نیویورکر: آتاتورک در مقابل اردوغان/ جدال بی‌پایان ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان؛ وب‌سایت "نیویورکر" در مطلبی نوشت: جمهوری ترکیه پس از تاسیس در سال 1923 تاکنون، 5 کودتای نظامی را تجربه کرده است. وقایع روز جمعه و مخالفت نظامیان با رجب طیب اردوغان – رئیس جمهور ترکیه – و حزب عدالت و توسعه وی، ششمین تلاش برای کودتا بوده است. طبق قانون اساسی ترکیه، قوانین این کشور سکولار است. با این حال، بیش از 95 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. ترکیه همچنین در روزگاری یک امپراتوری مسلمان بوده است. ارتش ترکیه اغلب به عنوان یک دیوار دفاعی در برابر خطراتی که این کشور و قانون اساسی‌اش -- که مصطفی کمال آتاتورک پایه ریزی کرد -- را تهدید می‌کرد، خدمت کرده است. آگاهی از تنش‌ها میان سکولاریزم و بنیادگرایی مذهبی برای درک بهتر مسائل ترکیه ضروری است.

در ترکیه، آخرین کودتای نظامی انجام شده – در سال 1997 -- را به عنوان "کودتا با نامه" می‌شناسند. مقامات ارتش ترکیه نامه‌ای نوشتند که فرآیندی را آغاز کرد و به استعفای نجم‌الدین اربکان -- نخست وزیر اسلام‌گرای ترکیه – انجامید. در پی این استعفا، دولت ائتلافی وی نیز منحل شد. "چویک بیر" – یکی از ژنرال‌هایی که طراحی این کودتا را بر عهده داشت – اقدامات خود را با بیان استعاره‌ای که هر پدر و مادری می‌تواند آن را درک کند توضیح داد. وی گفت: "در ترکیه، یک ازدواج بین اسلام و دموکراسی صورت گرفته است. حاصل این ازدواج، سکولاریزم است. حال، گاهی اوقات این فرزند بیمار می‌شود. نیروهای مسلح ترکیه نقش پزشکی را ایفا می‌کنند که وی را درمان می‌کند. اما میزان دخالت پزشک، به سطح بیماری این فرزند بستگی دارد."

پس از سال 1997، ترکیه به سرعت به سکولاریزم روی آورد. در اواخر دهه 1990 میلادی، شاهد آزار و اذیت زنانی بودیم که در اماکن عمومی حجاب را رعایت می‌کردند. اینگونه رفتار، مانند اقدامات آتاتورک به منظور تاسیس یک جمهوری سکولار بود. پس از سال 1997، اسلام‌گرایان برای مدتی از صحنه سیاست ترکیه خارج شدند. حزب رفاه ترکیه، که پس از کودتای 1997 منحل شده بود، باری دیگر با نام "حزب فضیلت" بازگشت. با روی کار آمدن این حزب، فعالانی پدیدار شدند که از آزادی مذهبی حمایت کرده و مخالف سکولاریزم افراطی بودند. یکی از رهبران این حزب، رجب طیب اردوغان – شهردار وقت استانبول – بود. وی پس از سخنرانی در شهر سیرت در سال 1999 بازداشت شد. جرم وی، "تفرقه افکنی با استفاده از اختلافات مذهبی" اعلام شد.

اردوغان 4 ماه حبس کشید و سرانجام آزاد شد. اما وی به سرعت به صحنه سیاست ترکیه بازگشت. در سال 2003، وی به عنوان نخست وزیر ترکیه انتخاب شد و از دخالت‌های سکولاریزم در آزادی‌های مذهبی به شدت انتقاد کرد. وی در میان ترکیه‌ای‌های غیر مذهبی همواره چهره بدنامی داشته است. اما اردوغان در میان ترکیه‌ای های مذهبی و ساکن مناطق روستایی محبوب است. در نوامبر سال جاری میلادی، حزب وی با کسب 49.5 درصد آرا در انتخابات سراسری مجلس این کشور پیروز شد. اما کودتای روز جمعه نشان می‌دهد افراد زیادی با وی بر سر مسائل گوناگونی مخالفند. ادامه جنگ با کُردها در جنوب شرقی ترکیه، پشتیبانی اردوغان از شورشیان تکفیری در سوریه که بعدها به داعش تبدیل شدند، سرکوب مطبوعات و بستن روزنامه‌ها و از همه مهمتر، تمایل وی به برگزاری یک همه‌پرسی درباره تغییر قانون اساسی و اعطای اختیاراتی به وی که به موجب آن، رئیس‌جمهور بتواند قانون اساسی را به میل خود تغییر دهد، از جمله این نارضایتی ها از وی است.

حرکت نوسانی و گذار از سکولاریزم به بنیادگرایی مذهبی در ترکیه، همواره در این کشور دیده شده است. جمهوری ترکیه به وسیله نیروهای نظامی قدرت گرفت. در آن زمان، نظامیان تصور می‌کردند امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول، موجب ضعف ترکیه شده بود. آتاتورک یک فرمانده نظامی بود و یک جمله از او بسیار معروف است. وی به نیروهایش می‌گفت: "من به شما دستور حمله نمی‌دهم. من به شما دستور کشته شدن می‌دهم."

اردوغان در طول زندگی سیاسی‌اش، خود را از آتاتورک دور کرد. اردوغان خودش را پدر یک ترکیه جدید می‌داند. این ترکیه جدید وجه تشابه زیادی با رژیم عثمانی سابق این کشور دارد. این در حالی است که طبق یک نظرسنجی که پیش از کودتا برگزار شد، 95 درصد شرکت کنندگان اعلام کرده بودند به ارتش اعتماد دارند. یک نظرسنجی دیگر که سال گذشته برگزار شده بود نشان داد 52 درصد ترکیه‌ای ها از اقدامات ارتش راضی هستند. حال، با کاهش محبوبیت ارتش و افزایش محبوبیت اردوغان در بخش عمده ای از جمعیت این کشور، این کودتا به فرجام نرسید.

انتهای پیام/