بدنی، هیجان، احساس درد، خوردن غذاهای تند، احساس عشق و اوج لذت جنسی است.
-نوراپی نفرین
این هورمون استرس است و باعث افزایش تپش قلب، انقباض رگ‌ها، انبساط راه‌های هوایی ، افزایش قند خون و افزایش جریان خون عضلات و مغز شده و در بروز واکنش جنگ و گریز در سامانه عصبی سمپاتیک موثر است. کاربرد نوراپی نفرین در پزشکی درمان افت فشار خون با افزایش تون عضلات صاف عروق است و در احیای قلبی ریوی نیز بکار میرود.این هورمون در برخی نواحی مغز مانند هسته آمیگدال موجب افزایش تمرکز و هشیاری میشود.
در مبتلایان به افسردگی ترشح این هورمونها (کورتیزول، اندورفین، دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین) مختل می شود که با ورزش منظم ترشح این هورمون ها تنظیم می شود و در نتیجه به درمان فرد افسرده کمک می شود.البته در افسردگی های شدید از ورزش به عنوان درمان تکمیلی در کنار دارو استفاده می شود،تا جاییکه با صلاحدید روانپزشک دارو کم و یا قطع می شود و ادامه درمان فقط با ورزش انجام می شود.
شرایط ورزش برای درمان افسردگی:
1. انجام هر نوع ورزشی به طور مستمر و از روی برنامه و بصورت منظم، قابلیت غلبه بر افسردگی را افزایش می دهد.
2. هرچه ورزش دارای حالت استقامتی باشد نقش بیشتری د رکاهش افسردگی ایفا می کند .
3.ورزش مستمر به طوریکه بدن شروع به تعرق کند و،به طور کلی ورزش توام با تعریق و افزایش ضربان قلب ،کاهش اضطراب و افسردگی را سبب می شود همچنین باعث افزایش ترشح آنزیم های اندورفین، دانپورفین و انکفالین شده که اثر تسکین دهنده و آرامش بخش دارند.
ورزش های مناسب برای درمان افسردگی
در میان ورزش ها ایروبیک ، پیاده روی منظم ، یوگا، شنا، دوچرخه سواری و کوهنوری و انواع ورزش های هوازی بخصوص در طبیعت اثر بیشتری بر بهبود خلق و خو و درمان افسردگی دارند، در حالی که تاثیر ورزش های غیر هوازی مانند بدنسازی در این خصوص ناچیز است.
در میان ورزش ها ایروبیک ، پیاده روی منظم ، یوگا، شنا، دوچرخه سواری و کوهنوری و انواع ورزش های هوازی بخصوص در طبیعت اثر بیشتری بر بهبود خلق و خو و درمان افسردگی دارند، در حالی که تاثیر ورزش های غیر هوازی مانند بدنسازی در این خصوص ناچیز است.
مطلب قابل توجه در خصوص پیاده روی با هدف درمان افسردگی این است که به گفته متخصصان پياده‌روي در طبيعت و مکان های خلوت تر همانند پارک ها به مراتب بهتر و مفیدتر از پیاده روی در خیابان های شلوغ است ، اما باید دقت کرد که پیاده روی در مکان های خلوت بدون همراه ممكن است در افراد مبتلا به افسردگي حاد منجر به پديد آمدن افكار منفي و يا احساس ترس شود.
(طیبه خزاعلی)
