حکمرانی فرهنگ و رسانه در حالت برزخ

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، شرایط جدید که متاثر از تحولات فضای مجازی است، سبب شده تا نظام فرهنگی کشور، امروز در دوره خاصی قرار بگیرد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نتواند مرجعیت خود را در حکمرانی فرهنگ ورسانه، تثبیت نماید، لذا درحال حاضر شاهد «برزخ حکمرانی فرهنگ» هستیم.

تصاویر رسانه‌ای در همه شئون زندگی، چون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و تولید و توزیع معانی، به رسانه‌ای شدن فرهنگ، سیاست و اجتماع منتهی شده است، به گونه‌ای که نام گذاری برهه‌های زمانی، چون دهکده جهانی، جامعه اطلاعاتی، جامعه شبکه‌ای و... بر بنیان خصلت و ویژگی‌های ارتباطی و رسانه‌ای صورت می‌گیرد.

در شرایط کنونی با توجه به تحولات وسیع تکنولوژی در حوزه ارتباطات و رسانه‌ها و فشردگی شدید زمان و مکان، نقش رسانه‌ها در امر سیاست و نیز ماهیت سیاست افزایشیافته و روابط میان حکمرانان و مردم را به تدریج متحول ساخته است.

امروزه مدیریت افکار عمومی، بیش از هر عامل دیگری در تمامی ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... اهمیت دارد. پول، قدرت، تخصص و استدلال تا زمانی که افکار عمومی را کنترل نکنند، نمی‌توانند به صورت جدی در حوزه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... تاثیر گذار باشند، به عبارت دیگر برای حفظ طولانی مدت قدرت و ثبات سیاسی، فرهنگی نمی‌توان از خود قدرت استفاده کرد، بلکه باید افکار عمومی را تصاحب کرد و به قدرت مشروعیت بخشید. این مشروعیت نه با زور بلکه با اقناع به دست می‌آید.

ازطرف دیگر رسانه‌ها مهم‌ترین عامل تأثیر گذاری بر افکار عمومی هستند و به عنوان یکی از مؤثرترین ابزار‌های ارتباطات اقناعی اهمیت بسزایی در تغییر نگرشی شهروندان در حوزه فرهنگ و سیاست دارند.

رسانه‌ها و کارکرد دوگانه

رسانه‌ها می‌توانند با بکارگیری تکنیک‌های پیچیده خبری و در دستور کار قرار دادن برخی موضوعات در جهت افزایش اعتبار عمومی نظام سیاسی و فرهنگی حرکت کنند و مطبوعات همچنین می‌توانند با درونی کردن هنجار‌ها در زمینه سازی همراهی افکار عمومی برای اجرای قوانین، برنامه‌ها و سیاست‌های حاکمیتی و دولتی به منظور پیشرفت و توسعه عمل کنند یا در جهت عدم اجرا قوانین و مقاومت در برابر برنامه‌ها و سیاست‌های دولت قرار گیرند و در نهایت نظم و ثبات سیاسی و اجتماعی را دچار چالش کنند.

بنابراین در عصر ارتباطات، رسانه از جایگاه خطیری برخوردار است و می‌تواند عامل ثبات یا بی ثباتییک جامعه شود، لذا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بعنوان متولی حوزه رسانه‌های الکترونیکی و مکتوب و یکی از متولیان مهم بخش تولید محتوا و توسعه فرهنگ در فضای مجازی مسئولیت‌های مهمی را بر عهده دارد که چنانچه در راهبرد‌های حوزه رسانه و توسعه محتوا برنامه اساسی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت اجرایی نگردد به تعبیر مقام معظم رهبری که در روز تنفیذ ریاست جمهوری فرمودند " وقتی افکار عمومی یک ملت در اختیار بیگانه قرار گرفت، حرکت آن ملت هم طبعا طبق میل آن بیگانه پیش خواهد رفت."

فرهنگ و رسانه اولویت ایران

رهبر معظم انقلاب  در اولین دیدار اعضای هیات دولت به بیان سرفصل اولویت‌های کاری کشور پرداختند و گفتند: مهمترین اولویت کشور ابتدا اقتصاد و بعد از آن، فرهنگ و رسانه و علم است.

ایشان با تأکید بر اهمیت مسئله «فرهنگ و رسانه»، ساختار فرهنگی کشور را دارای اشکال و نیازمند بازسازی انقلابی خواندند و افزودند: حرکت انقلابی یعنی حرکتی بنیانی، خردمندانه، عاقلانه و برخواسته از اندیشه و حکمت، نه حرکت بی‌هوا و بی‌حساب.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به نقش زیربنایی و نرام‌افزاری فرهنگ، بسیاری از خطا‌ها مانند اسراف، تقلید کورکورانه و سبک زندگی تجملاتی را ناشی از ریشه‌های فرهنگی دانستند و با تأکید بر ضرورت اصلاح این انحراف‌ها با استفاده از ابزار‌های فرهنگی، گفتند: ابزار‌های فرهنگی و هنری مانند سینما، رسانه‌های صوتی و تصویری، مطبوعات و کتاب را واقعاً شکوفا کنید.

آرایش وزارت فرهنگ و ارشاد تغییر می‌کند؟

تحولات عصر فضای مجازی، عناصر، بازیگران، فرآیند‌ها و الگو‌های رفتاری سازمان‌های فرهنگی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است به گونه‌ای که اکنون باید از یک زیست بوم نوین در حوزه سیاستگذاری و مدیریت فرهنگی سخن به میان آورد.

در چنین شرایطی، بدون تردید نمی‌توان صرفا به دانش ذهنی مراکز علمی و منابع نظری حوزه فرهنگ و سیاستگذاری فرهنگی اکتفا کرد و لذا بهره مندی از برنامه‌ها و اقداماتی که به نوعی در محل تلاقی امور فرهنگی و مسئله فضای مجازی قرار دارند، می‌تواند با اهمیت تلقی شود.

اگر چه در مرور سیاستگذاری فرهنگی در تجربه چهل سال اول جمهوری اسلامی ایران، می‌توان قوت‌ها و ضعف‌های مشهود و نامشهود را فهرست کرد، اما تحولات فناور‌های فرهنگی و تکنولوژی در چند سال اخیر و تحولات چندبرابری به لحاظ حجم و سرعت در سال‌های پیش رو و تهدید‌های نوینمنجمله جنگ شناختی و روایت ها، به گونه‌ای است که بسیاری از ذخیره‌های دانشی و تجربی چندان قابلیت استمرار و بهره برداری ندارند. علاوه بر اینکه، دستگاه بزرگ و پراهمیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در همان شرایط ماقبل تحولات مجازی و سایبری نیز، همواره با چالش‌ها و دشواری‌های فراوانی در امور مدیریتی و اجرایی مواجه بوده است که همچنان نتوانسته خود را به وضعیت نسبتا مطلوبی برساند.

این در حالی است که با تحولات تکنولوژی در دو دهه اخیر، فصل جدیدی از فعالیت‌های فرهنگ و حکمرانی فرهنگ رقم خورده است. این تحولات شرایط نوینی را در عرصه فرهنگ ایجاد کرده و منجر به ایجاد مسائل جدید در حوزه حکمرانی فرهنگی شده است، مسائلی نوین که شیوه اجرایی مواجهه با آن‌ها در سال‌های گذشته دچار ضعف شدیدی بوده است.

از این جهت به دلیل شرایط جدید که متاثر از تحولات فضای مجازی است، سبب شده تا نظام فرهنگی کشور، امروز در دوره خاصی قرار بگیرد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نتواند مرجعیت خود را در حکمرانی فرهنگ در فضای مجازی، چونان در فضای غیر مجازی فرهنگی، تثبیت نماید؛ لذا در این دوره شاهد «برزخ حکمرانی فرهنگ» هستیم و سوال اصلی که در این شرایط مطرح می‌شود این است که با توجه به ابعاد متنوع و پیچیده تحولات فضای مجازی و چالش خیزی آن برای حوزه فرهنگ، هنر و رسانه نقش حاکمیتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این فضا، چه سرنوشتی پیداخواهد کرد و برای مواجهه صحیح با این شرایط چه تحولاتی در سطح مدیریتی باید رخ دهد؟

تحولات عرصه فناوری، شیوه‌های نوین جنگ هیبریدی، شناختی و تهاجم فرهنگی، انفجارمحتوایی، پیدایش کسب و کار‌های فرهنگی آنلاین، محو شدن مرز‌های جغرافیایی و ... از عوامل و شرایط بروز این مسئله هستند، لذا بنابر آنچه گذشت باید برای تشکیل حکمرانی و وزارت خانه‌ای همسو با این تحولات جهانی، منتظر ماند تا دید دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی آیا می‌تواند مدیرانی جوان و عملیاتی در حوزه فرهنگ و رسانه را شناسایی و برای اجرای برنامه‌های خویش که در اختیار عمومی مردم قرار داده است معرفی کند، تا به سرعت طرحی جدید و اجرایی برای رسیدن به نقطه مطلوب تعیین نماید یا همچنان باید وزارت ارشاد در حالت برزخی باشد!

یادداشت از سینا قربانی دانش‌آموخته مطالعات فرهنگ و رسانه

انتهای پیام / ک