سند راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین؛ میانبُری برای عضویت تهران در شانگهای

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، فاطمه زهرا نصراللهی، کارشناسان بر این باورند که دهه دوم قرن بیست و یکم به سبب تحولاتی که در هندسه نوین قدرت ایجاد شده ، آرام آرام قدرت از غرب به شرق در حال تغییر است و به همین دلیل اتحادیه‌های منطقه‌ای در شرق جغرافیایی روز به روز در حال گسترش هستند و همانطور که در دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ در دو سوی آتلانتیک اتحادیه‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه اروپا شکل گرفت، اکنون  در شرق هم  همین اتفاق در حال وقوع است.

 حسن عابدینی کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که یکی از اتحادیه‌های پر قدرت که می‌تواند در آینده هندسه نوین قدرت جهانی موثر واقع شود، شانگهای است.

او همچنین معتقد است که اکنون تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ضد چین، روسیه و ایران اعمال می‌شود و این موضوع خود به خود موجب نزدیکی این کشور‌ها به یکدیگر می‌شود و از حالت ائتلاف موقت به یک اتحاد راهبردی می‌رسند، بنابراین باید منتظر باشیم که در آینده روابط کشور‌های رقیب آمریکا روز به روز تنگاتنگ‌تر شود.

 سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار ایران عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای را درخواست کرد، اما این روند تا سال ۲۰۱۵ میلادی به دلیل تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران متوقف شد، اگرچه، تحریم‌ها در پی امضای توافق هسته ای لغو شدند، اما مشکلات دیگری بروز کرد که مانع از تحقق تلاش کشورمان برای عضویت در سازمان شانگهای شد.

چقدر احتمال دارد ایران عضو دائم سازمان شانگهای شود؟

عابدینی کارشناس مسائل بین الملل در مورد احتمال عضویت ایران در شانگهای گفت که بهتر شدن روابط کشورهای رقیب آمریکا با یکدیگر به دلیل شرایط بین المللی و فشار‌های ظالمانه‌ای است که واشنگتن به رقبای خود وارد می‌کند، لذا بعید به نظر نمی‌رسد که جمهوری اسلامی ایران به عضویت دائم شانگهای در بیاید.

شعیب بهمن کارشناس مسائل بین الملل هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره می گوید که در سال‌های اخیر که بحث عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای مطرح شده است، همواره موافقت و مخالفت کشور‌های مختلف با این روند یکی از مباحثی بود که به ویژه در بحبوحه اجلاس سران این سازمان مطرح شده است.

او  بر این باور است که در طول سال‌های اخیر روسیه به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ عضو سازمان همکاری شانگهای از عضویت ایران به صورت علنی و آشکار حمایت کرده است، ولی چنین اقدامی از سوی چینی‌ها انجام نشده بود و برخی از گمانه زنی‌ها هم وجود داشت، مبنی بر اینکه چینی‌ها به دلایل مختلف در شرایط فعلی تمایلی به عضویت ایران در سازمان شانگهای ندارند.

بهمن عقد سند راهبردی بین ایران و چین را عاملی برای حمایت پکن از عضویت تهران در سازمان شانگهای می‌داند و می‌گوید که  امضای چنین سندی نوید بخش یک روابط مستحکم میان دو طرف است، بنابراین می‌توان انتظار داشت که با امضای چنین سندی چینی‌ها از عضویت ایران در سازمان شانگهای حمایت کنند و مانع چندانی برای ایران وجود نداشته باشد.

نگاهی به سازمان همکاری شانگهای

به گفته رضا میرطاهر کارشناس مسائل بین الملل، سازمان همکاری شانگهای، سازمانی میان‌ دولتی است که در سال ۲۰۰۱ توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پایه‌گذاری شد. بعد از آن نیز کشورهای هایی نظیر ایران، مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس به عنوان عضو ناظر به این سازمان پیوستند.

میرطاهر می‌گوید که عضویت هندوستان و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۱۵ مورد تایید قرار گرفت و در سال ۲۰۱۷ در اجلاس سران کشورهای عضو این سازمان در کشور قزاقستان به تصویب رسید. در ابتدا هدف از پایه‌گذاری این سازمان مبارزه و مقابله با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و برقراری موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه بود.

او همچنین بر این باور است که مهم ترین هدف اولیه تشکیل این سازمان، توجه به مسائل امنیتی بود، اما بعد از پیوستن اعضای جدید به سازمان همکاری شانگهای، کارکرد این سازمان تغییر کرد و ابعاد اقتصادی، تجاری، اجتماعی و فرهنگی نیز مورد توجه اعضا قرار گرفت. مجموعه همکاری‌ شانگهای بعد از آنکه از نهادی امنیتی به سازمان جهانی تبدیل شد، ایران را به عنوان عضو ناظر خود پذیرفت. ایران در سال‌های متمادی درخواست خود را برای عضویت دائم در این سازمان مطرح کرده است.

این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد که کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان و هند اعضای اصلی و کشورهای ایران، مغولستان، افغانستان و بلاروس به عنوان اعضای ناظر این سازمان در این نشست حضور دارند؛ کشورهای مهمی از حوزه آسیای جنوبی، آسیای مرکزی، آسیای شرقی و کشورهای حوزه اوراسیا از کشورهای عضور سازمان همکاری شانگهای هستند.

 حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل هم معتقد است که شانگهای نیمی از اقتصاد چرخشی جهان را در اختیار دارد. او شانگهای را  چیزی شبیه اتحادیه اروپا قلمداد کرد و گفت  سازمان همکاری شانگهای خلاف اتحادیه اروپا که مسائل سیاسی در آن مطرح است به  مسائل اقتصادی و امنیتی توجه بیشتری می‌کند، در نتیجه اگر پیش‌نویس سند راهبردی ۲۵ ساله به توافق نهایی برسد قطعا ایران در سازمان شانگ‌های به صورت رسمی ورود می‌کند.

مزایای عضویت ایران در شانگهای 

عابدینی کارشناس مسائل  در مورد مزایای عضویت ایران در شانگهای گفت که اتحادیه شانگهای به دلیل جمعیت، سرمایه و توان اقتصادی که در برمی‌گردد از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که یک اقتصاد جهانی مانند چین در آن عضویت دارد؛ این اتحادیه از جهت فناوری بسیار پرقدرت است و این اتحادیه دست کم دو عضو دائم شورای امنیت یعنی روسیه و چین در آن هستند، به همین دلیل در حوزه تصمیم‌گیری‌های بین المللی هم بسیار تاثیر گذار است.

او همچنین می‌گوید که شانگهای جغرافیای بسیار گسترده ای را شامل می‌شود، البته آمریکا و غرب هرچه تلاش کردند تا زمینه برای فشار به رقبای خود را فراهم کنند، منجر به نزدیک‌تر شدن این رقبا به یکدیگر شدند.

عابدینی تاکید کرد که عضویت ایران در شانگهای می‌تواند در رونق اقتصادی، از بین بردن انحصار دلار در مبادلات بین‌المللی و گسترش همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، دیپلماتیک، گردشگری و حمل و نقل موثر واقع شود و اگر شرایط دنیا به گونه دیگری تغییر نکند، این چشم انداز می‌تواند جامه واقعیت به خود بپوشد.

بهمن کارشناس مسائل بین الملل هم با بیان اینکه عضویت کشورمان در سازمان شانگهای هم به نفع ایران و هم به نفع این سازمان است، گفت که ایران به عضویت یک سازوکار مهم منطقه‌ای در می‌آید که این سازوکار از جهت جمعیت، جغرافیا و کشور‌های عضو می‌تواند برایمان اهمیت زیادی داشته باشد، همچنین برای سازمان شانگهای هم از این حیث همیت دارد که ایران یک بازیگر در عرصه بین المللی است و موقعیت جغرافیایی تهران می‌تواند این سازمان را به آب‌های خلیج فارس و منطقه خاورمیانه متصل کند، بنابراین در آینده با استقبال چینی‌ها هم مواجه خواهد شد.

در مجموع می‌توان گفت که ورود ایران در شانگهای به دلیل حضور کشور‌های بزرگی در این سازمان می‌تواند بسیار اهمیت داشته باشد، چراکه  این سازمان به عنوان یک بلوک اقتصادی قدرتمند در برابر هژمونی آمریکا ایستادگی کند و حضور ایران در این سازمان می‌تواند مزایای بسیار بالایی به لحاظ اقتصادی داشته باشد.

با استناد به باور کارشناسان از جمله حسن هانی زاده، به نظر می‌رسد که اگر ایران سند راهبردی همکاری ۲۵ ساله با چین را امضا کند قطعا به دلیل نفوذی که چین در شانگهای دارد، می‌تواند در آینده به صورت رسمی عضو این سازمان شود و مزایای بسیاری را به لحاظ کاهش تعرفه‌های گمرکی و گردش آزاد تجاری آن هم بدون اینکه این گردش اقتصادی از چرخه بانک‌های اروپا و آمریکا عبور کند، کسب کند.

او یکی از مزایای حضور و به رسمیت شناختن ایران در شانگهای را احیا و بازسازی جاده ابریشم دانست و گفت که این عضویت می تواند تمام کشور‌های عضو شانگهای را در بر بگیرد، لذا مزایای اقتصادی بالایی در به رسمت یافتن ایران وجود خواهد داشت که منافع آن به سود ملت کشورمان خواهد بود.

بیشتر بخوانید

• عضویت دائم ایران در شانگهای بعید نیست
• عضویت ایران در سازمان شانگهای؛ در صورت اجماع روسیه و چین

چه چیزی مانع عضویت ایران در شانگهای می شود؟

عابدینی کارشناس مسائل بین الملل  هم گفت که به نظر می‌رسد آمریکا  تنها کشور‌هایی که مخالف شکل‌گیری اتحادیه‌هایی مانند شانگهای هستند، چراکه واشنگتن معتقد است که در صورت شکل‌گیری چنین اتحادیه‌های پر قدرتی توان اقتصادی آنها کاهش پیدا می‌کند، همچنین تنها حامی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا واشنگتن بود، بنابراین تنها موضوع در عضویت ایران در شانگهای کارشکنی‌های آمریکاست و آنها سعی می‌کنند  از طریق فشار به برخی از حلقه‌های نازک در این زمینه اقدامی کند، اما در این زمینه زیاد نمی‌تواند تعیین کننده باشد.

بهمن کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به کشور‌هایی که مخالف عضویت ایران در سازمان شانگهای هستند، گفت که همه کشور‌ها تلاش می‌کنند تا زمینه برای بزرگتر و قدرتمند‌تر شدن اتحادیه شانگهای را فراهم کنند. در این مدتی که ایران به عنوان عضو ناظر در این اتحادیه عمل می‌کند، مخالفت خاصی از سوی اعضای شانگهای مشاهده نشده است.

او با اشاره به کشور‌هایی که از عضویت ایران در سازمان شانگهای مخالفت می‌کنند، خاطرنشان کرد که در سال‌های گذشته این مخالفت‌ها تغییر کرده است، چراکه عضویت در سازمان شانگهای باید با اجماع همه کشور‌های عضو صورت بگیرد، در نتیجه اگر یک کشور مخالفت کند، رای آن کشور به عنوان رای وتو شناخته خواهد شد.

بهمن  همچنین در ادامه گفت که اگرچه در سال‌های گذشته برای عضویت ایران در شانگهای رای گیری آشکار نشده است، اما به نظر می‌رسد که تاجیکستان و ازبکستان در دو دوره اخیر نقش مهمی در عدم عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای داشتند. در واقع  بخشی از رای منفی آن‌ها شاید به دلیل مناسبات کمرنگی بود که در سال‌های اخیر بر روابط ایران با این کشور‌ها حاکم بوده است و بخش دیگر هم شاید به دلیل پیروی آن‌ها از قدرت‌های بزرگتر است.

کارشناس مسائل بین الملل گفت که اگر روسیه و چین در مورد عضویت ایران در شانگهای اجماع داشته باشند، قطعا چنین اتفاقی در آینده اتفاق خواهد افتاد، تاکنون روس‌ها حمایت می‌کردند، اما چینی‌ها به دلایل مختلف خیلی از این مسئله استقبال نمی‌کردند؛ مثلا موضوع تحریم‌ها علیه ایران را مطرح می‌کردند و معتقد بودند که در وهله نخست باید تحریم‌ها علیه تهران لغو شود یا مباحث دیگری را در حوزه مسائل منطقه‌ای را مطرح می‌کردند، ولی به نظر می‌رسد با پیشبرد سند راهبردی میان تهران و پکن موضع چینی‌ها تغییر کند و آن‌ها هم از عضویت ایران در شانگهای حمایت کنند.

انتهای پیام/