چرا ایران می لرزد؟/ زلزله های ایران به هم مرتبط نیستند

به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در صبحگاه 5 دی 1382 شهر بم و بروات با زلزله ای به  قدرت 6.6 ریشتر لرزید و نه تنها ارگ بم با قدمت بیش از 2 هزار سال را با خاک یکسان کرد، بلکه متاسفانه بیش از 35 هزار نفر از هموطنان عزیزمان را به خواب ابدی فرو برد و مانند زخمی یادگاری بر خاطره ملت ما باقی ماند و تا امروز که 14 سال از آن می گذرد، با دیدنش اشک تلخ بر گونه ها جاری می شود.

زلزله بم به علت عمق کم کانون،که (هرچه عمق کمتر باشد اثر تخریبی زلزله بیشتر است)، جنس زمین منطقه که بیشتر حالت آبرفتی و منفصل دارد، ساعت نامناسب وقوع زلزله که اکثریت مردم در خواب بودند و نیز از همه مهم تر ساختار سنتی و غیر اصولی ساختمانها فاجعه شد و گرنه این زلزله می توانست با تعداد کمی مصدوم ختم به خیر شود، همانطور که خوشبختانه در زلزله هجدک کرمان در آذر 96 شاهد آن بودیم.

ما در سرزمینی زندگی می کنیم که مدام در حال لرزش است، تاریخچه لرزه خیزی ایران این موضوع را ثابت می کند. قدیمی ترین منطقه زلزله زده ایران مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در منطقه سگزآباد (بوئین زهرا) است و چاره ای نداریم که خود را مهیای این زندگی کنیم.

بعد از زلزله بم تا کنون، زلزله های مهمی چون زلزله 6.4 ریشتری سال 1391 در اهر و ورزقان، زلزله 7.5 ریشتری سال 1392 در سراوان، زلزله 6.2 ریشتری سال 1393 در مورموری لرستان، زلزله 6.1 ریشتری سال 1396 در مشهد، زلزله 7.3 ریشتری در سال 1396 در سرپل ذهاب و زلزله 6.2 ریشتری سال 96 در هجدک کرمان به وقوع پیوسته است.

سالگرد روز تلخ زلزله بم و همزمانی آن با زلزله اخیر سرپل ذهاب و ازگله (12 آبان 96) و تهران ذهنمان را درگیر این چراها می کند که چرا ایران می لرزد؟ چرا همیشه زلزله های ما همراه با فاجعه انسانی است؟ چرا و چرا...؟

 ویدا خاکی زمین شناس در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ گفت: ایران به واسطه موقعیت خاص زمین ساختی خود یکی از نقاط لرزه خیز جهان است که در هرسال به طور میانگین یک تا دو زلزله بین 6 تا 7 ریشتر و در هر دهه یک تا دو زلزله بالای 7 ریشتر را تجربه می کند.

وی افزود: از دیدگاه زمین ساختی، کشور بر روی کمربند لرزه خیر آلپاید قرار دارد که از شرق پرتغال در غرب شروع شده و با عبور از جنوب  اروپا و ایران و جنوب شرق آسیا تا اقیانوس آرام ادامه می یابد. بیش از 95 درصد زلزله های دنیا در این منطقه رخ می دهد.

خاکی خاطرنشان کرد: فلات ایران بین صفحه عربستان از جنوب غرب و پهنه توران از شمال شرق فشرده شده و پوسته آن کوتاه شده است و همین عامل باعث ایجاد زلزله می شود.

زمین شناس در پاسخ به این سوال که آیا زلزله های ایران به هم مرتبط هستند که در این زمان کم بعد از زلزله سرپل ذهاب شاهد این همه زلزله هستیم، گفت: همانطور که گفتم ایران کشوری لرزه خیز است ولی مناطق مختلف آن از لحاظ لرزه خیزی با هم متفاوت و مجزا هستند. به عنوان مثال در ناحیه مرکزی ایران که شامل بم هم می شود زلزله ها کم عمق و پرقدرت هستند و دوره بازگشت آنها یعنی تکرار زلزله بر روی یک گسل نسبتا کوتاه است. در ناحیه البرز زلزله ها کم عمق تا متوسط و با قدرت بالا هستند ولی دوره بازگشت آنها نسبتا طولانی است. در ناحیه زاگرس زلزله ها عمیق تر هستند و تعداد آنها زیاد و انرژی آنها نسبتا پایین است و بطور استثنایی در مناطق اطراف گسل جوان زاگرس (مثل زلزله سرپل ذهاب) با انرژی بالای 6 تا 7 ریشتری تخلیه می شود، بنابراین این لرزه خیزی ها مرتبط به هم نبوده و بر اساس ساختار زمین ساختی ایران است.

وی ذکر این نکته را ضروری می داند که امروزه به مدد ارتباط جمعی بالا و توسعه شبکه های مجازی اخبار به سرعت جابجا می شود. به همین دلیل و به واسطه وقوع زلزله دلخراش سرپل ذهاب و بالا رفتن حساسیت مردم به زلزله احساس می کنیم که زلزله در ایران زیاد شده است، در صورتی که با نگاه اجمالی بر شمار لرزه نگاشت ها حتی فقط لرزه های مربوط به دوسال پیش متوجه این نکته می شویم که در گذشته نیز تقریبا همین تعداد لرزه در ایران داشتیم.

عضو هیات علمی گروه عمران در پاسخ به این سوال که چرا زلزله های ایران اثرات تخریبی زیادی دارند، گفت: ویژگی خاص لرزه های ایران کم عمق بودن آن است به طوریکه زلزله های ایران اکثرا در عمق کمتر از 25 کیلومتر به وقوع می پیوندد و بعضا چون زلزله بم 1382 عمق آن 8 تا 10 کیاومتر بود. این مساله باعث می شود که اثرات تخریبی زلزله های ایران دو چندان شود.

خاکی در پاسخ به این سوال که آیا زلزله قابل پیش بینی است؟ گفت: زلزله قابلیت پیش بینی زمانی ندارد ولی از لحاظ مکانی قابل پیش بینی است. مثلا می دانیم اطراف تهران گسل های خطرناکی مثل مشاء و کهریزک را داریم و این مناطق از لحاظ زلزله ریسک خطر بالایی دارند اما نمی توانیم بگوییم چه روزی ، چه ساعتی و حتی چه سالی خواهد لرزید. حتی بزرگان علم زلزله ایران چون  دکتر عکاشه با توجه به دوره بازگشت زلزله های تهران که حدود 150 سال است ( الان حدود 35 تا 40 سال تاخیر داشته است) می گوید: 10 تا 15 سال آینده زلزله فاجعه آمیز تهران با قدرت بالای 7 ریشتر به وقوع خواهد پیوست. ولی تاریخ دقیق قابل ذکر نیست ممکن است امروز، فردا، ده سال بعد و ... رخ دهد.

زمین شناس افزود: امروزه تکنیکی به عنوان هشدار وقوع زلزله در کشورهایی مثل آمریکا، مکزیک و ....وجود دارد که می تواند در حد چند ثانیه زودتر وقوع زلزله را اعلام کند، که آن هم با توجه به کم عمق بودن زلزله های ایران این هشدار در حد 10 تا 15 ثانیه خواهد بود که عملا قابلیت استفاده ندارد.

وی در خصوص راه حل کاهش اثرات تخریبی زلزله گفت: باید قبل از وقوع حادثه آماده باشیم. این یکی از نکات مهم در مدیریت بحران است که قبل از وقوع حادثه با آمادگی کامل و آموزش همگانی منتظر زلزله و یا هر حادثه طبیعی دیگر باشیم. متاسفانه در کشور ما و به گواه آمار کشته ها، هنوز به این آمادگی نرسیده ایم. در کشورهایی مثل ژاپن از دهه 80 میلادی، آمار کشته ها نسبت به قدرت زلزله ها کاهش یافته است. حتی در مکزیک درپی وقوع دو زمین لرزه به فاصله کمتر از 5/1 سال در این کشور آمار کشته ها کمتر بود.

خاکی افزود: در ایران همیشه هر ده سال یک زلزله غم انگیز به وقوع می پیوندد و همیشه آمار تلفات جانی هم بالاست. رودبار حدود 50 هزار، بم 35 هزار و سرپل ذهاب حدود 630 نفر که با توجه به عمق 23 کیلومتری زلزله از سطح زمین، مرکز سطحی زلزله که با شهر فاصله داشت و وقوع زلزله 5/4 ریشتری، 10 دقیقه زودتر از زلزله اصلی و با توجه به زمان وقوع زلزله این آمار، آمار بالایی است.

زمین شناس با اشاره به اینکه باید از خودمان شروع کنیم، گفت: در این چند روز و با توجه به صحبت ها در جامعه به این نتیجه رسیده ایم که همه مضطرب و ترسان از زلزله هستند ولی کسی به فکر آمادگی نیست. در منزل یک کیف حیاتی شامل قوطی آب معدنی، غذای کنسرو، لوازم بهداشتی، داروهای مهم، چراغ قوه و باطری باید داشته باشیم. راه های خروجی را باز نگه داریم و در قدم بعدی به فکر بازسازی بافت فرسوده باشیم.

عضو هیات علمی گروه عمران گفت:اگر ساخت و سازهای جدید با توجه به اصول و مقررات مهندسی صورت گیرد، مصالح با کیفیت انتخاب شود و در قدم کلان ایمن کردن زیرساخت های شهری در اولویت قرار گیرد. به عنوان مثال در تهران در حین وقوع یک زلزله شدید احتمال آتش سوزی و انفجار حاصل از گاز بسیار زیاد است. باید این تاسیسات را در جعبه های محافظ زیر زمین کار گذاشت تا این لوله در حین زلزله دچار شکستگی نشود. در زلزله هجدک کرمان در آذر امسال ثابت شد که توجه به اندک اصول ساخت و ساز می تواند این سانحه را در کشور ما کم خطر و عادی کند.

همه انسان ها دارای قلب مهربانی هستند و این موضوع در بین ایرانی ها به دلیل فرهنگ و نحوه پرورش بیشتر به چشم می خورد. همواره حوادث ناگوار آتش غم در دل هموطنان برافروخته است و امیدواریم بلایای این چنینی از کشور ما دور باشد اما فقط این کافی نیست و باید تمام جوانب ایمنی را لحاظ کنیم و آثار تخریبی بلایای طبیعی را تا حد امکان کاهش دهیم.

گزارش از عاطفه عبدی

انتهای پیام/

زلزله های اخیر تهران به هم مرتبط هستند؟