بلاتکلیفی سازه های منحصر به فرد معماری یزد

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، بادگیر‌های یزد ثبت ملی شدند، اما ظاهرا قفلی بر جهانی شدن آن زده شده، زیرا هر بار پرونده به بهانه‌هایی از یونسکو باز می‌گردد و ایران هنوز موفق نشده این سازه ارزشمند را جهانی کند.

پرونده ثبت ملی بادگیر‌ها شامل بادگیر‌های ۱۲ شهر استان از جمله یزد، در سال ۹۱ تشکیل شد و پرونده‌ای شامل بادگیر‌های این شهر‌ها برای ارائه به یونسکو و ثبت جهانی تهیه شد چرا که این سازه برای جهانیان ارزشمند و با اهمیت بود.

ایده ثبت جهانی فناوری و دانش سنتی ساخت بادگیر، سال ۱۳۸۹ مطرح و ثبت آن با مطالعه قوانین ملی و بین‌المللی برای ثبت هویت فرهنگی ایران دنبال شد و بعد از طی مراحل ثبت ملی، پرونده ثبت جهانی فناوری بادگیر‌های ایرانی، اوایل سال ۱۳۹۵ به سازمان جهانی یونسکو ارسال شد، اما هنوز در اولویت بررسی قرار نگرفته است.

نگرانی از رد و نشانی از کشور‌های عربی

بار‌ها شنیده شده است که برخی از کشور‌های عربی می‌خواهند این هویت معماری کویر مرکزی ایران را به نام خود ثبت کنند و برای خود هویت بسازند. این در حالی است که منابع بسیاری از جمله منابع تاریخی، سروده‌ها و سفرنامه‌ها، خاستگاه بادگیر کشور ایران به ویژه در شهر‌های مرکزی، جنوبی و کرانه‌های کویر بوده است.

از این فناوری در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون در ایران و بخش‌هایی از خاورمیانه با آب و هوای گرم و خشک و گرم و نمناک برای جابه‌جایی و خنک کردن هوای استفاده می‌شده است.

در فرهنگ لغات ایرانی برای بادگیر از نام‌های دیگری نیز استفاده شده که می‌توان به بادآهنج، بادآهنگ، بادخان، بادخانه، بادخن، بادخوان، بادخور، بادخون، بادرس، بادغد، بادغر، بادغرا، بادغرد، بادغس، بادغن، بادغند، بادنج، بادنگ، بادهلج، بادهنج، واتغر، وانقز، خیشود و خیشخان اشاره کرد، که نشان از جایگاه قدیمی این سازه در معماری کویری ایران است.

ماجرای پرونده‌ای که از یونسکو برگشت خورد

سیدمصطفی فاطمی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان درباره سرانجام پرونده ثبت جهانی بادگیر‌های یزد گفت: این پرونده یک بار به یونسکو ارسال شد و دوباره برگشت خورد و اعلام شد که سازه بادگیر نمی‌تواند به عنوان میراث ناملموس و معنوی ثبت شود.

او ادامه داد: حدود دو سال پیش پرونده دوباره پیگیری و مسئول آن تعیین شده و در نهایت تکمیل شد، اما چون کشور سالانه تنها یک سهمیه برای معرفی آثار برای ثبت جهانی دارد، با همکاری یک کشور دیگر به صورت اشتراکی آئین‌های مربوط به بادگیر را ثبت کنیم.

بادگیر‌های یزد در پیچ و خم جهانی شدن/ ۹ سال پیگیری نتیجه نداد

او با تاکید دوباره بر اینکه سازه بادگیر در آثار معنوی قابل ثبت نیست و بادگیر باغ دولت آباد هم به عنوان شاخص‌ترین بادگیر ایران در قالب یک اثر همراه با باغ به ثبت جهانی رسیده است، تاکید کرد: ناگفته نماند با ثبت جهانی بافت تاریخی یزد تمام بادگیر‌های یزد به ثبت جهانی رسیده و اجزای بافت از هم جدا، اما فناوری ساخت بادگیر و آیین آن را قرار است با همکاری کشور افغانستان دنبال کنیم.

پیگیری مجزای بادگیر‌های ایرانی در قالب پرونده‌ای جدید

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد گفت: بعد از حوادث افغانستان دوباره این موضوع متوقف ماند و در نهایت پیشنهاد شد که این موضوع از طرف جمهوری اسلامی مطرح شود از این رو باید بقیه پرونده‌های مورد نظر برای ثبت جهانی کنار گذاشته شود. این خبر اشتباهی است که مرتب هم در فضای مجازی مطرح می‌شود که کاملاً اشتباه است، هیچ کشوری هنوز بادگیر را ثبت نکرده و هیچ اقدامی هم برای ثبت آن انجام نشده است، اما تلاش می‌کنیم این موضوع را در اولویت کار قرار داده و پرونده بادگیر‌های ایرانی به طور ویژه را دنبال کنیم.

او ادامه داد: سال آینده قرار است پرونده ثبت یکی از جشن‌های ایرانی برای یونسکو مطرح شود، اما با توجه به اینکه ممکن است ثبت آیین‌های بادگیر از سوی دیگر کشور‌ها اقدام شود و اولویت دارد، باید تلاش کنیم که به هر حال وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این درخواست را بپذیرد به عنوان پرونده خاص آن را مطرح کند.

فاطمی درباره اخبار مربوط به ثبت بادگیر‌های یزد به نام برخی از کشور‌های عربی گفت: این خبر اشتباهی است که مرتب هم در فضای مجازی مطرح می‌شود که کاملاً اشتباه است، هیچ کشوری هنوز بادگیر را ثبت نکرده و هیچ اقدامی هم برای ثبت آن انجام نشده است، اما تلاش می‌کنیم این موضوع را در اولویت کار قرار داده و پرونده بادگیر‌های ایرانی به طور ویژه را دنبال کنیم.

منقش کردن اسکناس ۲۰ هزار ریالی به تصویر بادگیر‌های خانه آقازاده که البته استفاده از آن این روز‌ها منسوخ شده است، شاید تنها نشانه‌ای است که در دوران معاصر برای ثبت این اثر ارزشمند به نام کشورمان انجام شده است.

کاری که در مقابل اقدامات سایر استان‌های کشور، ارزشمند است، اما قابل توجه نیست و باید بیش از این به این سازه توجه شود که دیگر شک و شبهه‌ای در هویت ایرانی این سازه زیبا و منحصر به فرد معماری خشت و گلی باقی نماند.

منبع: مهر

انتهای پیام/ی