ام‌حکم دختر ابوسفیان چه شخصیتی بود که توسط امام صادق(ع) پس از هر نماز واجب لعن می‌شد؟

به گزارش حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در حدیثی آمده است «امام صادق(ع) پس از هر نماز؛ امّ الحکم؛ خواهر معاویه و دختر ابوسفیان را لعنت می‌کردند»؛ اما امّ الحکم که بود و به چه دلیل مستحقّ لعنت امام(ع) گردیده است؟

«ام‌الحکم» دختر ابوسفیان و هند است که از پدر و مادر با معاویه یکی بود.[1] او همچنین خواهر ناتنی «ام‌حبیبه» همسر پیامبر اسلام(ص) بود که تنها در پدر با هم مشترک بودند.[2]

وی ابتدا با «عیاض بن غنم فهری» ازدواج کرد.[3] زندگی این دو پابرجا بود تا این‌که عیاض مسلمان شد و پیش پیامبر اسلام(ص) رفت. اسلامِ عیاض همزمان با صلح حدیبیه و قبل از فتح مکه بود.[4] با مسلمان شدن عیاض این دو از یکدیگر جدا شدند که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.

پس از جدایی از عیاض،‌ ام‌حکم با «عبدالله بن عثمان ثقفی» ازدواج کرد.[5] از این ازدواج، فرزندی به نام عبدالرحمن به دنیا آمد[6] که معمولاً با نسبت به مادرش «عبدالرحمن بن ام‌حکم» شناخته می‌شود.[7]

عبدالرحمن بن ام‌حکم، در زمان حکومت معاویه، مدتی والی کوفه شد.[8] مردم از او ناراضی بودند و در نتیجه معاویه او را برکنار کرد.[9] سپس مدتی والی مصر گردید.[10] در مصر مشکلاتی به وجود آمد که موجب شکایت برخی مصریان پیش معاویه شد؛ اما با دفاع ام‌حکم، غائله تمام شد.[11]

ارتداد ام‌حکم
آیه‌ای از قرآن می‌گوید: «اگر برخى از همسران شما با پیوستن به کفار از دست شما رفتند [و کافران مهریه مورد مطالبه شما را ندادند] و شما غنیمتى یافتید، پس به کسانى که همسرانشان را [به خاطر پیوستن به کفار] از دست داده‌اند معادل مهریه‌اى که داده‌اند از غنایم بپردازید، و از خدایى که به او ایمان دارید پروا کنید».[12]
بسیاری از مفسران شیعه و اهل سنت در تفسیر این آیه، ام‌حکم را به عنوان یکی از مصادیق زنان مرتد - و یا تنها زنی از قریش که مرتد شد - ذکر کرده‌اند که این آیه در شأن آنها نازل شده است.[13]

لعن ام‌حکم توسط امام صادق(ع)
در برخی از منابع شیعی، این روایت آمده است: «امام صادق(ع) بعد از هر نمازى چهار شخص از مردان را که فلانی و فلانی و فلانی و معاویه است لعن می‌کردند و چهار زن را که فلانه و فلانه و هند مادر معاویه و ام‌حکم‏ خواهر معاویه است؛ لعن می‌فرمودند».[14]

کلینی این روایت را با چنین سندی نقل می‌کند: «حَمَّد بن یحیى عَن مُحَمَّد بن الحُسَین عن مُحَمَّد بن إسماعیل بن بَزِیع عن الخَیبرِی عن الحسین بن ثُوَیْر و أَبی سَلَمَة السَّرَّاج»[15] شیخ طوسی نیز همین سند را می‌آورد و تنها «الخیبری» را ذکر نمی‌کند.[16]

علامه مجلسی در «مرآة العقول»، این روایت را مجهول می‌داند[17] و به نظر می‌رسد ضعف این روایت بیشتر از مجهول بودن آن است. در سند این روایت، «الخیبری» وجود دارد که علمای رجال، او را اهل غلوّ [18] و ضعیف[19] دانسته‌اند و همچنین «ابی‌سلمه السَّرَّاج» نیز فرد مجهولی بوده و توثیقی از او وجود ندارد.

در مجموع این روایت به جهت سندی ضعیف است. اما در صورت پذیرش، به جهت محتوا می‌توان آن‌را نشان از ضربه‌ای دانست که ارتداد «ام‌حکم» به اسلام زده است و یا آن‌که ضربه‌ای دیگری از جانب او به اسلام و اهل بیت وارد شده که در تاریخ و روایات بدان پرداخته نشده است؛ زیرا در غیر این صورت، لعن دائمی یک مصداق از مصادیق کافران و منافقان پس از هر نماز واجب - با وجود مصادیق دیگری که دست کم در ظاهر، ضررهای بسیار بیشتری به اسلام و تشیع وارد کرده‌اند - کمی بعید به نظر می‌رسد.
 
پی نوشت ها:
[1]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 6، ص 320، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
[2]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج 1، ص 441، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417ق.
[3]. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه(صحیح بخاری)، محقق، الناصر، محمد زهیر بن ناصر، ج 7، ص  48، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق؛ أبوبکر بیهقی،  أحمد بن الحسین، السنن الکبرى،‌ محقق، عبد القادر عطا، محمد، ‌ج 7، ص 277، بیروت،‌ دارالکتب العلمیة، چاپ سوم،‌ 1424ق.
[4]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏11، ص 74.
[5]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، بجاوی، علی محمد، ج 4، ص 1932،‌ بیروت، دارالجیل، چاپ اول، 1412ق.
[6]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبدالحمید، ج 6، ص 268،‌ بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق.
[7]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبدالموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 8،‌ ص 378، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
[8]. ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق، لجنة من العلماء، ص 266، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1403ق.
[9]. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، تحقیق خلیل شحادة، ج 3، ص 21، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، 1408ق.
[10]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج 6، ص 55، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق.
[11]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏5، ص 142.
[12]. ممتحنه، 11.
[13]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 9، ص 413، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج 19، ص 168، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق؛ ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، الطیب، اسعد محمد، ج 10، ص 3350، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، چاپ سوم، 1419ق؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 6، ص 209، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش.
[14]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 342،‌ تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 2، ص 321، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[15]. الکافی، ج 3، ص 342.
[16]. تهذیب الأحکام، ج ‏2، ص 321.
[17]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 15، ص 174، تهران، ‌دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[18]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 155،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[19]. علامه حلى‏، رجال العلامة الحلی، ص 221، قم‏، دارالذخائر، 1411ق.

منبع: اسلام کوئست



انتهای پیام/
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۹
در انتظار بررسی: ۰
Saudi Arabia
ناشناس
۰۰:۳۶ ۱۷ تير ۱۳۹۷
ما دشمنان خدا رو لعن و نفرین می‌کنیم تا مثل آنها نباشیم
چوی عشق و نفرت دو روی یکه سکه هستند
شما اگر کسی را دوست داشته باشید ناخواسته رفتارهای و کارهای او را هم دوست خواهید داشت
حال اگر چنین افرادی را لعن نکنیم روی دیگر سکه که دوستی و عشق هست به سراغمون میاد
همین!
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۴۴ ۰۹ مرداد ۱۳۹۵
مطالب جالبی بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۰۴ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
برای شادی دل مبارک حضرت زهرا و امام علی (ع)......لعن علی عدوک یا علی و فاطمه...اولی و دومی و سومی و عایشه.....جان حضرت زهرا نشر بدید تا برا غاصبین فدک و غاصبیم ولایت علی (ع) و قاتلین حضرت زهرای اطهر لعن فرستاده بشه در این شب عزیز..جان حضرت صادق نشر بدید...یک ثوابی ببریم همگی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۰۴ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
برای شادی دل مبارک حضرت زهرا و امام علی (ع)......لعن علی عدوک یا علی و فاطمه...اولی و دومی و سومی و عایشه.....جان حضرت زهرا نشر بدید تا برا غاصبین فدک و غاصبیم ولایت علی (ع) و قاتلین حضرت زهرای اطهر لعن فرستاده بشه در این شب عزیز..جان حضرت صادق نشر بدید...یک ثوابی ببریم همگی
Iraq
ناشناس
۱۷:۳۶ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
چرااماما را طوری نشان می دیم که فقط لعن بلد بودن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۱۳ ۰۹ مرداد ۱۳۹۵
برای اینکه این اماما معصوم بودن و کامل اگر کسیو لعن کردن بطور صد درصد اون فرد ملعونه برا اینکه من و شما بفهمیم و گمراه نشیم. کسی هم امامان رو لعنن کننده نشون نداده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۲۰ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
خب نگفتین این خانم چیکار کرده که سزاوار لعنت اونم از جانب امام صادق (ع) شده.. فقط بخاطر اینکه مرتد بوده؟؟؟؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۴۳ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
کسی شک نداره به روایت...خود معصوم میفرمایند:هرکسی بر قاتلین ما و غاصبین ولایت ما لعنت بفرستد از شیعیان ما هست....شکی در روایت نیست....پس لعنت بر همیشون
Germany
ناشناس
۱۶:۳۹ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
سپاس بابت این مطلب خوب
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۲۴ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
خب راس میگه بابا فلانی دیگه کیه..فلان ابن فلان
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۲۱ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
امامان ماریوف ومهربان بودندمردم رانصیحت می کردند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۰:۲۹ ۰۹ مرداد ۱۳۹۵
همین سادگی امثال شماست که دشمن را تا سر سفره مردم میاره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۵۹ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
معلومه جعلیه وگرنه امام صادق مطمعنا میبایست یزید وابن زیاد وشمرراهم لعنت میکردند.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۵۶ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
شما كه خودتون به اصل روايت شك دارين،چرا نشرش مي دين!!!!؟؟؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۵۶ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
نکنه ام حکم فامیلتونه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۵۰ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
فلانی.فلانی دیگه کیه بگید دیگه وقتی امامون لعنتشون کرده بگید ماهم بشناسیمشون و لعنتشون کنیم و ثواب ببریم،
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۵۵ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
ابوبکر و عمر و عثمان و معاویه
عایشه (دختر ابوبکر) حفصه (دختر عمر) هند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۲۵ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
اللهم العن اول ظالم ظلم حق محمد و آل محمد و آخر تابع له علی ذلک... اللهم العنهم جمیعا
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۲۲ ۰۸ مرداد ۱۳۹۵
چه زن بدی بوده
آخرین اخبار