بمب نمکی؛ سلاحی که صد سال پس از انفجار هم قربانی می‌گیرد

«قرار بود محمدرضا پهلوی از نیروگاه دارخوین که فرانسه ساخت آن را به عهده گرفته در همکاری با  اسرائیل و سوئیس برای ساخت ده‌ها بمب نمکی استفاده کند.» بخشی از نوشته پائول اردمن نویسنده و پژوهشگر آمریکایی در کتاب سقوط ۷۹ است که به قصد رژیم پهلوی برای ساخت بمبی نمکین اشاره می‌کند.

اگر سلاح هسته‌ای  با مواد مناسبی مثل کبالت یا طلا پوشش داده شود، بمبی به دست می‌آید که مقادیر بسیار بالایی آلودگی رادیواکتیو از خود به جا می‌گذارد و هدف اصلی آن‌ها از بین بردن زندگی در محل انفجار، ان‌هم در مقیاسی گسترده است.

نام این نوع بمب برگرفته از عبارت «Salt the Earth» است و به معنای تبدیل منطقه‌ای از زمین به مکانی خالی از سکنه است.

محمدرضا پهلوی به هنگام افتتاح کرسی فن‌آوری اتمی دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲

هدف اصلی از ساخت  «Salted Bomb» با بمب‌های نمکی، انتشار امواج رادیواکتیو به صورتی است که ناحیه‌ی گسترده‌ای را غیرقابل سکونت کند. ایده این بمب را فیزیکدان مجارستانی-آمریکایی، به نام لئو زیلارد، در سال ۱۳۲۸ مطرح کرد، اما بعدا از کرده خود پشیمان شد.

درست مثل میخائیل کلاشنیکف و آلفرد نوبل که به خاطر اختراع سلاح کلاشنیکف و دینامیت خود را مسئول تمامی مرگ‌ها و کشتار‌هایی که بر اثر استفاده از این دو اختراع رخ داده می‌دانستند.

هدف زیلارد پیشنهاد ساخت چنین سلاحی نبود، بلکه او می‌خواست به دنیا بفهماند که فناوری تسلیحات هسته‌ای به زودی به نقطه‌ای می‌رسد که می‌تواند به زندگی انسان روی زمین پایان دهد.

نام بمب نمکی با توجه به اینکه ازدیاد نمک در یک ناحیه مسکونی می‌تواند به خالی شدن آن منطقه از سکنه منجر شود انتخاب شد.

 اگر صد سال هم از انفجار بمب نمکی بگذرد، یک فرد بدون لباس محافظت نمی تواند بیشتر از یک ماه زنده بماند 

 با این وجود، انگلیس بمبی نمکی یک کیلوتنی حاوی مقدار کمی کبالت را به عنوان یک ردیاب رادیوشیمیایی آزمایشی در سایت آزمایشی تاج «Tadje» خود در محدوده مارالینگا «Maralinga»، استرالیا، در ۲۳ شهریور ۱۳۳۶ آزمایش کرد.

این نوع بمب هسته‌ای با قرارگیری مقداری کبالت ۵۹ یا همان کبالت معمولی در کنار یک بمب هیدروژنی ساخته و پس از انفجار بمب هیدروژنی، در اثر واکنش همجوشی، نوترون تولید می‌شود.

در مرحله‌ی دوم این نوترون‌های تولید شده، کبالت ۵۹ را به کبالت ۶۰ یا رادیواکتیو تبدیل کرده که در اثر انفجاری که رخ می‌دهد تبخیر می‌شود.

کبالت ۶۰ پس از تبخیر به صورت گرد و خاک به زمین برگشته، روی زمین می‌نشیند تا آن را آلوده به تعشعشات هسته‌ای کرده و مرگ تدریجی موجودات زنده شروع می‌کند. نیمه عمر کبالت ۶۰ برابر ۵٫۲۷ سال است و در تمام این مدت به تشعشع هسته‌ای خود ادامه می‌دهد.

فرمول تبدیل کبالت ۵۹ به کبالت ۶۰

تابش‌های رادیواکتیو در این ۵ سال به شکلی است که امکان دوام آوردن انسان‌ها در پناهگاه را نیز کم می‌کند. اگر بجای کبالت از برخی فلزات دیگر استفاده می‌شد که نیمه عمر کمی دارند دوام آوردن کوتاه مدت در پناهگاه آسان‌تر به نظر می‌رسید. دلیل اینکه این بمب خطرناک‌تر از انواع دیگر سلاح‌های هسته‌ای توصیف شده است همین تشعشع طولانی مدت و شدید آن است.

آزمایش سلاح هسته‌ای سه گانه تایگا، به عنوان بخشی از پروژه مقدماتی مارس ۱۹۷۱ کانال پچوراکاما، مقادیر قابل توجهی از کبالت ۵۹ پایدار را با فعال سازی نوترون تولید شده از همجوشی به کبالت رادیواکتیو تبدیل کرد؛ محصول تولید شده سال ۲۰۱۱ در محل آزمایش  اندازه گیری شد و  طبق برآورد محققین، آزمایش شکست خورد  دیگر تکرار نشد.

یک بمب نمکی را نباید با یک بمب کثیف اشتباه گرفت، که یک بمب معمولی منفجره حاوی مواد رادیواکتیو است که هنگام انفجار بمب در منطقه پخش می‌شود.  

بمب کثیف شبیه به بمب‌های معمولی است که با زباله‌های هسته‌ای و مواد رادیواکتیو خطرناک پر شده است. عملکرد این سلاح شبیه به تسلیحات شیمیایی و میکروبی است و با پراکنده کردن مواد رادیواکتیو در سطحی وسیع، افراد را دچار بیماری تشعشع می‌کند. قربانیان این سلاح از آسیب‌های بلندمدت مانند سرطان رنج خواهند برد یا به مرگی دردناک جان خواهند سپرد.

رسانه‌های روسی اسفند پارسال مدعی شدند، اوکراین به ساخت سلاح مبتنی بر پلوتونیوم موسوم به "بمب کثیف" نزدیک است

با این وجود یک بمب نمکی قادر است منطقه بسیار بزرگتری را نسبت به یک بمب کثیف آلوده کند.

بیشتر بخوانید: 

• بمب کثیف؛ عامل مرگ دردناک بشر
• وقتی نیروی هوایی آمریکا، بمب اتمی را روی یکی از ایالت‌های خود انداخت+ تصاویر

نسخه‌های نمکی سلاح‌های شکافت و همجوشی را می‌توان با احاطه کردن هسته وسیله انفجاری با ماده‌ای حاوی عنصری که می‌تواند با بمباران نوترونی به ایزوتوپ بسیار رادیواکتیو تبدیل شود، ساخت.

هنگامی که بمب منفجر می‌شود ایزوتوپ بسیار رادیواکتیو، نوترون‌های آزاد شده واکنش هسته‌ای را جذب می‌کند و آن را به شکل رادیواکتیو خود تبدیل می‌کند. این انفجار مواد رادیواکتیو حاصل را در یک منطقه وسیع پراکنده کرده و آن را برای مدت طولانی تری نسبت به منطقه‌ای که تحت تأثیر تشعشعات هسته‌ای قرار گرفته غیرقابل سکونت می‌کند.

در یک عدد بمب نمکی، محفظه تشعشع اطراف سوخت همجوشی، که معمولاً از برخی عناصر شکافت پذیر ساخته شده است، با یک عنصر نمک فلزی جایگزین می‌شود. بمب‌های شکافت نمکی را می‌توان با جایگزینی بازتابنده نوترونی بین هسته قابل شکافت و لایه انفجاری با یک عنصر فلزی ساخت. بازده انرژی از یک سلاح نمکی یا به اصطلاح شور معمولا کمتر از یک سلاح اتمی معمولی با اندازه مشابه است. نیمه عمر ایزوتوپ رادیواکتیو تولید شده آن‌قدر بالاست که برای مدت طولانی کّشنده باقی می‌ماند.  

بمب کبالتی، از اورانیوم ۲۳۸ و کبالت ۵۹ از ساخته شده است

محققین تخمین زدند که یک بمب ۲۰ مگاتنی نمکی می‌تواند تشعشع کافی برای آلوده کردن ۲۰۰۰۰۰ مایل مربع (۵۲۰۰۰۰ کیلومتر مربع)  به وسعت منطقه‌ای  کمی بزرگتر از اسپانیا را نابود کند. حتی آن‌هایی که در پناهگاه‌های زیرزمینی هستند نیز نمی‌توانند در منطقه سقوط زنده بمانند.

 بمب کبالتی که برای اولین بار لئو زیلارد پیشنهاد کرد، زنگ خطر توسعه احتمالی بمب‌های هسته‌ای نمکی که ممکن است بشریت را نابود کند به صدا درآورد. براساس اطلاعات ارائه شده هنوز نمونه‌ای از این بمب ساخته و مورد آزمایش قرار نگرفته و حتی ساخت آن نیز تاکنون رسانه‌ای نشده است.

تنها در سال ۲۰۱۵ گزارش شد که روسیه در یک اژدر اتمی از کبالت استفاده کرده که این مورد، مشکوک به ساخت بمب کبالت برای آلوده کردن رادیواکتیو نواحی بزرگی است؛ هرچند که در مورد واقعی بودن این گزارش تردید بسیاری وجود دارد.