اصیل‌ترین ورزش ایران در قالب حماسی

چوگان، از ورز‌ش‌های قدیمی ایران است. نام چوگان برگرفته از نام چوب به‌کار رفته در آن و متشکل از چوب +گان است که در فارسی قدیم به آن چوپگان و چوبکان هم می‌گفتند. این رشته از جمله ورزش‌های اصیل ایرانی است که امروزه به ورزشی جهانی، تبدیل شده است. بازی چوگان از حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد در ایران رواج پیدا کرد و در دوره هخامنشیان و ساسانیان مورد توجه قرار گرفت. 

افول در دوران قاجار، ظهور در دوره انقلاب 

در دوران ساسانیان، برای اولین بار چوگان از مرزهای ایران فراتر رفت و مردم چین با آن آشنا شدند. بعد از اسلام هم این رشته ورزشی به مصر رواج پیدا کرد و پادشاهان مصر به آن علاقه‌مند شدند. چوگان در ایران، پس از دوران صفویان کم‌کم فراموش شد و در دوره قاجار، کاملا از یادها رفت. در زمان پهلوی و در نتیجه ارتباط با اروپاییان، بار دیگر چوگان رونق گرفت، اما مانند گذشته چندان از آن استقبال نشد.

 اوایل دهه ۵۰ چند باشگاه با امکانات محدود چوگان راه اندازی شد که اولین باشگاه در قلهک و دومی هم در پارک جلالیه (پارک لاله) بود. پس از انقلاب اسلامی، آغاز جنگ تحمیلی باعث فراموشی این ورزش شد. سرانجام تعدادی از چوگان بازان قدیمی در صدد احیای این رشته برآمدند و با نامه‌ای که به مقام معظم رهبری نوشتند خواستار احیای این ورزش ملی شدند.

فراهم کردن زیر ساخت‌های چوگان هزینه بر است

پیشکسوتان چوگان معتقدند: در سال‌های گذشته افراد بسیاری برای ثبت جهانی چوگان تلاش کردند و اکنون باید برای ارج نهادن به این رشته، در راستای توسعه و رونق چوگان در کشور تلاش کرد. علاقه‌مندان به چوگان می‌دانند که توسعه این ورزش نیازمند همدلی و تعامل سرمایه گذاران با مسئولان اجرایی است، زیرا فراهم کردن زیر ساخت‌های چوگان هزینه بر است.

فدراسیون چوگان در سال ۱۳۸۱ تاسیس شد. از آنجا که به دلیل هزینه‌های نگهداری و خرید اسب این ورزش یک نوع ورزش لوکس محسوب می‌شود، تقریبا قشر خاصی به فراگیری آن می‌پردازند. در حال حاضر مراکزی برای آموزش این ورزش تاسیس شده و مسابقات چوگان هم در ایران برگزار می‌شود. همچنین، برای هر ۲ گروه بانوان و آقایان امکان یادگیری این ورزش وجود دارد.

سال ۱۳۹۶ چوگان ثبت جهانی شد

در ۱۲ آذر ۱۳۹۲ جمهوری آذربایجان تصمیم داشت تا چوگان را به‌نام خود ثبت کند، اما در باکو و در هشتمین نشست کمیته یونسکو، این درخواست رد شد. سرانجام در ۱۶ آذر ۱۳۹۶ به همت متولیان فرهنگی و ورزشی در سازمان ملل متحد این بازی فاخر ایرانی، با عنوان «چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با موسیقی و روایت‌گری» برای همیشه به نام ایران ثبت جهانی شد.

مشخصه‌های زمین چوگان و زمان بازی

طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر و طول دروازه هم ۷ متر است. همچنین، مدت زمان این بازی هم به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هر کدام ۷ دقیقه می‌باشد، تقسیم شده است. در ورزش چوگان معمولاً از اسب‌های کوتاه قد استفاده می‌شود. در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه (دوره زمانی) استفاده می‌شود، البته باید بین آن‌ها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.

بیشتر بخوانید

• نام ملی پوشان ایران در سایت حرفه ای‌های هاکی روی یخ ثبت شد

تعداد بازیکنان چوگان

در بازی چوگان، هر تیم ۴ بازیکن دارد که نفر اول آن مهاجم است و کار او حمله به دروازه حریف و همچنین کمک به مدافع است. نفر دوم هم مهاجم است، اما وظیفه او بیشتر دفاع کردن از دروازه است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند و نفر چهارم هم مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند.

هدف از برگزاری و قوانین بازی چوگان

هدف از برگزاری بازی چوگان، فرستادن توپ به دروازه حریف است و هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می‌شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله تعلق می‌گیرد، مگر این که خود تیم حریف باعث خارج شدن توپ از زمین مسابقه شده باشد.

چوگان نیز مانند کشتی، ریشه در فرهنگ و تاریخ ما دارد و چنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. شاید اگر از همان ابتدا به این ورزش کهن توجه بیشتری می‌شد امروز ایران در جایگاه آمریکای جنوبی می‌ایستاد.

نظر شما برای شناساندن بهتر و بیشتر چوگان به دنیا چیست؟