تجارت کم فروغ زعفران در خراسان رضوی/موانع صادرات پای قاچاق را به میان کشیده است

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، خراسان رضوی سال خوبی در تجارت زعفران نداشت که ریشه آن را می‌توان در نبود توازن و تعادل بین مولفه‌های موثر در تولید و عرضه این محصول دانست که کسب و کار در این بخش را دستخوش مشکلات بسیار کرده است.

زعفران نخستین محصول صادراتی خراسان رضوی است که سرمایه‌گذاری قابل توجهی چه در بخش تولید و چه در بخش تجارت در این حوزه انجام گرفته اما خروجی این سرمایه‌گذاری به دلایل مختلف رضایت فعالان حوزه زعفران را جلب نکرده است.

عدم توازن بین تولید و مصرف داخلی، عدم توازن بین هزینه تولید و قیمت خرید و عدم توازن بین تولید و صادرات و عدم توازن بین شرایط تجارت و دستورالعمل‌ها و قوانین را می‌توان مهمترین مولفه‌های تاثیرگذار در تجارت کم فروغ خراسان رضوی در زعفران دانست.

برنامه ریزی نامناسب در تجارت زعفران کفه رقبای خراسان رضوی در داخل و خارج از کشور را سنگین‌تر و کار را برای فعالان این بخش دشوارتر از گذشته کرده است که اگر چاره‌ای برای آن پیدا نکنیم شاید دیگر نتوان زعفران را یکی محصول انحصاری برای تجارت خارجی خراسان رضوی دانست.

 

 

تولید ۹۰  درصد زعفران در ایران 

با این حال سطح زیر کشت زعفران در جهان نزدیک به ۲۰۰ هزار هکتار برآورد شده است که از این میزان سالانه ۵۴۰ تن زعفران تولید می‌شود، با این حساب ۹۰ درصد تولید زعفران در ایران انجام می‌گیرد.

ارزش صادرات زعفران ایران نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار است که سهم بالایی از این گردش مالی و حدود ۴۰ درصد مربوط به فرآوری آن می‌شود، مناطق تولید عمده زعفران نیز در ایران استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی هستند.

بنا بر اطلاعات داده شده از سوی معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی، سهم این استان از تولید زعفران در کل کشور ۷۴.۷۶ درصد است و در ۱۰ سال گذشته سطح زیر کشت زعفران در این استان از ۴۹ هزار هکتار به ۹۱ هزار هکتار و تولید سالانه آن از ۱۴۹ تن به ۳۲۳ تن رسیده است.

صادرات زعفران خراسان رضوی نیز از سال ۱۳۸۸ تاکنون ۱۶۰ درصد رشد کرده و ۱۰ کشور نخست مقصد صادراتی این محصول کشور‌های امارات متحده عربی، اسپانیا، عربستان، ایتالیا، هند، چین، هنگ کنگ، فرانسه، آلمان، ترکمنستان هستند.

زعفران به طور میانگین ۲۱۰ نفر نیروی کار در سطح یک هکتار نیاز دارد به این معنا که هر هکتار حدود یک شغل دائم در حوزه تولید ایجاد می‌کند، در این راستا ۱۲۴هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی خراسان رضوی در حوزه تولید زعفران فعالیت دارند که با احتساب خانواده آنان ۶۲۰ هزار نفر از این استان در بخش زعفران مشغول فعالیت هستند.

هزینه‌های تولید زعفران در خراسان رضوی به ازای هر هکتار به ۷۲ میلیون ریال رسیده است در حالی که متوسط قیمت هر کیلوگرم زعفران ۷۵ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال است.

علت کاهش قیمت را می‌توان کاهش خرید زعفران ایران در جهان به دلیل شیوع کرونا، عمل به تعهدات ارزی بانک مرکزی و الزام صادرکنندگان به آن، بالا بودن ارزش گمرکی زعفران، عدم توسعه بازار متناسب با افزایش تولید، نبود مدیریت واحد بر صادرات زعفران، رقابت منفی صادرکنندگان، افزایش بیش از حد تولید و تسری کشت زعفران به خارج از استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی دانست.

 

خرید حمایتی زعفران و انتظارات

ایرج ناصری مقدم مدیر سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی گفت: خرید حمایتی محصول راهبردی زعفران که با هدف حمایت از کشاورزان از نیمه آبان ماه امسال در این استان از سوی دولت آغاز شده بود، اول دی ماه امسال به پایان رسید که در قالب خرید حمایتی این محصول تا پایان ۳۰ آذر ماه در مجموع ۱۲ هزار و ۸۷۷ کیلوگرم زعفران خریداری شد.

 او با بیان اینکه این خرید در راستای سیاست‌های دولت در حمایت از کشاورزان انجام شده است، افزود: با توجه به اینکه در این طرح هدف اصلی خرید حمایتی محصولات، مدیریت بازار و جلوگیری از کاهش بیش از اندازه قیمت محصول و متضرر شدن کشاورزان بود و حجم خرید مد نظر قرار نداشت.

مدیر سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی ادامه داد: امسال ۱۰ مرکز در شهرستان‌های زعفران‌خیز خراسان رضوی خرید این محصول را بر عهده داشتند و محور و هدف اصلی دولت از خرید زعفران، حمایت از زعفرانکاران خُرد بود و در این راستا سقف خرید زعفران از هر زعفران‌کار ۱۰ کیلوگرم تعیین شده بود.

ناصری مقدم بیان کرد: محصول امسال در دو سطح پوشال مرغوب به ازای هر کیلوگرم ۱۱۰ میلیون ریال و نگین به ازای هر کیلوگرم ۱۳۰ میلیون ریال خریداری شد. 

 

قیمت زعفران با دوسال گذشته تفاوتی ندارد

غلامرضا میری نائب رئیس شورای ملی زعفران نیز قیمت خرید تضمینی زعفران از سوی دولت را ناچیز دانست و گفت: کشاورزان از قیمت تعیین شده امسال از سوی سازمان تعاون روستایی برای خرید زعفران  چندان رضایت نداشتند.

 

---

او افزود: دولت امسال ۱۵ تن زعفران از کشاورزان خریداری کرد و تاکنون بخشی از بهای آن را به کشاورزان بازگردانده است زیرا سازمان تعاون روستایی از نظر کمبود نقدینگی برای خرید زعفران در مضیقه بوده است.

 نائب رئیس شورای ملی زعفران ادامه داد: امسال قیمت تعیین شده برای زعفران از سوی دولت بسیار پایین بود در حالی که قیمت سایر کالا‌ها در بازار نسبت به سال گذشته افزایش دو یا سه برابری داشتند، این در حالی است که قیمت زعفران در یکی دو سال اخیر هیچ رشدی نداشته و قیمت امروز با دو سال قبل هیچ تغییری نکرده است.

 

---

میری بیان کرد: نشستی در مهرماه امسال با حضور نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی با فعالان حوزه زعفران در مشهد برگزار و قیمت‌هایی برای خرید زعفران تعیین شد مشروط به اینکه ۱۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات بانکی برای خرید زعفران پرداخت شود.

او تصریح کرد: پرداخت تسهیلات منوط به این مهم بود که زعفران به قیمت تعیین شده از کشاورزان خریداری شود در حالی که از ۱۰ مهرماه تاکنون یک ریال نیز از تسهیلات ۱۰ هزار میلیارد ریالی به صادرکنندگان زعفران برای خرید این محصول به نرخ‌های پیشنهادی، پرداخت نشده است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران تاکید کرد: در ابتدا صادرکنندگان حتی ۲۰ درصد بالاتر از قیمت تعیین شده زعفران را از کشاورزان خریداری کردند اما نقدینگی آنان به انتها رسید و به دلیل کمبود نقدینگی قادر به خرید زیاد زعفران از کشاورزان نبودند.

میری اظهار کرد: سازمان تعاون روستایی نیز با نرخی پایین‌تر از قیمت تعیین شده در نشست مهرماه، زعفران را از کشاورزان به صورت بازپرداخت مدت دار خریداری کرد.

در خواست اعطای اعتبار به صادرکنندگان برای خرید زعفران

او افزود: هم اینک صادرکنندگان هر کیلو زعفران را در بازار ۸۰ تا ۱۴۰ میلیون ریال خریداری می‌کنند که ۲۰ درصد بالاتر از قیمتی است که  سازمان تعاون روستایی از کشاورزان خریداری می کند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ادامه داد: پیشنهاد ما این بود که اعتباری را که بابت خرید زعفران در اختیار سازمان تعاون روستایی قرار می‌گیرد، به بخش خصوصی اختصاص دهند تا در یک تعامل دو سویه زعفران به وسیله صادرکنندگان خریداری شود تا بتوانند تعهد خود را نسبت به مشتریانی که سال‌ها با آنان کار کردند به انجام برسانند.

میری بیان کرد: دریافت تسهیلات بانکی به دلیل وثایق سنگین برای صادرکنندگان زعفران به منظور خرید این محصول بسیار دشوار است، لذا پیشنهاد شد صادرکنندگان با عواملی که در اختیار دارند زعفران را از کشاورزان خریداری و آن را آنالیز کرده و در اختیار سازمان تعاون روستایی قرار دهند و هزینه آن را دریافت کنند، سپس صادرکنندگان زعفران را با قیمت تعیین شده از سازمان تعاون روستایی خریداری و صادر کنند.

او تصریح کرد: این پیشنهاد مورد موافقت دولت قرار نگرفت و سازمان تعاون روستایی اقدام به خرید زعفران کرد، این در حالی است که هنوز ۶۰ تن از زعفران خریداری شده از طرف سازمان تعاون روستایی در سال گذشته باقی مانده است.

ضرر واسطه ها به ارزش زعفران

رضا اقنوم رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در این باره گفت: دغدغه‌های ما مربوط به تولید، امور اقتصادی، فرآوری و مکانیزاسیون در حوزه کشاورزی است، چون مطالعات نشان می‌دهد که در چند سال اخیر به دلیل افزایش هزینه‌های تولید در اثر کشت سنتی، رقابت پذیری زعفران و مزیت این محصول تحت تاثیر قرار گرفته است.

او افزود: در واقع به دلیل ضعف مکانیزاسیون در برداشت و جداسازی کلاله زعفران، کشاورزان متحمل خسارت‌های بسیار شدند و حتی در سال گذشته به دلیل سرمای ناگهانی بخشی از محصول خود را از دست دادند.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی ادامه داد: در واقع ضعف مکانیزاسیون در این بخش، هزینه‌های تولید را افزایش داده و از سوی دیگر کشور ما ناگزیر است در بازار‌های جهانی نیز زعفران را از طریق واسطه‌ها به نصف قیمت عرضه کند که این مسئله دغدغه بزرگ دیگری برای ارزش افزوده زعفران ایرانی به شمار می‌آید.

اقنوم بیان کرد: در حال حاضر، ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد ریال از درآمد کشاورزان خراسان رضوی وابسته به محصول زعفران است و باید در این حوزه برنامه ریزی و بازاریابی‌های موثری انجام گیرد.

 

صادرات زعفران و چالش‌های پیش رو

امید جهانخواه ناظر گمرکات خراسان رضوی گفت: در ۱۰ ماه اول امسال بیشترین حجم صادرات کالا از این استان مربوط به زعفران بوده است اما صادرات این محصول نسبت به مدت مشابه سال قبل در بخش‌هایی با کاهش مواجه بود.

او افزود: در این مدت صادرات زعفران در بسته‌های بیش از ۳۰ گرم از خراسان رضوی ۲۴ درصد افزایش یافته اما زعفران در بسته‌های ۱۰ تا ۳۰ گرم از این استان ۲۷ درصد کاهش داشته است.

 

رونق صادرات زعفران

غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران، امسال صادرات این محصول از ایران  را مناسب دانست و گفت: امسال با اینکه مصرف داخلی زعفران به شدت کاهش یافت و در بازار داخلی رکود بود، صادرات رونق داشته و تا پایان آبان ماه امسال میزان صادرات زعفران از کشور نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.

او با بیان اینکه مشکلاتی در مسیر صادرات زعفران به بازار‌های جهانی وجود دارد، افزود: در صورتی که موانع برداشته شود، صادرکننده سراغ کشاورز رفته و عرضه و تقاضای این محصول در بازار شکل منطقی به خود می‌گیرد و قیمت زعفران افزایش می‌یابد، هم کشاورز و هم صادرکننده رضایت داشته و ارز بیشتری از محل صادرات وارد کشور می‌شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ادامه داد: اگر قرار است برای زعفران یا هر محصول دیگری تصمیماتی اتخاذ شود، باید نظر افرادی که تجربه در این زمینه دارند و در این مسیر سرمایه‌گذاری کرده‌اند، گرفته شود.

میری بیان کرد: هم اینک هزار تن ظرفیت بسته بندی زعفران در کشور ایجاد شده تا بتوان ۵۰۰ تن زعفران تولیدی در کشور را بسته بندی و صادر کرد و برای ایجاد این ظرفیت هزینه زیادی انجام شده است.

او تصریح کرد: موانع موجود در مسیر صادرات زعفران باعث شده است این محصول سر از مسیر‌های قاچاق درآورد و به جای اینکه زعفران از مبادی قانونی خارج و ارز وارد کشور شود، از مبادی غیرقانونی قاچاق می‌شود که مانعی برای صادر کنندگان شناسنامه دار است، زیرا نمی‌توانند با قیمتی که زعفران قاچاق در بازار‌های هدف صادراتی خارج از کشور عرضه می‌شود رقابت کنند.

 

مشکل ۱۸  ساله عوارض صادرات به هند و چین

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران تاکید کرد: بیش از ۱۸ سال است که به دنبال برطرف شدن عوارض ورود زعفران به کشور‌های چین و هند هستیم، اما همچنان مشکل به قوت خود باقی است.

میری اظهار کرد: زعفران از ایران به هنگ کنگ صادر و سپس از آن محل به صورت قاچاق وارد چین می‌شود، در صورتی که تعرفه‌ها برای عوارض ورود زعفران به آن کشور برداشته شود می‌توان زعفران را به صورت مستقیم وارد چین و هندوستان کرد و دیگر نیازی نیست تاجر افغانستانی زعفران را از ایران خریداری کرده و با برند افغانستان آن را به کشور‌های چین و هندوستان صادر کند.

او مانع دیگر در مسیر صادرات زعفران را پیمان سپاری ارزی دانست و افزود: این مانع باعث شده برخی صادرکنندگان به کلی صادرات این محصول را کنار بگذارند، اگر صادرات زعفران در سال ۱۳۹۷ را با سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ مقایسه کنید، میزان صادرات زعفران از طرف برخی صادرکنندگان تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.

 رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ادامه داد: قوانین دست و پاگیر و آزاردهنده مانع بزرگی در مسیر صادرات بوده و این موضوع باعث شده است صادرکنندگان دیگر حاضر به صادرات نباشند و در نتیجه بازار‌های خود را از دست بدهند.

پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت تجارت زعفران

علی شریعتی مقدم رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران در این باره گفت: کشور ما سرمایه گذاری اولیه در محصول زعفران ایران را انجام داده به طوری که بستر ۱۴۰ هزار هکتار کشت زعفران با زیرساخت‌های بسته بندی در کشور مهیا شده است و این ظرفیت ارزشمند، می‌تواند نقطه تلاقی همکاری ایران با برخی کشور‌های دیگر به ویژه در زمینه سرمایه گذاری باشد.

او افزود: پایدارسازی و توسعه تولید زعفران در ایران، جهش اقتصاد زعفران از طریق ایجاد زنجیره‌های ارزش، افزایش سرانه مصرف زعفران در ایران و جهان از مهمترین اقدامات علمی جامع برای اعتلای این محصول استراتژیک کشور است.

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران ادامه داد: پیش بینی توسعه کشت زعفران به میزان توسعه مصرف، افزایش اقتصاد صادراتی زعفران ایران و رشد سرانه مصرف این محصول می‌تواند از جمله اهداف کمّی در برنامه‌های تدوین شده برای توسعه تجارت زعفران باشد.

با توجه به مطالب گفته شده می‌توان برآیند یا عمده مشکلات استان‌های زعفران خیر در ایران از جمله خراسان رضوی را نوسان تولید به دلیل مشکلات اقلیمی، افزایش سهم واسطه‌ها در شبکه بازار داخلی و خارجی، عدم آشنایی با سلایق مشتریان و تجارت سنتی، فروش فله‌ای زعفران، نبود برند تجاری برای واحد‌های تولیدی به منظور تصاحب سهمی از بازار، نبود صنایع بسته بندی مناسب برای صادرات زعفران، عدم سرمایه گذاری مطلوب بر روی فرآورده‌های جانبی محصول دانست.

علاوه بر آن مشکلات ارزی، عدم تخصیص مشوق‌های صادراتی، عدم تکمیل زنجیره‌های پس از تولید، نبود پایانه صادراتی تخصصی کشاورزی بویژه زعفران، نوسانات در بازار ارز، فرآیند بازگشت ارز حاصل از صادرات، عدم معرفی مناسب و هدفمند محصولات در بازار‌های بین المللی، افزایش سهم صادرکنندگان غیرتخصصی در صادرات زعفران و حضور رقبای جدید مانند افغانستان در تولید زعفران را می‌توان از دیگر مشکلات در صادرات زعفران برشمرد.

منبع: ایرنا

 

انتهای پیام//ف.ش