عزاداری های محرم دیار الوند در آئینه تاریخ

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛ از سالهای دور این رسم بر شهر حاکم بود که چند روز مانده به ماه پیروزی خون بر شمشیر مردم همدان با نصب پرچم عزای امام حسین (ع) بر سر در منازل خود به استقبال ماه محرم رفته و کم کم خود را برای برپایی خیمه‌های عزاداری آماده می‌کنند.

هر سال در آستانه ماه محرم شهر همدان حال و هوای دیگری به خود گرفته و به هر نقطه‌ای که نگاه می‌کنیم پرچم‌های مشکی نمای اشک و ماتم محرم را به چشم‌ها هدیه می‌کند. آیین‌های عزاداری به فراخور فرهنگ و شیوه‌های مرسوم هر منطقه در استان متفاوت است اما از دیرباز همواره در قالب هیأت‌های مذهبی و راه‌اندازی دسته‌ها و تکایا برگزار شده است.

با وجود گذشت بیش از هزار سال از مصیبت شهادت امام حسین(ع) و یاران وفادارش، نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده، بلکه هر چه می‌گذرد، عاشورا قلمروی گسترده‌تری شده و آیین‌های عزاداری باشکوه بیشتری برگزار می‌شود.

با نگاهی به تاریخ ایران درمی‌یابیم نه تنها در همدان که سقایی در میان رسوم پا برجا ماند، بلکه آیین‌هایی چون نخل‌گردانی و حمل تابوت‌های تمثیلی شهدای کربلا در شهر، در زمان آل‌بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز ساختن تکیه دولت موجب رونق گرفتن تعزیه شد.

از گذشته تا امروز در مراسم عزاداری همدان

مراسم عزاداری ماه محرم وصفر در تمامی نقاط استان همدان باشکوه خاصی برگزار می‌شود.

مردم استان در ایام محرم، در روزهای تاسوعا، عاشورا، سومین روز شهادت حضرت امام حسین(ع) و روز اربعین با تشکیل دسته‌های عزاداری به تکرار مرثیه‌هایی می‌پردازند که توسط مداحان خوانده می‌شود.

در هیأت‌های عزاداری نیز به طور عام، از وسایلی چون علم، کجاوه، پالکی، چهل‌چراغ، پرچم، خیمه‌گاه، بیرق و گهواره علی‌اصغر به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده می‌شود.
مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه نیز در روزهای عاشورا و سوم در هر محله و هیأت به نوعی اجرا می‌شود.

دو گروه از دسته‌های سینه‌زنی قدیمی همدان معروف به حیدری‌ها و نعمتی‌ها مربوط به دو محله قدیمی همدان، یعنی محله جولان و امامزاده یحیی هستند.

هر یک از این دوگروه دارای مراسم ویژه‌ای هستند.آنها در روز عاشورا در محله جولان به اجرای مراسم عزاداری می‌پردازند و در سوم شهادت امام حسین (ع) از محله امامزاده یحیی بیرون می‌آیند.

از رسوم دیگر عزاداری محرم مراسم قمه‌زنی بود که در روز عاشورا انجام می‌گرفت و عزاداران کفن‌پوش در دسته‌های چند نفره اقدام به قمه‌زنی می‌کردند؛ در این میان رسومی مانند زخم‌زنی، سنگ‌زنی قفل آجین و شمع آجین کردن بدن وجود داشت که اکنون منسوخ شده است و جز نامی از آن برجای نمانده است. عزاداران برای قفل آجین کردن، بدن خود را سوراخ کرده و به آن قفل می‌زدند که عملی بسیار دردناک بوده و گاه به عفونت و بیماری فرد منجر می‌شد.

عزاداری امام حسین (ع) از روزگاران قدیم تاکنون همراه با رسوماتی برگزار می‌شده که در این میان آیین سقایی همدان، تبلور عشق خالصانه مردم این دیار به ساقی کربلا حضرت ابوالفضل (ع) و شاه کربلا حضرت اباعبدا...(ع) است.

دیار الوند دیرزمانی است در عزاداری امام حسین (ع) رسم عاشقی به پا کرده و صدای طبل و سنج که از سالیان دور در همدان باب بود، را با نوای کربلاییان همراه می‌سازد.

عزاداری در همدان همواره به این گونه بوده که هر مسجد یا حسینیه‌ای دارای هیأتی بوده و از دهه اول این ماه دور هم جمع شده و ساعاتی از شب را به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی سپری می‌کنند و سپس همان هیأت را راهی کوچه‌های محلات می‌کنند تا کسانی که به هر دلیلی نتوانستند در هیأت‌ها حضور یابند نیز از این برنامه‌ها فیض ببرند.

این هیأت‌ها در دسته‌های عزاداری خود از وسایلی چون علم، کجاوه، چهل چراغ، پرچم، خیمه‌گاه، بیرق و گهواره علی‌اصغر(ع) به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده می‌کنند.

این روال تا روز عاشورا ادامه می‌یابد و روز عاشورا همه هیأت‌ها به صورت دسته‌‌های عزاداری که برخی سینه‌زنی و برخی زنجیرزنی می‌کنند، از هر محله‌ای در مسیر میدان امام خمینی(ره) قرار می‌گیرند تا ظهر عاشورا ضمن تجمع در میدان امام (ره) نماز ظهر را در این مکان اقامه کنند.
سپس عزاداری‌ها تا مساجد و حسینیه‌ها ادامه می‌یابد و نذری روز عاشورا که عمدتاً قیمه است، بین عزاداران توزیع می‌شود.

اما آنچه در میان رسم و رسوم‌های عزاداری همدانی‌‌ها از قدمت بالایی برخوردار است، آیین سقایی است که به همت پیرغلامان عباسیه جولان از محلات کهن همدان ماندگار شده و امروز نسل جدید نیز از آن بهره‌مند هستند. آیین سقایی در روزهای تاسوعا و عاشورا در بین عزاداران حرکت کرده و گلاب و آب توزیع می‌کنند و بسیاری از مردم برای گرفتن حاجت و یا ادای نذر هر سال به مراسم این سقاها می‌آیند.

این آیین به همت میراث فرهنگی همدان در لیست آثار ملی به ثبت رسیده که در این راستا باید بتوانیم این گونه آیین‌های معنوی و اثرگذار را به وسیله ثبت ماندگار کنیم تا آیین کهن نیاکان به فراموشی سپرده نشود.

در عصر عاشورا نیز تعزیه‌ها کار خود را در برخی از نقاط همدان آغاز و واقعه کربلا را برای تماشاگران بازگو می‌کنند.

اما آنچه در سال‌های گذشته از عزاداری سیدالشهدا (ع) در هر شهری دیده می‌شود تجمع عزاداران در یک نقطه و عزاداری به صورت دسته‌جمعی است به نوعی که شاهد همه‌گیر شدن آن در سطح کشور هستیم.

از سال‌های گذشته مسئولان همدان هم بر آن شدند تا ضمن تجمع همه مردم همدان در میدان مرکزی این شهر به صورت واحد عزاداری کنند که به نوعی بسیار مورد استقبال قرار گرفت.

سقاهای هیأت‌ها که لباس‌های بلند مشکی یا سبز می‌پوشند، گلاب و آب را به یاد لبان تشنه و شهدای دشت کربلا در بین عزاداران می‌پاشند.

حسینیه جولان بزرگترین دسته عزاداری را دارد اما بقیه هیأت‌ها نیز دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی دارند که تا میدان امام دسته‌های عزاداری آنها برپاست.‌‎‎

در کنار این مراسم نذری دادن همچنان با برنامه‌هایی مشابه در حال انجام است در مریانج برای ظهر عاشورا همه حلیم می‌پزند، در همدان صبح روز عاشورا حلیم و در ظهر عاشورا غذای اغلب خورشت قیمه است که همه به نوعی از این نذری بهره‌مند می‌شوند.

اما برخی هم که در مقابل دسته‌های عزاداری گوسفند قربانی می‌کنند، ناهار آبگوشت نذری می‌پزند. با گذشت زمان برخی هیأت‌ها در اجرای برنامه‌های مذهبی سنتی حال و هوای سابق را نداشته و بسیاری از آیین‌ها کمرنگ شده و آن طور که باید به آیین‌های عزاداری سال‌های قبل توجهی ندارند.

هر چند بسیاری از رسوم‌های عزاداری امام حسین(ع) از گذشته تاکنون هنوز اجرا می‌شود و یا به کل از بین رفته است اما باید گفت اگر روزها می‌آید و سال‌ها می‌گذرد ذره‌ای از عشق مردم به شهدای کربلا کاسته نشده، بلکه با وجود کمرنگ شدن برخی رسوم‌ها، عزاداری سید و سالار شهیدان همچنان رنگ و بوی عمیق‌تری به خود می‌گیرد و خون خدا سرخ‌تر می‌شود، البته در این بین، باید به آیین‌ها و رسوم سنتی هر دیار و زنده نگه‌داشتن آن توجه لازم را داشت، زیرا این آیین‌ها نمادی از عشق دیرین به اباعبدا...‌الحسین(ع) است.

این روزها مردم همدان بار دیگر در برپایی عزای حسینی در هر کوی و برزن به سر و سینه می‌زنند تا اشک ماتم عزای سیدالشهدا (ع) را بر وجودشان عطر سخاوت و بر زندگانیشان برکت بنشانند.

انتهای پیام/ ج