فراهان دیار مفاخر، گردشگران نوروزی را فرا می خواند
شهرستان فراهان معروف به دیار مفاخر جاذبه های زیادی برای گردشگران نوروزی دارد که اگر هر گردشگری بشنود بی شک به دنبال تجربه گشت و گذار در آن خواهد بود.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ، در ایام نوروز مردم ایران گردشگری نوروزی را آغاز می‌کنند و علاوه بر دیدن قوم و خویش و سفر به شهر و موطن خود به شهر‌های دیگر کشور هم سفر می‌کنند تا در ایام خوش بهار خستگی زندگی روزمره را با دیدن مناطق گردشگری به در کنند.
شهرستان فراهان هم یکی از مناطقی است که دارای جاذبه‌های گردشگری است. اگرچه این شهرستان آب و هوایی خشک دارد، اما محصولاتی با کیفیت و بسیار خوشمزه در این مکان به عمل می‌آید. روستا‌های فراهان از قدمتی دیرینه برخوردارند و گفته می‌شود گویش این منطقه ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. بیش از همه نکات مثبتی که این منطقه دارد به دیار مفاخر و مشاهیر شناخته می‌شود. پیشنهاد می‌کنم حتی اگر قصد سفر در نوروز را ندارید با ما در این مطلب همراه شوید تا لحظاتی خوش داشته باشید.
سرزمین مدیا کجاست؟
فراهان یکی از شهرستان‌های استان مرکزی و پاره‌ای از سرزمین تاریخی فراهان بزرگ است که منطقه وسیعی از شمالِ شهر اراک تا مناطقی از شهرستان آشتیان و تفرش را نیز در بر می‌گرفت و از غرب تا مرز استان همدان می‌رسید و روستای خوش آب و هوای کسرآصف در آن قرار دارد.
بیش از دویست روستای کوچک و بزرگ در فراهان بزرگ وجود دارد که در دشت فراهان و کوه‌های اطراف پراکنده‌اند. شهر کوچک فرمهین در مرکز فراهان و در سه راهی اراک-تفرش-فراهان قرار گرفته است.
لغت شناسان فراهان را فشرده واژه فرا هامون می‌دانند، سرزمینی که از یکسر به خورهه و از سویی به تفرش و از سوی دیگر به کمیجان کشیده شده بود فرا هامون نامیده میشد. یونانیان آن را مدیا می‌نامیدند.
فراهان شامل ناحیه‌ای پهناور میان شهرستان‌های اراک و تفرش و آشتیان است. تاریخ قم کهن‌ترین سندی است که در آن نامی از فراهان آورده شده، این سند مربوط به سال ۳۷۸ هجری قمری یعنی بیش از هزار سال پیش است که در آن زمان روستای فراهان جزء شهرستان قم بوده.حمدالله مستوفی در نزهت القلوب می‌نویسد: فراهان ولایتی است و در دیه‌ها معتبر بود، دیه ساروق را دارالملک آنجا و طهمورث ساخت، اکنون دولت‌آباد و ماستر معظم قرای آنجاست.
نام یکی از شهر‌های بخش مرکزی شهرستان فراهان، فرمهین است. این شهر در شمال شهر اراک وکویر میقان واقع است. هوای آن سرد و سالم و آب کلیه روستا‌های آن از قنوات است که طول اکثر آن‌ها به ۶ هزار گز می‌رسد. فراهان از سه قسمت به نام بالا و پائین و سادات تشکیل می‌گردد.
از دیگر روستا‌های قدیمی فراهان ذلف آباد است که روزگاری شهری مهم و پرجمعیت بوده است.
شهر فرمهین در مرکز بخش مرکزی شهرستان فراهان واقع و مرکز شهرستان است. روستا‌های مهم دیگر فراهان عبارتند از: روستای خوش آب و هوای کسرآصف، دستجان، خوشدون، نظام آباد، تلخاب، فشک، ماستر، شتریه، مشهد ذلف آباد، فارسیجان، مشهدالکوبه و واشقان. به واسطه مسطح بودن اراضی در فصل خشکی در اکثر روستا‌های فراهان می‌توان با خودرو به آنجا سفرکرد. کویر نمک میقان در قسمت جنوبی دهستان فراهان واقع است و روستا‌های نزدیک به کویر به واسطه مجاورت با کویر دارای هوای ناسالم و آب شورند.
• دهگان نویسنده تاریخ استان مرکزی در گزارش‌نامه می‌گوید: «واژه فراهان بطور قطع مرکب از دو عضو است که خوشبختانه هر دو عضو زنده و در اسماء امکنه متداول می‌باشند. «فَرَه» به فتح اول و ثانی به معنی شکوه است و عضو دوم یعنی (آن) یک من علامت جمع باشد جمع دو واژه به معنای سرزمین مجد و عظمت یا جایگاه گزیدگان و آزادگان است.
• دیدگاهی دیگر آن است که فراه در زبان پهلوی به معنی شهر است و نمونه آن نیز شهر فراه در ولایت فراه افغانستان است. فراهان نیز جمع آن و به معنی شهر‌ها است.
• دیدگاه دیگر این است که فراهان به جم فرای هامون و منظور آنچه فرای کویر میقان است بوده‌است.
• فراهان را در قدیم مدیا می‌نامیدند جغرافی دانان اسلامی آن را جزو بلاد جبال می‌دانستند.
جمع روستا‌های دهستان فراهان ۱۲۹ قریه و دارای ۶۱ هزار تن سکنه است. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش مرکزی شهرستان فراهان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۸٬۹۹۴ نفر بوده‌است.
فارسی زبان فراهانی ها با لهجه‌های خاص
در بیشتر مناطق فراهان به زبان فارسی صحبت می‌شود. در روستا‌ها فارسی با لهجه‌های خاصی وجود دارد. خلجی از دیگر زبان‌های فراهان است.
سعید نیکنام مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان فراهان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ، گفت: شهرستان فراهان با اجرای مراسم مختلف به استقبال نوروز ۹۸ می‌رود.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان فراهان گفت: اجرا و برپایی جنگ شادی و نوروزگاه در میدان اصلی شهر، پیش بینی و آماده سازی دو مدرسه در فرمهین و خنجین جهت اسکان مسافران، آماده سازی تمام کلاس‌ها با ویژگی اتاق ویژه، طبخ غذا، بروشور‌های معرفی جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان و بروشور‌های بهداشتی در راستای کیفی سازی اسکان نوروز از برنامه‌های تدارک دیده شده است.
محبوبترین مناطق گردشگری فراهان از دید بازدیدکنندگان
در ایام نوروز هر فردی طبق علاقه خود به یکی از مناطق دیدنی ایران سفر می‌کند. با این مقدمه محبوبترین مناطق گردشگری فراهان از دید بازدیدکنندگان را معرفی می‌کنیم.
فراهان شهرستانی است که از پیچ و خم‌های تاریخ و طبیعت نشانه‌ها و آثار زیادی در خود جای داده است که هر انسان متفکر و کنجکاوی را به خود فرا می‌خواند. شهرستان فراهان نیز از دیرباز دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری بوده است. این روز‌ها که طبیعت جان تازه‌ای گرفته است مناطق بکر طبیعی استان بیش از پیش جلوه نمایی می‌کند. از سویی جاذبه‌های مذهبی-تاریخی نیز در ایام نوروز مهمانان خاص خود را دارد.
۱. شهر زیر زمینی ذلف آباد
شهر زیرزمینی ذلف آباد از مهمترین آثار تاریخی شهرستان فراهان است که در سال ۱۳۸۸ در جریان حفاری باستان شناسی از دل خاک نمایان شد و از عظمت و آرایه‌های ارزشمندی در زمینه معماری، مردم شناسی و باستان شناسی برخوردار است.
این شهر یکی از سکونتگاه‌های مهم و کانون‌های جمعیتی در دوران ایلخانان بوده است که در پنج کیلومتری شمال شهر فرمهین واقع شده و توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به یک سایت- موزه برای بازدید گردشگران تبدیل شده است.
شهر زیرزمینی ذلف آباد فراهان تا ۲۰۰ سال قبل محل زندگی مردم بود که بنا به مستندات تاریخی موجود در جریان نارضایتی‌ها از حاکمیت زمان توسط عوامل حکومت قاجاریه به آب بسته می‌شود و ساکنینش مجبور به ترک آن می‌شوند. براساس منابع و اسناد تاریخی به‌جای مانده، تشکیل ساختار‌های نخست شهرزیرزمینی ذلف‌آباد به "ابودلف عباسی" منسوب شده و در واقع نام دقیق و اصلی این شهر "دلف آباد" و برگرفته از نام بنیانگذار آن بوده است.
آثار با ارزش تاریخی کشف شده از این محوطه و نیز اسناد و منابع تاریخی موجود، بیانگر این مهم است که پیش از ابودلف‌ها نیز مردمانی با تمدن و با پیشه صنعت گری در این سرزمین می‌زیسته اند. منطقه تاریخی ذلف آباد به سبب گستردگی و محتوای غنی فرهنگی از بزرگترین مجموعه‌های تاریخی استان مرکزی بوده است.
از "شهر زیرزمینی ذلف آباد" در کتاب‌ها و آثار تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین مناطق و روستا‌های بخش فراهان نام برده شده است.
در اسناد و منابع تاریخی دوران قاجاریه نیز به این شهر و تمدن و قدمتش اشاراتی شده و در تمامی این اسناد به وجود شهری زیرزمینی در این بخش اشاره شده است.
سعید نیکنام، مسئول میراث فرهنگی فراهان با اشاره به سرگذشت مردمان و تاریخ این سرزمین گفت: زمانی که مردم ذلف آباد از اطاعت و تبعیت حکومت خارج شده بودند حاکم آن منطقه که شخصی به نام "ایمانی خانی" بود متوجه این موضوع شد و "فتحعلی شاه" را در جریان قرار داد و او نیز به "عبدالله خان گرجی یوزباشی" حاکم اراک، دستور می‌دهد که سپاهی جهت کنترل امنیت به ذلف آباد اعزام کند.
سپهدار گرجی پس از دریافت این دستور به ذلف آباد حمله می‌کند که عدّه‌ای از مردم مفقودالاثر می‌شوند، عدّه‌ای می‌میرند و عدّه‌ای نیز از این سرزمین کهن فرار می‌کنند. کشف یک عرصه میدانگاهی، حمام و ۳۰ فضای مسکونی و اماکن نگهداری و ذخیره سازی از شاخص‌های دو فصل کاوش باستان شناسی ذلف آباد فراهان است و در این کاوش‌ها بیش از یکصد قلم شیء شامل سکه، نقش مهر، گردنبند و دستبند تزئینی، انواع ظروف سفالینه و النگو کشف شده که بر اساس شواهد موجود، گستره زمانی آن به سده ۶ تا ۱۱ هجری قمری می‌رسد.
این شهر زیر زمینی در جوار امامزاده احمد بن علی (ع) ذلف آباد قرار دارد. هر ساله در اول تیر ماه مراسم آئینی و باستانی جشن تیرگان یا آب پاشان با حضور چند هزار نفر جمعیت در آن برگزار می‌شود. این جشن تحت عنوان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۹ به ثبت آثار ملی رسیده است.
از دیگر آثار مذهبی، تاریخی و گردشگری شهرستان فراهان امامزاده احمد (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که در دوره ایلخانی بنا شده است. این اثر که به «شاهزاده قاسم» معروف است، در ۳ کیلومتری شمال شرق فرمهین و در کنار محوطه ذلف آباد و در جاده ارتباطی فرمهین-تفرش-آشتیان واقع شده است. مسافران نوروزی می‌توانند اوقاتی را برای زیارت و بازدید آن اختصاص دهند.
۲. شاهزاده حسین نظام آباد
از دیگر آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان فراهان برای بازدید مسافران در ایام نوروز، بقعه شاهزاده حسین از نوادگان امام موسی کاظم (ع) در روستای نظام آباد این شهرستان است که مربوط به دوره سلجوقیان است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال اراک و در کنار تپه باستانی احمدآباد قرار دارد.
این بنا دارای سه ایوان بزرگ، یک حسینیه و گنبدخانه‌های ۲ پوشه بر فراز بخش اصلی است که ارتفاع هر یک از گنبد‌ها ۱۱ متر و قطر آن‌ها ۵/۶ و ۵/۷ متر است. بقعه اصلی این بنا هشت ضلع دارد و شامل ۲ پوشش آجری از بیرون و طاق ضربی گچی از داخل است.
بقعه اصلی ۸ ضلع دارد، و شامل دو پوشش آجری از بیرون و طاق ضربی گچی از داخل می‌باشد. پوشش بیرونی ۱۲ رکن احداث گردیده که بنای اصلی مربوط به دوره قبل از صفویه و دوران ایلخانی است. بنای اصلی استوانه‌ای شکل بوده و دو دیواره می‌باشد که وسط دو دیوار پوک و توخالی است.
بخش اصلی، قدیمی‌ترین قسمت بنا را تشکیل می‌دهد و در بین آجر‌ها کاشی نیلی رنگ کار شده که بر زیبایی آن افزوده و تزیینات آن با کاشی از نوع معرق است. گنبد اصلی و ساق آن و همچنین نمای ایوان‌ها و اطراف گنبد در حال تخریب بود که در سال ۱۳۷۴ ه. ش. توسط سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی مرمت و بازسازی شده است. درب چوبی در فضای ورودی به گنبد اصلی نصب شده که دارای اهمیت و ارزش بسیار بالایی است و با وجود طرح‌های گره‌کاری شده، در میان آن نام مبارک امام علی (ع) حک شده است. با توجه به سلامت نوع چوب آن هنوز مشخص نیست که جنس آن از کدام نوع چوب است.
وجود محراب زیبا در گنبد اصلی، ذوق هنری را از لحاظ گچ‌بری به اثبات می‌رساند. نقاشی درون سقف مربوط به دوره صفویه است که مرمت شده است. الحاقات جبهه شرقی و شمالی و جنوبی و ایوان‌ها جزو اصلی بنا نبوده و در دوره‌های بعد افزوده گردیده است. آثار باقی مانده در سر درب جبهه جنوبی سال ساخت بنا و نام بانی را نشان می‌دهد که متاسفانه قسمتی از کاشی‌های میانی آن به مرور زمان ریخته و از بین رفته است.
کارشناسان میراث فرهنگی استان مرکزی با توجه به نوع معماری و سال ساخت الحاقات، احتمال می‌دهند که ایجاد ایوان‌ها بعد از سفر ناصرالدین‌شاه به عتبات و به دستور وی بوده است. بیشترین مصالح بنا آجر قدیمی، خاک، گچ و مقداری هم سنگ و چوب جهت کلاف‌کشی می‌باشد، که نقل می‌کنند به دستور بانی بنا در نزدیکی بقعه، کوره آجرپزی دایر بوده که آثاری از آن باقی نمانده است. الحاقات و ایوان‌ها مربوط به دوره قاجار است. در ایوان شرقی و سر درب آن که با کاشی خشتی تزیین، یادگاری از محمود یا محمد رجب که گویا معمار بوده به صورت کتیبه موجود است.
عمده تزیینات بنا در ایوان جنوبی و رو به قبله می‌باشد. تزیینات کاشی معلقی شکل حصیر بافت است.
تپه احمد آباد بنا به گفته قدیمیان روستا ساختمانی ۷ طبقه بوده که یکی از مراکز حکومتی سلسله‌های پیشین بوده (که تا به حال چندین بار مورد کند و کاو سودجویان قرار گرفته است) و در شرق روستای نظام‌آباد واقع می‌باشد.
۳. آتشکده فردقان
بقایای آتشکده فردقان مربوط به دوره ساسانیان که در بخش خنجین و در روستای فردقان فراهان واقع شده از دیگر آثار دیدنی خطه فراهان است.
این اثر در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از نمونه‌های خاص آتشکده‌های به جا مانده در ایران در دوران پیش از اسلام محسوب می‌شود. روستای کوچک "فردجان" در شمال غربی فراهان قرار دارد و آتشکده بر روی تپه‌ای مجاور فراهان دیده می‌شود. تمام آتشکده و بخشی از دیوار‌های قلعه خراب شده است. ارتفاع دیوار اصلی باقی مانده حدود نه متر، قطر پی‌های آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است.
در وسط قلعه، تعدادی پی‌های سنگی به قطر پنج متر وجود دارد که می‌تواند بازمانده تالار‌های متعدد و آتشگاه و نیایشگاه باشد. پایه‌های آن بر ستون‌هایی قرار گرفته و در پای یکی از این ستون‌ها سردابی به چشم می‌خورد که بر اساس بعضی روایات محل زندان بوعلی‌سینا بوده است.
در ضلع شمالی قلعه، در زیرزمینی که در حال حاضر آغل گوسفندان و انبار علوفه است، تعداد چهار ستون به قطر حدود دو و نیم متر از آجر و ساروج دیده می‌شود. ستون‌ها تقریباً در کنار هم قرار دارند و حدود سه متر از آن‌ها نمایان و قسمت بیشتر آن‌ها داخل زمین و زیر آوار خاک می‌باشد.
بر اساس بررسی‌های ماریان مولیان و بهرام فره وشی:پس ازخاموش شدن آذر گشسب ارومیه در منطقه چیچست این آتشکده دوباره کشف شد.
آتشکده فردقان بسیار قبل از چیچست ارومیه دارای اهمیت بوده است و مراسم عبادی در آن برگزار می‌شده و حتی صنایع نیز در کنار آن فعال بوده است.
۴. تکیه فرمهین
تکیه فرمهین از دیگر آثار فرهنگی و تاریخی شهرستان فراهان است که در ۴۵ کیلومتری شمال اراک واقع شده است. سابقه آن به دوره قاجار می‌رسد و از نظرمعماری بنا‌های اسلامی دارای ویژگی‌های ممتاز است. این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست آثار ثبتی ایران به ثبت رسیده است.
کاربری آن برای برگزاری سوگواری حضرت سیدالشهداء (ع) و برگزاری تعزیه بوده است. مراسم تعزیه در فصول سرد درون تکیه برگزار میشد که مردان در طبقه پایین و زنان در نیم طبقه دوم قرار می‌گرفتند. در فصل گرم نیز در محوطه باز حیاط و برروی سکویی که در وسط حیاط تعبیه شده بود برگزار میشد. در حال حاضر این تکیه موزه میراث فرهنگی فراهان است و همه روزه به صورت رایگان آماده بازدید عموم است.
۵. امامزاده افطس اسفین
امامزاده حسن الافطس از دیگر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرستان فراهان که قدمت آن به قرن ۹ و ۱۰ و دوره اسلامی برمی گردد و در حریم روستای اسفین این شهرستان قرار گرفته است.
بقعه این امامزاده در ۱۱ کیلومتری شمال غرب فرمهین است و به شاهزاده حسن افطس شهرت دارد. بنای این اثر شامل ایوان ورودی، کف شکن، حرم، نمازخانه و گنبد است که در محوطه وسیعی واقع شده است.
اصل اتاق مرقد یک فضای هشت ضلعی است که بر فراز آن، گنبد شلجمی بزرگی قرار دارد که قطر آن حدود ۱۰ و ارتفاع آن بیش از ۱۰ متر است.
در داخل بقعه، ضریحی چوبی، با شکوه و جلوه‌ای خاص بر روی سکویی چهار گوش قرار دارد.
بنای این بقعه دارای سه فضای به هم مرتبط است که ابتدا باید از فضای ورودی که شامل ایوان و شبستان مستطیل شکل با سقف مسطح است وارد شد و پس از آن به در ورودی بنای قدیمی می‌رسد.
بنای قدیمی این بنا، از سطح شبستان ورودی پایینتر است و حدود پنج پله راه دارد و در مجاور شبستان ورودی یک فضای مستطیل شکل دیگر نیز قرار دارد که به عنوان نمازخانه از آن استفاده می شود.
شالوده بنای قدیمی، از سنگ، گل و خشت و آجر ساخته شده و معماری آن مربوط به دوره ایلخانی و صفویه است. قدمت امامزاده حسن الافطس واقع در روستای اسفین از دوره اسلامی قرن ۹ و ۱۰ فراهان است.
بقعة این امامزاده در ۱۱ کیلومترى شمال غرب فرمهین و در میان روستاى اسفین از توابع شهرستان تفرش واقع شده و به «شاهزاده حسن افطس» شهرت دارد.
بنا، شامل ایوان ورودى، کفشکن، حرم و نمازخانه و گنبد است که در محوّطة وسیعى واقع شده است. اصل اتاق مرقد، یک فضاى هشت ضلعى است که بر فراز آن، گنبد شلجمى بزرگى قرار دارد که قطر آن حدود ده و ارتفاع آن بیش از ده متر است. در داخل بقعه، ضریحى چوبى به ابعاد ۱۲/۱×۸۶/۱×۲۳/۲ متر بر روى سکویى چهار گوش قرار دارد.
بقعه، داراى سه فضاى به هم مرتبط است که ابتدا باید از فضاى ورودى که شامل ایوان و شبستان مستطیل شکل با سقف مسطح است، عبور نمود و به در ورودى بناى قدیمى بقعه رسید، بناى قدیمى، از سطح شبستان ورودى پایینتر و حدود پنج پلّه راه مىپیماید. مجاور شبستان ورودى، یک فضاى مستطیل شکل دیگرى قرار دارد که به عنوان نمازخانه از آن استفاده مى شود. شالودة بناى قدیمى، از سنگ و ملاط گل و خشت و آجر ساخته شده و معمارى آن مربوط به دورة ایلخانى و صفویّه است.
۶. امامزاده زینب خاتون آهنگران
بقعة این امامزاده، در ۱۲ کیلومترى جنوب فرمهین، پس از سه راهى جادّه ساروق و در میان روستاى آهنگران واقع شده و به «شاهزاده زینب خاتون» مشهور است.
بناى بقعة امامزاده را در حدود ۲۰ سال قبل با حفظ شکل قدیم آن تعمیر کرده و فقط گنبد آن جدید ساخته شده است. بر روى یک قطعه کاشى (۱۸×۳۰) سانتى مترى به رنگ لاجوردى بر زمینه سفید، تاریخ اتمام بناى گنبد قدیم چنین نوشته شده است: «غره شهر ذى القعده سنه ۱۰۶۲ توفیق آثار حاجى بابا میر به صورت اتمام رسانید، عمل نور على اللَّه مرد قمّى مبارک باد» که مطابق با حکومت شاه عبّاس دوّم صفوى (۱۰۵۲ ـ. ۱۰۷۷ هـ. ق) مى باشد.
فضاى داخلى بقعه، به شکل دایره بود که در وسط آن، صندوقى چوبى به ابعاد ۱۳۷×۱۳۷×۳۰۰ سانتى متر با تزیینات مشبک قرار دارد که قسمت‌هایى از آن آسیب دیده است.
بر روى حرم، گنبد مخروطى ساقه دارى تعبیه شده که به صورت دو پوش است و از داخل، شکل عرقچینى را به خود گرفته است. ساقه گنبد، داراى تزیینات آجرى با کاشى فیروزهاى و سفید است و نماى خود گنبد نیز با کاشى فیروزهاى پوشش یافته است. شبستانى در جانب جنوب به بقعه افزوده شده است. این بقعه، داراى مسجد و حسینیه جداگانه اى است و صحن وسیعى آن را در بر گرفته که به صورت گورستان عمومى از آن استفاده مى شود.
به اعتقاد اهالى، امامزاده زینب خاتون از فرزندان امام موسى کاظم است که جزء کاروان ۷۲ تن ساروق بوده و در این‌جا به شهادت رسیده است.
۷. کاروانسرای دولت آباد
کاروانسرای مجدالملک روستای دولت آباد فراهان یکی از بنا‌های تاریخی و مذهبی منطقه فراهان در استان مرکزی است که در بیش از یک قرن پیش ساخته شده است.
این کاروانسرا در مسیر راه کربلا ۱۱۶ سال پیش توسط مرحوم «میرزا حسین خان تفرشی» در پنج هزار مترمربع زمین و چهار هزار متر مربع بنا ساخته شده و یکی از آثار ارزشمند دیدنی منطقه فراهان است.
بانی این کاروانسرا این مکان را برای جهت رفاه حال زائران کربلا ساخت و به این ترتیب مردم روستای دولت آباد از زائران پذیرایی می‌کردند.
مصالح اصلی این کاروانسرا آجر و ساروج است و در آن اتاق‌های کوچکی با بخاری آتشی و یک اصطبل برای نگهداری اسب و شتر با انباری علوفه وغلات که با معماری زیبای آن زمان ساخته شده است، وجود دارد. کاروانسرای مجدالملک روستای دولت آباد فراهان یکی دیگر از بنا‌های تاریخی و مذهبی منطقه فراهان است که در بیش از یک قرن پیش در پنج هزار مترمربع زمین و چهار هزار متر مربع بنا ایجاد شده است.
۸. حمام قدیمی خنجین
از اماکن تاریخی بخش خنجین می‌توان به حمام قدیمی خنجین اشاره کرد که بنا به گفته برخی محققین، مهندسان این حمام اصفهانی‌ها بوده و در شهر اصفهان نیز حمامی شبیه به این بنا وجود دارد.
حمام خنجین نیز از دیگر اثار تاریخی منحصر به فرد با ویژگی‌های دوران قاجاریه است که در این شهر وجود دارد و در سال ۱۳۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه قلعه خنجین مربوط به دوره اشکانیان است که در روستای خنجین و در نزدیکی حمام خنجین است و این اثر نیز در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ به ثبت ملی رسیده است.
۹. تپه آسیاب خرابه گورچان
تپه آسیاب خرابه مربوط به هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد است که در روستای گورچان به فاصله ۶ کیلومتری از مرکز بخش خنجین واقع شده است و قدمت آن به هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد برمی گردد.
این بنای ارزشمند در سال ۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۱۰. امامزاده ساریه خاتون
از ابنیه مذهبی دوره قاجاریه نیز دیگر اثری است که گردشگران نوروزی می‌توانند از آن دیدن کنند. این اثر ویژگی‌های معماری و ظرافت‌های ساخت را به طور کامل از سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام در خود دارد.
آداب و رسوم
جشن تیرگان از رسوم قدیمی و کهن ایرانیان است که قدمتی برابر با دوران ساسانیان دارد. ایرانیان باستان برای هر روز از سال اسم خاصی برگزیده بودند که هر گاه اسم روز با اسم ماه، هم نام بود آن روز را گرامی داشته و جشن می‌گرفتند که از این بین جشن تیرگان (تیر اسم روز اول ماه تیر) و جشن مهرگان (مهر اسم روز اول ماه مهر) معروف‌تر است.
جشن تیرگان امروزه با گذشت حدود ۱۶۰۰ سال هنوز در دشت فراهان استان مرکزی برگزار می‌شود. فراهانی‌ها همه ساله در اولین روز از فصل گرم سال با حضور در کنار امامزاده ذلف آباد این روز را گرامی داشته و جشن می‌گیرند.
مردم دشت فراهان در این روز از گوشه و کنار مرز پر گهر به منطقه زادگاه خود برگشته، روز را تا شب در دامان طبیعت می‌گذرانند و با طبخ غذاهای محلی مثل دلمه و آش‌های محلی در کنار اقوام روز خاطره انگیزی را سپری می‌کنند.
در منطقه فراهان به این جشن عید صغری و یا جشن آب پاشان هم می‌گویند.
برگزاری بازی‌های محلی، پاشیدن آب به همدیگر و برگزاری مجالس پرده خوانی و شبیه خوانی از دیگر رسوم این روز است.
مشاغل محلی و سایر درآمد‌ها
کشاورزی و دامداری کار اصلی مردم فراهان است. آب قنات یکی از منابع اصلی آبیاری به شمار می‌آید. کشت غلات به خصوص گندم و نیز باغداری (از جمله انگور، بادام و گردو) در فراهان رواج دارد. محصولاتش غلات، بُنشن و میوه جات است. گله داری یکی از کار‌های عمده سکنه این بخش است و پوست بره محدوده به خوبی معروف است و خریدار زیاد دارد. صنایع دستی زنان این دهستان قالی و قالیچه بافی با نقشه است.
خوراک مردم فراهان
عاطفه کیشانی فراهانی کارشناس ارشد مردم شناسی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک،گفت: مقتضای زندگی دامداری و کشاورزی منطقه، اغلب مواد غذایی مردم را لبنیات و فرآورده‌های لبنی، چون شیر، پنیر، سرشیر، ماست، دوغ و ... تشکیل می‌داده است؛ و امروزه نیز مواد لبنی جزء جدانشدنی سفره‌های مردم است و برای تأمین این نیاز خانوار‌ها از گذشته‌های بسیار دور چند گاو و چندین گوسفند داشته‌اند و سالمند‌های روستایی راز عمر طولانی و سلامتی و شادابی خود را مرهون لبنیات سالم و طبیعی می‌دانند که اغلب خوراک یا بخشی از هر سه وعده غذایی روزانه آن‌ها را تشکیل می‌دهد در گذشته عمده مواد غذایی از مشتقات لبنی بوده است. ولی امروزه رژیم‌های غذایی تغییر محسوسی کرده است و آنچنان اتکایی به لبنیات نیست، ولی جزء سفره‌های امروزی نیز محسوب می‌شوند.
نان‌های سنتی فراهان
کیشانی فراهانی ادامه داد: مردم منطقه برای خوردن غذا (صبحانه، نهار، شام) لفظ نان را به کار می‌برند که احتمالاً نشان از قوت غالب که همان نان بوده است می‌باشد.
۱ ـ. گِرده: این نام ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر به ضخامت ۲ تا ۳ سانتی‌متر می‌باشد. تقریباً شبیه سنگک، ولی ضخیم‌تر و کوچکتر از سنگک می‌باشد؛ که در حدود ۳۰ ـ. ۲۵ سال قبل نیز پخته میشد، ولی هم اکنون پخت نمی‌شود برای پختن آن از آب پنیر نیز استفاده می‌شود؛ و با این مواد مزه شیرینی پیدا می‌کند گاهی روی آن به تخم‌مرغ آغشته و در حرارت هیزم و هیمه درون تنور پخته می‌شود. به نظر می‌رسد که این نان جنبه مذهبی و آئینی داشته و در مراسم خاصی پخته می‌شده است. گرده طعم متفاوتی با نان‌های رایج دارد، ولی به نظر می‌رسد که پخت آن در منطقه منسوخ شده است.
۲ ـ. نان لواش: نان تقریباً نازک، ولی نه به نازکی لواش تقریباً قطری دو برابر آن دارد که پنجه‌کش و وردنه کش می‌شود که بیشترین پخت نان و مصرف خوراکی اهالی را دارد. بهترین نان لواش از گندم بهاره به دست می‌آید.
۳ ـ. فطیر (کاک): قرص نان شیرین و ترد است که همان نان بی‌مایه است که آنرا از آرد گندم، شکر، روغن، تخم‌مرغ و کنجد که بر روی آن می‌پاشند تهیه می‌شود و برای سوغات سفر یا مراسم عید نوروز تهیه می‌شود.
۴ ـ. نواله: نان ویژه سگ‌های چوپانان است که از خمیر‌های اضافی نان بصورت گوله‌های بزرگ و گرد تهیه می‌گردد.
۵ ـ. نان والکواس: از آرد و گیاه و الکواس که شفا‌بخشی است.
۶ ـ. نانِ سبزی: از آرد و تره و سبزیجات دیگر تهیه شده است.
غذا‌ها و خورش‌های محلی:
وی ادامه داد: فراهان غذا‌ها و خورش‌های متنوعی دارد از جمله:
۱ ـ. آبگوشت: بیشترین خوراک منطقه و سنتی‌ترین خوراک کشور است.
۲ ـ. آش‌رشته: این آش در مناطق ترک‌نشین، ارشسته نامیده می‌شود و آشی خوش‌یمن است که در امور خیریه و مراسم و اعیاد و جشن‌ها از آن استفاده می‌شود و برای استمرار امور خیر تهیه می‌شود. ترکیبات آن شامل: رشته، نخود، لوبیا، سبزی و چغندر می‌باشد.
۳ ـ. آش اومّاج: برای سرماخوردگی با رنده کردن یک پیاز بزرگ و مقداری آرد را آب می‌پاشند و مقداری فلفل سیاه و تخم‌مرغ به آن اضافه می‌کردند. آش مناسب فصل پاییز و زمستان است.
۴ ـ. ترخنه دوغ (ایران ترخنه): گندم بلغور شده و پوست کنده را دستار می‌زنند و از دوغ تازه و گندم بلغور شده را می‌جوشانند ترخنه و دوغ درست می‌شود؛ و پس از تهیه شدن آن با برگ چغندر و سیرابی و سبزی آماده خوردن می‌کنند.
۵ ـ. شیر ترخنه (سوت ترخنه): بلغور گندم را با شیر می‌پزند پس از دم کِشیدن روی ملافه تمیز خشک می‌شود و برای زمستان ذخیره می‌شود با برنج یا رشته میل برنج پخته می‌شود. جایگزین مناسبی برای برنج است.
۶ ـ. آش شُله: پتله (گندم پخته و دستاور شده) به اضافه پیاز داغ زیاد. پس از پختن آش رشته به آن اضافه می‌گردد و مثل پلو دم می‌کشد.
۷ ـ. آش جو: که همه بانوان با طرز پخت و مواد آن آشنا هستند.
۸ ـ. کاچی (قایماق): روغن خوب به اندازه کافی، آرد را در داخل آن حل می‌کنیم، وقتی طلایی شد آب روی آن می‌ریزیم، بعد از جوشیدن و هم زدن روغن را پس می‌دهد در آن موقع قابل خوردن است.
۹ ـ. لُرّه: از آب پنیر تهیه می‌شود و در اثر جوشاندن مثل پنیر سفید شده و سپس صاف می‌گردد و با نان مصرف می‌شود.
۱۰ ـ. دانک (دیش لیگ): مخلوطی از گندم، نخود، لوبیا، عدس و قلم و معجونی مقوی را فراهم می‌آورند. جنبه‌ای سنتی دارد و معمولاً به مناسبت اولین دندان‌های نوزاد خانواده تهیه و در بین اقوام و همسایه‌ها توزیع می‌گردد؛ و انواع غذاهای؛ پتله پلو، رشته پلو، چغندر دوغ، آش کشک، کته ماست، آش ترشی، شوربا، حلیم، شیربرنج
ترشیجات:ترشی، پیاز ترشی، سرکه، انگور ترشی، آبغوره، قره‌قوروت (زج) کالک توشی، خیار ترشی (شور) ـ. سیر ترشی
نوشیدنی‌ها: چای، گل گاوزبان، گل بنفشه، ربع شیره، شیر شیره.
شیرینی‌جات و تنقلات: قُوُت (قاوت)، باسلوق، ترخنه، کپلمه، برشته (گندم و شاه‌دانه)، فرخی، کشمش، شیره، برگه و فتیر
بعضی سنت‌های پخت‌غذا:
۱- در اوایل بهار که گوسفندان زاد و ولد می‌کنند اولین آغوز (گیر) گوسفندان را به خانواده‌های بی‌بضاعت می‌دادند و سپس خودشان مصرف می‌کردند. البته کره، ماست و دوغ و سرشیر و فرآورده‌های دیگر لبنی نیز شامل این قانون بوده است.
۲- کُشتی‌های اول زمستان که یک چارک به خانواده‌های بی‌بضاعت داده میشد و پس از آن گوشت به مصرف خانواده می‌رسیده است.
۳-آش شیر: آش شیر در آخر فروردین پخته میشد و به خانواده‌های بی‌بضاعت داده میشد. از ترکیب پتله و شیر درست میشد.
نکته و پیام آموزشی
با تحولات شهری و گرایش مردم به شهر نشینی و گرایش به غذاهای ملی مثل برنج که قوت غالب مردم شده است متاسفانه بیماری‌های زیادی پیدا شده است که علت آن دوری از غذاهای سنتی و جایگزینی غذا‌هایی که با مزاج و طبع مردم سازکار نیست امروزه ما از لحاظ رژیم غذایی در حالت تهدید به سر می‌بریم، زیرا غذاهای سنتی بیش از ۳۰۰۰ سال با وجود ما آمیخته شده است و جزء طبع ما گردیده است، ولی رژیم‌های غذایی جدید جامعه ایرانی به علل مذکور برای مردم ما تهدید محسوب می‌شود.
فراهان دیار نخبگان
خطه فراهان از توابع استان مرکزی به مهد پرورش شخصیت‌های بزرگ و تاثیرگذار کشور و دیار فرهنگ و تاریخ شهرت دارد و با جاذبه‌های گردشگری دیدنی، مسافران نوروزی را به خود فرا می‌خواند.
این منطقه در مسیر جاده ابریشم قدیم قرار گرفته و در جای جای آن آثاری ارزشمند از دوره‌های تاریخی به یادگار مانده که هر یک فصلی از تاریخ، هنر و تمدن ایران زمین را با خود دارد.
فراهان به مهد پرورش نخبگان و بزرگان ایران شهرت دارد. قائم‌مقام فراهانی صدر اعظم ایران، سیاستمدار، ادیب، شخصیت برجسته و تأثیرگذار ایران‌زمین در عرصه حکومت و سیاست و ادب و هنر است. امیرکبیر سیاستمدار ایرانی، صدراعظم ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار و موسس مدرسه دارالفنون، محمود حسابی فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی در ایران، ابوالقاسم بهرامی پدر علم میکروب‌شناسی ایران و محمد قریب بنیانگذار طب نوین اطفال در ایران از جمله این مشاهیر هستند.
عیسی بهنام از بنیانگذاران باستان‌شناسی در ایران، فتحعلی واشقانی فراهانی خوشنویس نامی ایران، سامان فراهانی سروش دکتر، محقق و پ‍ژوهشگر مهندسی صنایع و مدیریت، فتح‌الله مجتبایی نویسنده و مترجم ایرانی، میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر از رجال دوره‌ی ناصرالدین شاه و پدر سیاستمدار معروف ایرانی دکتر محمد مصدق، یوسف اعتصامی نویسنده، ناشر و مترجم ایرانی، پدر پروین اعتصامی آشتیانی از دیگر بزرگانی هستند که این خطه در دامان خود پرورش داده است.
همچنین میرزا علی قائم‌مقام وزیر خارجه ایران، فرزند میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی، ادیب الممالک فراهانی شاعر برجسته، میرزا عبدالله فراهانی موسیقیدان بزرگ و تقسیم‌کننده دستگاه‌های ایرانی، حاجی ملا رجبعلی تفرشی تعزیه خوان مشهور دوره ناصری و مؤذن مخصوص محمدعلی شاه، حسینعلی خان نکیسا خواننده بزرگ موسیقی ایرانی در دوره قاجار و پهلوی، آقا غلامحسین نوازنده مخصوص دربار دوره ناصری و استاد میرزا عبدالله حاتم عسکری فراهانی ردیف دان مشهور موسیقی ایرانی، عبدالله خان دوامی خواننده و ردیف دان بزرگ موسیقی ایرانی، آقا علی‌اکبر خان فراهانی نوازنده تار مخصوص ناصرالدین شاه، بهزاد فراهانی بازیگر نامی سینما و تئاتر و احمد عبادی نوازنده بزرگ سه تار نیز از دیگر بزرگان و مشاهیر فراهان محسوب می‌شود.
مهمان نوازی به سبک فراهانی
گزارش از فاطمه سادات محمدی
انتهای پیام/ م
