کتابخوانی و فضای مجازی؛ رقابت یا همزیستی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، بی گمان، هیچ ذخیره و میراثی سودمندتر و با ارزش‌تر از کتاب نیست؛ چرا که کتاب، مایه آرامش روحی انسان است. کتاب همدمی است که اندوه را می‌زداید و مطالعه کننده را از تنهایی در می‌آورد و به او حکمت‌های جان پرور می‌آموزد.

هجران و غربت کتاب در جامعه از زمانی که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی وارد زندگی مردم شد سرعت بیشتری گرفته و با ظهور پدیده ویروس کرونا این وضعیت تشدید شده و اینترنت و فضای مجازی تقریبا سایه خود را بر تمامی جوانب زندگی گسترده‌تر کرد.

کتاب و کتابخوانی که در سال‌های اخیر در برابر تک‌تازی فضای مجازی همواره گام‌هایی رو به عقب داشت، با ورود کرونا و تعطیلی مراکز علمی، آموزشی؛ کتابخانه‌ها در وضعیتی قرارگرفتند که هر چند تلاش کردند تا در این گیرودار با بازشناسایی و بازپروری خود از بستر فضای مجازی و قابلیت‌های آن برای تداوم حیات خود استفاده بیشتری ببرند، اما بازهم موفقیت بالایی کسب نکردند.

بیماری کرونا همانند تهدید دیگر بخش‌ها، کتابخوانی و کتاب را نیز مورد هجمه قرارداد، کودکان و نوجوانان که به سختی با کتاب و درس و مشق خود مانوس می‌شدند با خانه‌نشینی و دوری از فضای آموزشی غرق در دنیای فضای مجازی شده و برای ماه‌ها از کتاب دوری کردند.

دوری نسل جوان از کتاب و کتابخوانی خطری است که همچنان در کشور خودنمایی می‌کند و ضروری است که در این زمینه اقدامات اساسی صورت گیرد، در فضای مجازی همچنان حجم بالایی از اطلاعات نادرست، شبهه‌آمیز و شایعات جابه‌جا می‌شود که هرگز نمی‌تواند جای مطالعه درست را بگیرد.

نقش کلیدی خانواده در حفظ و بسط فرهنگ کتابخوانی

در این میان به گفته کارشناسان، برای حفظ و بسط فرهنگ کتاب و کتابخوانی و مدیریت ارتباط کودکان با فضای مجازی همچنان خانواده‌ها در خط مقدم قرار داشته و نخستین و مهم‌ترین کانون برای پرورش استعداد کتابخوانی کودکان و نوجوانان بشمار می‌روند.

فاطمه فرزانه، یک خانم خانه‌دار  در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: زمانی که مدارس باز بودند به زور فرزندم را سر درس و مشق می‌آوردم حالا در این ایام کرونایی او کاری جز بازی اینترنتی ندارد، از صبح تا شب چشمش در گوشی است و در این مدت به زور در برنامه شاد آموزش و پرورش شرکت می‌کرد.

خانم ارشادی نسب که فرهنگی است در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: ما برای ایام غیر کرونایی نیز فاقد برنامه منسجم فرهنگی و آموزشی بودیم چه برسد به این ایام قرنظینه و دوری از کلاس و درس و معلم.

او ادامه داد: کودکان و نوجوانان در قیاس اینترنت و کتاب بدون، چون و چرا اسیر فضای مجازی هستند، کتاب برای تعداد معدودی از افراد در سبد نیاز‌های روزانه قرار دارد، کرونا هم بهترین بهانه برای دانش‌آموزان و حتی دانشجویان بود تا خود را در این دنیای پهناور مجازی غرق کنند.

یک استاد دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: والدین همواره به عنوان الگو‌های رفتاری نقش بسزایی در تربیت روانی، فکری وروند اجتماعی شدن فرزندان خود دارند.

افزود: الگو‌های رفتاری در همه زمینه‌ها نقش خود را در روند رو به رشد کودکان و نوجوانان نمایان کرده و در جامعه بروز داده و نمود عینی دارند و این مهم در تاثیرپذیری فرهنگی و فرهنگ‌سازی ترویج، توسعه و تعمیق فرهنگ کتابخوانی و مطالعه نیز نقش دارد.

او با اشاره به اینکه والدین کتابخوان معمولا فرزند کتابخوان دارند، گفت: وقتی پدر و مادر عادت به مطالعه داشته باشند و بخشی از فعالیت‌های روزانه خود را به خواندن و مطالعه اختصاص دهند، کودک و نوجوانی که زندگی کردن را با آن‌ها به تجربه نشسته، این مهم را خیلی زود می‌پذیرد، با آن انس و الفت یافته و به کار می‌گیرد و از همه مهم‌تر با کتاب آشنا شده و می‌آموزد که مطالعه را در زندگی خود جز امورات ضروری احساس کند.

این استاد دانشگاه اظهارداشت: بازگشایی دریچه یادگیری، فرهنگ، اندیشه‌سازی و خردورزی کودکان و نوجوانان از طریق مطالعه و کتابخوانی ممکن است و در ایجاد نمودن علاقه‌مندی، تشویق و ترغیب کودکان و نوجوانان، همسالان، معلمان، مراکز فرهنگی هنری، کتابخانه‌ها و سیستم‌های رسمی آموزشی، پرورشی و فرهنگی نقش بسزایی را در کنار والدین ایفا می‌کنند و نباید فراموش کرد پیشگام این هویت بخشی فرهنگی خانواده می‌باشد.

کتابخوانی و فضای مجازی؛ رقابت یا همزیستی

در این میان در عصری که فضای مجازی به یکی از نیاز‌های اساسی بشر تبدیل شده و حتی وسیله‌ای برای امرار معاش بسیاری می‌باشد، تلاش برای زدودن آن از جریان زندگی امری تقریبا محال به شمار می‌رود و به اعتقاد کارشناسان باید از آن برای رسیدن به اهداف خود در بخش‌های مختلف از جمله تغذیه فرهنگی و فکری جامعه استفاده بهینه و درست صورت گیرد.

اگرچه در نگاه نخست فضای مجازی و کتابخوانی به عنوان رقبایی سخت برای همدیگر مطرح بوده و بسیاری شبکه‌های اجتماعی را دشمن نخست فرهنگ کتاب و کتابخوانی می‌دانند، اما برخی نیز معتقدند که می‌توان این تهدید را به فرصتی برای بسط و گسترش کتاب و کتابخوانی نیز تبدیل کرد.

کتاب‌ها و شبکه‌های اجتماعی رقبای خطرناکی برای هم نیستند، چرا که می‌توان از هر ۲ برای افزایش سطح اطلاعات عمومی مناسب برای جامعه و در ادامه آن توسعه فرهنگ عمومی استفاده کرد، امری که بیش از همه با اراده اشخاص، هدف استفاده آن‌ها از این ۲ و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و خلاقانه در تماس است.

در این ایام خاص و ویژه که فضای مجازی نقش مهمی در زندگی یافته می‌بایست برنامه‌ریزی‌ها به سمت استفاده از این فرصت جهت حفظ و بسط فرهنگ و سنت‌های نیکوی جامعه از جمله ارزش‌گذاری به کتاب و کتابخوانی صرف شود.

با توجه به افزایش علاقه و حضور قشر‌های مختلف جامعه بویژه نوجوانان و جوانان در فضا‌های مجازی می‌توان از این ظرفیت به بهترین نحو برای توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی استفاده کرد، این فضا به دلیل دسترسی آسان و سریع می‌تواند بهترین ظرفیت برای گسترش فرهنگ مطالعه در جامعه باشند.

گوشی‌های موبایل و صفحه‌های تبلت و رایانه‌ها امروز فضا‌هایی هستند که می‌بایست به جای سرگرمی و بازی‌های اینترنتی صرف، محلی برای عرضه علم، دانش، کتاب و کتابخوانی باشد و ارگان‌های فرهنگی در این زمینه نقش بسزایی دارند.

سازمان های آموزشی و فرهنگی نباید اسیر روزمرگی و به نوعی وضعیت حاکم بر فضای مجازی باشند، می‌بایست از این بستر برای پیاده‌سازی برنامه‌های فرهنگی و آموزشی استفاده بهینه صورت گیرد، می‌توان از بستر اینترنت و فضای مجازی به جای کلاس برای پر کردن اوقات فراغت استفاده کرد. می‌توان هر صفحه اینترنتی را به صفحه کتابی خواندنی و آموزنده برای کودکان، نوجوانان و جوانان تبدیل کرد.

جشنواره‌ها و کلاس‌های آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان و دانشجویان نباید تعطیل گردد، اگر به دلیل بیماری کرونا نمی‌توان از فضای حقیقی استفاده کرد می‌بایست فضای مجازی جایگزین آن شده و جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در بستر اینترنت اجرا شود.

کلاس‌های تقویتی، هنری، موسیقی، زبان، قرآن و حتی ورزش و جنبش را می‌توان در بستر اینترنت و فضای مجازی بسط و گسترش داد بویژه اینکه امروزه می‌توان از امکانات ارتباط آنلاین نیز در این زمینه بهره برد.

در زمینه کتاب و کتابخوانی هم در فضای مجازی شاید فرصت مغتنمی فراهم شده تا بیشتر و بهتر اقدام به معرفی آثار و ارائه کتاب به مخاطبان کرد، می‌توان بسته‌های فرهنگی و کتب مختلف را به صورت رایگان و یا با قیمت‌های ارزان در اختیار نسل جوان قرار داد.

همچنین می‌توان با برگزاری جشنواره‌های مختلف و مسابقه‌های متفاوت و جذاب از جمله قصه‌خوانی، کتابخوانی و جشنواره‌های کتاب منطقه‌ای و سراسری در فضای مجازی زمینه مناسبی در زمینه بسط و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی فراهم کرد.

این روز‌ها گرچه به دلیل شیوع کرونا کتابخانه‌ها به نوعی با توقف و یا کاهش فعالیت مواجه شده‌اند، اما از سوی دیگر فرصتی فراهم شده تا افراد بتوانند بیشتر کتاب بخوانند و از کتاب سخن بگویند، کتابخانه‌ها در فضای مجازی همچنان فعال بوده و فضایی ایجاد شده که کتابخوان‌ها با یکدیگر بیشتر ارتباط برقرار کرده و همچنان کتاب رد و بدل کنند.

ضرورت برنامه‌ریزی و تداوم فعالیت کتابخانه‌های عمومی در بستر اینترنتی

با اینکه کتابخانه‌های عمومی و دیگر مراکز فرهنگی پس از شیوع کرونا تعطیل شده و اخیرا نیز با وجود بازگشایی از استقبال کمتری برخوردارند، اما این پایگاه‌های فرهنگی نباید در این زمینه سیاست انفعالی داشته باشند، این نهاد‌های فرهنگی به جای انتظار جهت حضور و مراجعه کتابخوان‌ها و دیگر هنرجویان می‌بایست خود به درون خانه‌ها رفته و مخاطبان خود را تغذیه فکری کنند و این مهم از طریق استفاده از بستر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی شدنی است.

برگزاری بیش از ۵۰۰ برنامه در هفته کتاب وکتابخوانی

سعید دهقانلو سرپرست اداره کل کتابخانه های عمومی استان سمنان در گفت وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان،  در این زمینه گفت:در هفته کتاب وکتابخوانی به مناسبت بزرگداشت روزکتاب وکتابدار۵۱۰ برنامه فرهنگی در بستر فضای مجازی برگزار می‌شوند.

او افزود: برگزاری کارگاه قصه‌گویی، نشست کتاب‌خوان، رونمایی کتاب، نقد و بررسی کتاب، مسابقه نقاشی، چالش اولین خاطره حضور در کتابخانه و کارگاه مادران قصه‌گو در بستر فضای مجازی ازجمله برنامه‌های فرهنگی این هفته در سراسر استان سمنان است.

سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان سمنان با اشاره به اینکه برنامه‌های هفته کتاب و بزرگداشت روز کتاب، کتابدار و کتاب‌خوانی از ۲۴ تا ۳۰ آبان ماه ۹۹ برگزار می‌شود، ابراز کرد: سعی شده تا ترویج فرهنگ مطالعه به خصوص بین نوجوانان، هدف و محور اصلی این برنامه‌ها باشد.

او ادامه داد:در این هفته علاقمندان می توانند به صورت رایگان از طریق سامانه www.samanpl.ir عضو کتابخانه عمومی سمنان شوند.

سخن آخر

در این روزهای کرونایی که شبکه های اجتماعی به عنوان رقیب سرسخت وخطرناک کتاب‌ها شناخته شدند می توان از آن برای افزایش سطح اطلاعات عمومی مناسب برای جامعه و توسعه فرهنگ کتاب وکتابخوانی در فضای مجازی و در ادامه آن توسعه فرهنگ عمومی استفاده کرد،این امر تنها با اراده اشخاص، هدف استفاده آن‌ها از این ۲ و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و خلاقانه در تماس است.

سازمان های آموزشی و فرهنگی نباید اسیر روزمرگی و به نوعی وضعیت حاکم بر فضای مجازی باشند، می‌بایست از این بستر برای پیاده‌سازی برنامه‌های فرهنگی و آموزشی استفاده بهینه صورت گیرد، می‌توان هر صفحه اینترنتی را به صفحه کتابی خواندنی و آموزنده برای کودکان، نوجوانان و جوانان تبدیل کرد. جشنواره‌ها و کلاس‌های آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان و دانشجویان نباید تعطیل گردد، اگر به دلیل بیماری کرونا نمی‌توان از فضای حقیقی استفاده کرد می‌بایست فضای مجازی جایگزین آن شده و جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در بستر اینترنت اجرا شود.

گزارش از عطیه زیاری

انتهای پیام / ز